Hiệp định EVFTA: Mở rộng cánh cửa hội nhập kinh tế Việt Nam

Trình bày báo cáo tóm tắt về Hiệp định EVFTA trước Quốc hội tại phiên họp ngày 20/5, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, Hiệp định EVFTA đã được Nghị viện châu Âu bỏ phiếu thông qua vào giữa tháng 2/2020 và được Hội đồng châu Âu phê duyệt vào cuối tháng 3/2020. Ngày 24/4 vừa qua, Hội đồng châu Âu cũng đã gửi công hàm thông báo chính thức với Việt Nam về việc EU đã hoàn tất thủ tục pháp lý cuối cùng theo quy trình phê chuẩn nội bộ của mình.

Như vậy, Hiệp định EVFTA giờ chỉ cần được Quốc hội Việt Nam phê chuẩn và hai bên hoàn tất thủ tục thông báo theo quy định của Hiệp định là sẽ chính thức có hiệu lực đối với cả EU và Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh. Ảnh: quochoi.vn.

Theo ông Trần Tuấn Anh, với việc thực thi Hiệp định EVFTA, doanh nghiệp Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận các chuỗi cung ứng mới thay thế cho các chuỗi cung ứng truyền thống vốn đang bị đứt đoạn hoặc đình trệ do dịch Covid-19 thời gian vừa qua, đồng thời cũng là cơ hội tốt giúp Việt Nam bước vào để lấp đầy chỗ trống trong các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu đang bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Đây là tiền đề quan trọng để doanh nghiệp khôi phục và thúc đẩy việc sản xuất kinh doanh sau giai đoạn dịch bệnh. Bên cạnh đó, thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam cũng có cơ hội được mở rộng và đa dạng hóa hơn, giảm sự lệ thuộc vào một nhóm thị trường nhất định.

Theo báo cáo thuyết minh của Chính phủ, Hiệp định EVFTA sẽ giúp GDP của Việt Nam tăng thêm ở mức bình quân từ 2,18 đến 3,25% (cho giai đoạn 5 năm đầu thực hiện), 4,57-5,30% (cho giai đoạn 05 năm tiếp theo) và 7,07-7,72% (cho giai đoạn 05 năm sau đó). EU là thị trường nhập khẩu lớn thứ hai thế giới và hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam (sau Mỹ). Thông qua Hiệp định này, Việt Nam có thể tiếp cận một thị trường tiềm năng với dân số hơn 500 triệu người, GDP khoảng 15.000 tỷ USD chiếm 22% GDP toàn cầu.

Về trao đổi thương mại, Việt Nam và EU chủ yếu mang tính bổ trợ thay vì cạnh tranh lẫn nhau. Với những cam kết mở cửa thị trường mạnh mẽ, EVFTA dự kiến sẽ giúp kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng thêm khoảng 42,7% vào năm 2025 và 44,37% vào năm 2030, tập trung vào một số ngành như nhóm hàng nông sản (gạo, đường, thịt lợn, thịt gia súc gia cầm, lâm sản, đồ uống và thuốc lá), nhóm ngành chế biến, chế tạo (dệt, may mặc, da giày), nhóm ngành dịch vụ (vận tải thủy, vận tải hàng không, tài chính và bảo hiểm, các dịch vụ phục vụ kinh doanh khác).

Về nhập khẩu, dự kiến nhập khẩu từ EU sẽ tăng khoảng 33,06% vào năm 2025 và 36,7% vào năm 2030, tập trung vào một số mặt hàng như phương tiện và thiết bị vận tải, máy móc thiết bị phụ tùng, điện thoại và linh kiện điện tử, dược phẩm. EVFTA giúp đa dạng hóa thị trường nước ta để không bị phụ thuộc vào sự giới hạn một số thị trường, đồng thời có sự tác dụng là đòn bẩy kích thích các đối tác khác tăng cường quan hệ thương mại - đầu tư với Việt Nam.

Về đầu tư, EVFTA là cơ hội để Việt Nam có thể thu hút thêm các nhà đầu tư từ EU trong các lĩnh vực như công nghiệp chế biến chế tạo sử dụng công nghệ cao, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, dịch vụ.

Về lao động, EVFTA dự kiến giúp tăng thêm khoảng 146.000 việc làm mỗi năm. Về thu ngân sách, dự kiến tổng mức giảm thu từ giảm thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu trên 2.500 tỷ đồng, tuy nhiên tăng thu từ thu nội địa dưới tác động của đầu tư, thương mại và tăng trưởng kinh tế khoảng 7.000 tỷ đồng trong giai đoạn 2020-2030.

Cũng theo báo cáo thuyết minh của Chính phủ, đi cùng với những lợi ích, Hiệp định EVFTA cũng có một số thách thức như việc tạo ra sức ép cạnh tranh từ hàng hóa và dịch vụ từ EU cho doanh nghiệp, hàng hóa và dịch vụ của Việt Nam. Bên cạnh đó, Hiệp định bao gồm những quy định, quy tắc chặt chẽ về thủ tục đầu tư, hải quan, thuận lợi thương mại, các rào cản kỹ thuật trong thương mại, các biện pháp kiểm dịch động thực vật, sở hữu trí tuệ, phát triển bền vững, đây là thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường và thực hiện mạnh mẽ, hiệu quả chủ trương cải cách thủ tục hành chính.

Ngoài ra, các cam kết về lao động trong hiệp định cho phép thành lập tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp hay việc thành lập Nhóm tư vấn trong nước với sự tham gia của đại diện người lao động, các doanh nghiệp, nhà khoa học và các tổ chức phi Chính phủ tại Việt Nam có thể làm gia tăng sức ép xã hội, xảy ra tranh chấp lao động quốc tế và tác động tiêu cực ảnh hưởng đến an ninh, trật tự quốc gia trong quá trình thực thi Hiệp định.

Theo Cổng thông tin điện tử Quốc hội, tại phiên thảo luận cho ý kiến đối với Hiệp định EVFTA, đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn TP HCM) đồng tình với Tờ trình, báo cáo thẩm tra về Hiệp định EVFTA. Việc Đoàn đàm phán Chính phủ về Kinh tế và Thương mại quốc tế trong quá trình đàm phán đi đến ký kết hai Hiệp định EVFTA sẽ tạo điều kiện cho thị trường hàng hóa cho thị trường Việt Nam vào EU thuận lợi hơn. Doanh nghiệp, người dân sẽ tiếp cận với hàng hóa của EU với giá cả hợp lý và chất lượng tốt hơn.

Khi Hiệp định EVFTA được thực hiện sẽ thu hút nguồn đầu tư với công nghệ hiện đại đến từ nước ngoài vào Việt Nam. Tuy nhiên, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng, để Hiệp định đi vào thực tế cuộc sống thì Việt Nam cần phải cải cách thủ tục hành chính để doanh nghiệp trong nước nâng cao chất lượng sản phẩm. Hiệp định đòi hỏi cần phải hoàn thiện lại các văn bản trước đây để cho việc triển khai được thuận lợi hơn. Bên cạnh đó, cần nâng cao công tác tuyên truyền về Hiệp định đến với từng doanh nghiệp, nhóm đối tượng cụ thể. Các cơ quan Nhà nước cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp thực hiện Hiệp định được dễ dàng.

Ngoài ra, đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng, các nước châu Âu hiện đang gặp khó khăn đối với đại dịch Covid-19, Chính phủ nên tạo điều kiện xúc tiến thương mại với các nước EU để khi kết thúc dịch bệnh thì triển khai Hiệp định được tốt hơn.

Tương tự, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (Đoàn TP HCM) cũng đánh giá cao Chính phủ đã đạt được Hiệp định EVFTA. Tuy nhiên, phải biến thời cơ thành hiện thực nên đề nghị toàn bộ hệ thống chính trị cần thực hiện nghiêm các cam kết Hiệp định. Nếu thực hiện sai thì phải có chế tài xử phạt. Khi Hiệp định có hiệu lực, chúng ta không nên phụ thuộc vào bất kỳ một quốc gia nào khi xuất nhập hàng hóa. Chính phủ cần có sự kế hoạch bổ sung, thay đổi, hoàn thiện mạnh mẽ về thể chế, cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính để các doanh nghiệp Việt Nam thuận lợi gia nhập với các nền các kinh tế phát triển như EU.

Trong khi đó, góp ý vào việc phê chuẩn Hiệp định EVFTA, đại biểu Vũ Tiến Lộc (Đoàn Thái Bình), việc thông qua Hiệp định EVFTA sẽ góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam, đẩy mạnh được xuất khẩu, cải thiện vị thế của Việt Nam trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, để nền kinh tế, doanh nghiệp vận hành được Hiệp định thì còn gian nan và khó khăn.

Vì vậy, cần sớm ban hành các luật, văn bản, thông tư để thực hiện Hiệp định; hỗ trợ doanh nghiệp tực hiện cụ thể hóa các cam kết. Ngoài ra, cần ban hành những chương trình thúc đẩy doanh nghiệp vừa và nhỏ trong việc hợp tác và cạnh tranh với những nền kinh tế hàng đầu của EU. Mặt khác cần chú trọng đến tái cấu trúc nền kinh tế, nâng cấp đầu tư cơ sở hạ tầng, chất lượng nguồn nhân lực.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Đoàn Tiền Giang) nêu quan điểm, Việt Nam cần tiếp tục cải cách thể chế kinh tế, cải cách hành chính trên cách lĩnh vực, tăng cường công khai minh bạch, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh khi Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVFTA. Ngoài ra, Việt Nam cần tập trung tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng, tập trung vào thị trường xuất khẩu phù hợp với Hiệp định. Tăng cường năng lực cạnh tranh, phát triển cơ sở hạ tầng đồng bộ, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin.

Theo ông Nguyễn Minh Sơn, khi thực hiện Hiệp định EVFTA thì nguồn nhân lực chất lượng cao là lợi thế nên yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Để thực hiện Hiệp định, các doanh nghiệp cần tận dụng gói hỗ trợ cho doanh nghiệp. Các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp cần có sự chia sẻ, hỗ trợ nhau để cùng thuận lợi cho việc thực hiện các tiêu chuẩn mà Hiệp định đề ra đối với doanh nghiệp Việt Nam.