Cởi trói thể chế cho ngành năng lượng

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên (đoàn Hải Phòng) đã đưa ra những phân tích mang tính chiến lược về bối cảnh và sự cần thiết phải ban hành nghị quyết này.

Theo Bộ trưởng, để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP từ 10% trở lên trong những năm tới, tốc độ tăng trưởng điện năng phải đạt hệ số từ 1,3 đến 1,5 lần. Đặc biệt, trước xu thế chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và các trung tâm dữ liệu, nhu cầu tiêu thụ năng lượng sạch sẽ tăng đột biến.

Bộ trưởng dẫn chứng, hiện nay, tổng công suất nguồn điện của cả nước đang ở mức khoảng 90.000MW. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu tăng trưởng GDP và chuyển đổi số, chỉ trong 5 năm tới, tổng công suất này buộc phải tăng vọt, đạt mức từ 190.000MW đến 254.000MW.

Điều này đồng nghĩa với việc quy mô nguồn điện của Việt Nam phải tăng gấp 2,5 đến 3 lần so với hiện tại. Đây là một thách thức khổng lồ đòi hỏi hạ tầng và nguồn vốn đầu tư rất lớn mà các quy định pháp luật hiện hành chưa thể đáp ứng kịp.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên.

Do đó, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết để thể chế hóa chủ trương tại Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là bước đi cấp thiết, nhằm tạo ra cơ chế "vượt trội", tháo gỡ khó khăn từ thực tiễn để thu hút nhà đầu tư.

Một trong những vấn đề được đề cập đến tại phiên thảo luận là cơ chế cho điện gió ngoài khơi. Đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn Hưng Yên) cho rằng nếu tiếp tục cách tiếp cận phân mảnh (giao mặt biển, rồi làm đường ống, trạm...) thì sẽ không thể thực hiện được. Đại biểu đề xuất áp dụng tư duy chuỗi dự án tương tự Luật Dầu khí.

Đồng tình quan điểm này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định điện gió ngoài khơi không chỉ là vấn đề năng lượng mà còn liên quan đến an ninh quốc phòng và nhiều lĩnh vực khác. Bộ trưởng nhấn mạnh:

"Các dự án điện gió ngoài khơi phải được thực hiện theo chuỗi mà cấp quyết định là Chính phủ", ông Diên nói.

Về vấn đề điện hạt nhân, đại biểu Nguyễn Văn Thân (đoàn Hưng Yên) bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ, cho rằng đây là nguồn điện ổn định, giá thành thấp và lâu dài, cần dũng cảm triển khai.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, dự thảo nghị quyết đã đặt vấn đề mở rộng đối tượng tham gia phát triển điện hạt nhân, bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước và tư nhân có đủ năng lực tài chính, kỹ thuật.

Tuy nhiên, hướng đi trước mắt là tập trung vào điện hạt nhân module nhỏ (SMR) với công suất từ 300MW trở xuống, coi đây là những bước đi thận trọng nhưng cần thiết để vừa phát triển điện năng, vừa tiếp cận công nghệ hạt nhân vì mục tiêu hùng cường của đất nước.

Đại biểu Nguyễn Văn Thân cũng nêu lên những trăn trở thực tế của nhà đầu tư, đặc biệt là vấn đề thế chấp tài sản và chuyển đổi ngoại tệ khi vay vốn nước ngoài. Đại biểu cho rằng nếu không giải quyết được vấn đề chuyển đổi đồng tiền thu được từ bán điện (VND) sang ngoại tệ để trả nợ vay, nhà đầu tư nước ngoài sẽ e ngại tham gia.

Phản hồi ý kiến này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thừa nhận tính xác đáng của vấn đề nhưng cho biết các nội dung cụ thể về tài chính, ngân hàng thuộc thẩm quyền điều hành linh hoạt của Chính phủ, không nên quy định cứng trong nghị quyết của Quốc hội.