Chế tài chưa đủ mạnh để xử lý việc chậm đóng bảo hiểm xã hội

Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6 (tháng 10/2023).

Tại dự thảo luật lần này đã bổ sung quy định nhằm xử lý tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội (từ điều 36 đến điều 44).

Theo đó, dự thảo luật đã bổ sung quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội.

Đồng thời, dự thảo luật cũng đã sửa đổi, bổ sung nhiều biện pháp xử lý, chế tài xử lý tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội như: Quy định nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền trốn đóng; ngừng sử dụng hóa đơn đối với người sử dụng lao động trốn đóng bảo hiểm xã hội từ 6 tháng trở lên; hoãn xuất cảnh đối với người sử dụng lao động trốn đóng bảo hiểm xã hội từ 12 tháng trở lên; …

Ngoài ra, để đảm bảo quyền lợi của người lao động, dự thảo luật đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc không đầy đủ, kịp thời mà gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.

Ths. Nguyễn Văn Phụng - nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục thuế (Bộ Tài chính) đề nghị, dự thảo luật cần quy định về chế tài xử lý vi phạm quy định về đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc cũng phải thật rõ và đúng về hành vi (ví dụ trốn đóng bảo hiểm xã hội khác với chậm đóng).

Các chuyên gia cho rằng cần có các quy định, chế tài đủ mạnh để xử lý đối với các trường hợp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc...

Trên cơ sở đó mới quy định, phương thức xử lý, mức độ xử lý, cơ quan, tổ chức/cá nhân có thẩm quyền xử lý, và biện pháp bảo đảm thi hành các chế tài xử lý.

Với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội khi bị phát hiện, Ths. Nguyễn Văn Phụng đề xuất áp dụng nhiều biện pháp xử lý như: Truy thu đủ số tiền trốn đóng bảo hiểm xã hội; phạt theo số tiền từng lần khi xảy ra hành vi trốn đóng hoặc tỷ lệ % số tiền trốn đóng bị phát hiện; và tiền chậm nộp 0,03% mỗi ngày tính trên số tiềnbảo hiểm xã hội đã chiếm dụng, chậm đóng do trốn đóng bảo hiểm xã hội nay bị phát hiện.

Ngoài ra, các biện pháp như quyết định tạm ngừng sử dụng hóa đơn, tạm hoãn xuất cảnh, khởi tố hình sự đối với người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật của người sử dụng lao động cũng có thể được quy định để áp dụng đối với các hành vi chậm đóng, trốn đóng hoặc vi phạm các quy định khác của luật này cần được thảo luận kỹ lưỡng hơn.

Nói về vấn đề này, PGS.TS Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện khoa học lao động xã hội đề nghị, các cơ quan quản lý Nhà nước về bảo hiểm xã hội cần có thẩm quyền nhiều hơn trong việc xử phạt các doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng, gian lận, trục lợi. Đặc biệt là cần bổ sung chức năng xử phạt khi phát hiện trường hợp trốn đóng bảo hiểm xã hội cho cơ quan Bảo hiểm Xã hội Việt Nam.

Cùng quan điểm, PGS.TS Đinh Dũng Sỹ - nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) cho biết, thời gian qua, cơ quan bảo hiểm xã hội và các cơ quan liên quan đã có nhiều cố gắng, thực hiện nhiều giải pháp nhằm hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội và cũng đã có những chuyển biến tích cực nhất định.

Tuy nhiên, vẫn phải thừa nhận một thực trạng là tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội vẫn còn diễn ra ở nhiều doanh nghiệp, địa phương, đặc biệt vẫn còn tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội diễn ra thời gian dài dẫn đến tình trạng khó có khả năng thu hồi, ảnh hưởng tới việc giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội của người lao động.

Theo PGS.TS Đinh Dũng Sỹ có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có việc chưa xác định, quản lý chặt chẽ đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, các giải pháp, biện pháp xử lý tình trạng chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng.

Trên cơ sở đó, PGS.TS Đinh Dũng Sỹ đề xuất cần kiên quyết, nghiêm túc trong tổ chức thực thi thì mới đem lại hiệu quả. Bên cạnh đó, cần bổ sung các quy định ràng buộc trách nhiệm, bổ sung chế tài xử lý đối với các cơ quan Nhà nước, người có trách nhiệm có liên quan khi không thực hiện đúng các quy định của pháp luật về xử lý các trường hợp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội.