Căng thẳng Biển Đỏ, có hãng tàu "đục nước béo cò" tăng giá cước

Bộ Công thương phối hợp cùng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ Giao thông vận tải), Vụ Trung Đông - Châu Phi (Bộ Ngoại giao) vừa tổ chức cuộc họp thảo luận tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu do tình hình tại Biển Đỏ.

Theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), kênh đào Suez là một trong những vị trí chiến lược, nối Địa Trung Hải với Biển Đỏ.

Biển Đỏ và kênh đào Suez là lối đi tắt cho tàu thuyền đi qua các cảng Châu Âu, Bờ Đông Châu Mỹ đến những cảng phía Nam Châu Á, cảng phía Đông Châu Phi và Châu Đại dương. Đây là một trong những tuyến đường hàng hải huyết mạch quan trọng bậc nhất thế giới, chiếm khoảng 12% tổng lưu lượng giao thông hàng hải toàn cầu.

Tuy nhiên, kể từ cuối năm 2023, do xung đột tại khu vực Biển Đỏ, nhiều hãng tàu đã phải thay đổi tuyến đường, không đi qua kênh đào Suez mà phải đi vòng qua mũi Hảo Vọng, làm cho hành trình tàu kéo dài từ 10 đến 15 ngày so với trước.

Ông Trần Thanh Hải - Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) chia sẻ tác động của căng thẳng Biển Đỏ.

Cùng với những hạn chế về tàu qua kênh đào Panama do tình trạng khô hạn (El Nino), thì những diễn biến mới nhất ở Biển Đỏ đã gây tác động xấu đối với ngành vận tải biển thế giới cũng như ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam, trực tiếp nhất là với khu vực Châu Âu và Bắc Mỹ.

Tính chung năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam với khu vực Châu Âu là 71,14 tỷ USD và với khu vực Bắc Mỹ là 122,3 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của 2 khu vực này chiếm tới 28,4% tổng giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu của cả nước năm 2023. Do vậy, có thể thấy khả năng tác động của cuộc xung đột Biển Đỏ đến Việt Nam là không hề nhỏ.

"Trước tình hình trên, từ cuối tháng 12/2023, Bộ Công thương đã có văn bản thông tin, khuyến cáo đến các hiệp hội, doanh nghiệp dịch vụ logistics cũng như doanh nghiệp xuất nhập khẩu một số giải pháp để hạn chế các tác động của tình hình phát sinh tại khu vực Biển Đỏ", ông Hải cho biết.

Do căng thẳng tại khu vực Biển Đỏ, từ tháng 12/2023 hàng loạt hãng vận tải biển lớn đã tạm dừng lịch trình qua Biển Đỏ, hàng trăm tàu lớn phải thay đổi đường đi, vòng qua Mũi Hảo Vọng ở phía nam Châu Phi, khiến thời gian đi biển kéo dài thêm 10 - 15 ngày, từ đó làm tăng đáng kể chi phí vận chuyển.

Diễn biến thị trường dầu mỏ cũng nóng lên theo căng thẳng khi một lượng lớn dầu mỏ, khí đốt được vận chuyển từ khu vực Trung Đông, Bắc Phi qua tuyến đường này.

Ảnh minh họa.

Theo đại diện Cục Xuất nhập khẩu, tác động của tình hình Biển Đỏ lên thương mại quốc tế và chuỗi cung ứng toàn cầu là có thể thấy rõ, trong đó có các doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam.

Một số tác động tiêu cực có thể nhìn thấy ngay đó là việc giá cước vận tải tăng, nghiêm trọng hơn là tình trạng thiếu container rỗng, thời gian vận chuyển kéo dài và ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng đơn hàng xuất nhập khẩu.

Xa hơn nữa, việc tăng chi phí vận tải và giá dầu sẽ có thể gây ra hiệu ứng domino đối với giá cả hàng hóa khác và làm tăng thêm bất ổn kinh tế và địa chính trị, từ đó cản trở đà phục hồi kinh tế toàn cầu.

Theo thông tin từ Cục Hàng hải Việt Nam, giá cước tàu hiện vẫn ở mức cao, từ tháng 1/2024, cước vận chuyển container bằng tàu biển đi Hoa Kỳ, Canada tăng mạnh so với tháng 12/2023, cước tàu đến Bờ Tây tăng từ mức 1.850 USD/container tháng 12/2023 lên 2.873 - 2.950 USD/container tháng 1/2024 (tăng 55 - 60%); cước tàu đến Bờ Đông tháng 12/2023 giá ở mức 2.600 USD/container tăng lên 4.100 - 4.500 USD/container vào tháng 01/2024 (tăng thêm 58 - 73%).

Đặc biệt, riêng giá cước sang thị trường Châu Âu ghi nhận tăng mạnh so với tháng 12/2023, cước đi Hamburg là 1.200 - 1.300 USD trong tháng 12/2023 tăng lên 4.350 - 4.450 USD trong tháng 1/2024. Các doanh nghiệp Châu Âu được cho là chịu nhiều ảnh hưởng nhất, bởi chuỗi cung ứng của họ phụ thuộc nhiều vào tuyến đường qua Biển Đỏ.

Nêu những lo lắng của mình, bà Hoàng Thị Liên - Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam (VPA) cho biết, có doanh nghiệp đưa hàng lên tàu vào ngày 20/12/2023, nhưng 15 ngày sau hãng mới thông báo thu thêm 2.000 USD một container. Trong khi mỗi container hồ tiêu 22 tấn, quế 20 tấn có giá trị thấp, khoảng 1.000-1.200 USD, nghĩa là phí thu thêm của hãng tàu cao gấp đôi giá trị hàng.

Ông Lê Quang Trung - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) thừa nhận có tình trạng hãng tàu lợi dụng căng thẳng ở Biển Đỏ đã "đục nước béo cò" để đẩy giá cước vận chuyển lên cao. Do đó, ông Trung kiến nghị cơ quan quản lý Nhà nước cần ban hành các chính sách và chế tài quản lý giá, phí, phụ phí.

Trước vấn đề trên, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu đề nghị các hãng tàu trong bối cảnh hiện nay cố gắng duy trì các tuyến và các dịch vụ, đảm bảo đưa container rỗng về để hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu đóng hàng; thực hiện nghiêm túc quy định về niêm yết và cập nhật giá cước như quy định tại Nghị định số 146/2016/NĐ-CP.

Đối với những trường hợp hãng tàu thu phí chưa có niêm yết, chưa có thông báo, đề nghị các hiệp hội, ngành hàng phản ánh lại với Cục Hàng hải Việt Nam để có thể xử lý.

Mặt khác, ông Hải dũng đề nghị các hãng tàu xem xét thêm khả năng có hình thức vận tải đa phương thức như kết hợp với đường sắt, đường biển và hàng không. Hình thức này cần sự kết hợp của nhiều đơn vị vận tải khác nhau để có thể giúp các doanh nghiệp có thêm phương án để vượt qua tác động của căng thẳng tại Biển Đỏ.

Đối với các hiệp hội ngành hàng, hiệp hội chủ tàu, hiệp hội logistics, cần tiếp tục bám sát tình hình, phối hợp với các hãng tàu cũng như các cơ quan Nhà nước để hỗ trợ, giúp cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu có được thuận lợi lớn nhất trong hoạt động xuất nhập khẩu và thương mại quốc tế.