Thống nhất mở rộng bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài tại tòa án chuyên biệt

Chiều 5/12, Quốc hội thảo luận ở Hội trường về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Đa số ý kiến đồng tình với sự cần thiết ban hành Luật này và cho rằng, việc thành lập tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam là cần thiết để thể chế hóa chủ trương của Đảng, kết luận của các cấp có thẩm quyền nhằm tạo lập cơ chế giải quyết nhanh chóng, hiệu quả các tranh chấp phát sinh trong hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Trung tâm tài chính quốc tế, với trình tự, thủ tục hiện đại, vượt trội, phù hợp với thông lệ quốc tế trong bối cảnh hiện nay.

Trong đó, nhiều ý kiến tại phiên thảo luận bày tỏ quan tâm đến quy định về thẩm phán là người nước ngoài tại Điều 9 của dự thảo luật.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp).

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (đoàn Phú Thọ) cho biết, về thẩm phán tòa án chuyên biệt, hiện nay dự thảo luật quy định thẩm phán bao gồm công dân Việt Nam, người nước ngoài đảm bảo quy định theo khoản 2, Điều 9.

Đại biểu cho biết, trong bối cảnh hiện nay khi thẩm phán của Việt Nam chưa đủ về số lượng cũng như chưa đảm bảo về chất lượng, có thể khó thực hiện nhiệm vụ xét xử dẫn đến hiệu quả sẽ hạn chế. Điều này dẫn đến việc khó có thể cạnh tranh được với các tòa án chuyên biệt của các nước trên thế giới.

Do đó, đại biểu thống nhất có thể mở rộng nguồn bổ nhiệm thẩm phán là người nước ngoài nhằm đáp ứng các yêu cầu trước mắt trong giai đoạn hiện nay. Điều này sẽ góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, có kinh nghiệm và cũng là điều kiện rất tốt để các thẩm phán và thư ký là người Việt Nam có điều kiện học tập, học hỏi kinh nghiệm và nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn.

Cùng quan điểm, đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) ủng hộ việc thu hút thẩm phán là chuyên gia quốc tế, có uy tín tham gia xét xử theo vụ việc.

“Đây là lợi thế cạnh tranh cốt lõi của mô hình tòa án chuyên biệt. Tuy nhiên, dự thảo luật cần làm rõ cơ chế phòng ngừa xung đột lợi ích, đặc biệt với trường hợp thẩm phán có hoạt động tư vấn trọng tài hoặc lợi ích kinh tế liên quan các bên. Phạm vi miễn trừ tư pháp cũng cần được xác định rõ, có chịu trách nhiệm khi có lỗi cố ý hay không”, đại biểu kiến nghị.

Đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long).

Đồng tình với các ý kiến nêu trên, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, cần thiết phải có thẩm phán là người nước ngoài tại tòa án chuyên biệt.

“Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực của thẩm phán nước ta sẵn có, nhiều người có chuyên môn cao. Tuy nhiên, thẩm phán nước ta còn hạn chế về vấn đề ngoại ngữ. Nếu thẩm phán không giỏi ngoại ngữ thì sẽ rất khó trong việc tham gia xét xử. Do đó, tôi thống nhất có Thẩm phán là người nước ngoài”, đại biểu nêu rõ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cũng nhận thấy, thẩm phán là người nước ngoài thể hiện uy tín, việc xét xử sẽ mang tính độc lập, khách quan.

Tại Điều 9, dự thảo luật quy định về thẩm phán của tòa án chuyên biệt có thể là người nước ngoài, được bổ nhiệm làm thẩm phán theo quy định tại khoản 2 Điều này hoặc có thể là công dân Việt Nam được bổ nhiệm làm thẩm phán theo quy định tại khoản 3 của Điều này.

Từ kinh nghiệm quốc tế, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) nhận thấy, đội ngũ thẩm phán là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh và uy tín của tòa án. Các mô hình thành công như tòa án thương mại quốc tế Singapore, tòa án Dubai, tòa án Abu Dhabi, tòa án quốc tế Qatar… đều xây dựng đội ngũ thẩm phán kết hợp giữa trong nước và quốc tế, bảo đảm trình độ chuyên môn, tính độc lập, hiệu quả và minh bạch theo chuẩn mực quốc tế.

Đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng, các tòa án này đều lựa chọn mô hình đội ngũ thẩm phán hỗn hợp, kết hợp thẩm phán trong nước với Thẩm phán quốc tế. Sự đa dạng này giúp tăng cường tính tin cậy của tòa án "trong mắt" nhà đầu tư và các tổ chức tài chính quốc tế, đồng thời tạo sự cân bằng giữa hiểu biết hệ thống pháp luật trong nước với kinh nghiệm quốc tế.

Do đó, đề nghị khoản 1 Điều 9 của dự thảo luật cần phân loại thẩm phán không chỉ theo quốc tịch mà theo chức năng, bao gồm thẩm phán chuyên chách, thẩm phán quốc tế và Thẩm phán kiêm nhiệm là các chuyên gia cao cấp.