Hóa giải bài toán "ngân hàng thừa tiền nhưng doanh nghiệp đói vốn"

Doanh nghiệp phải chấp nhận bán tài sản để trả nợ đúng hạn

Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước, tính đến ngày 30/6/2023, dư nợ tín dụng nền kinh tế đạt trên 12,4 triệu tỷ đồng, tăng trưởng 4,73% so với đầu năm (đến nay giảm về mức khoảng hơn 4%), tương đương với cùng kỳ năm 2020 và thấp hơn nhiều cùng kỳ của các năm còn lại trong giai đoạn 2018 - 2022.

Ông Ketut Ariadi Kusuma - Chuyên gia cao cấp, Trưởng nhóm Tài chính cạnh tranh và sáng tạo của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam cho rằng, tốc độ tăng trưởng tín dụng chậm như hiện nay là do sức cầu yếu, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy thoái khiến hoạt động thương mại yếu kém, ảnh hưởng xấu đến sản xuất trong nước, qua đó ảnh hưởng xấu đến thu nhập và tiêu dùng.

Theo ông Ketut Ariadi Kusuma, nhu cầu yếu nên được giải quyết bằng các chính sách kích thích tổng cầu. Điều này đạt được tốt nhất thông qua các công cụ chính sách tài khóa mở rộng hơn, đồng thời tin rằng, Việt Nam có dư địa tài khóa để làm được điều này.

Cũng theo ông này, mặc dù việc hỗ trợ của ngành ngân hàng đã làm tốt rồi nhưng hiện nay có một thực trạng là số lượng các doanh nghiệp không vay được vốn tín dụng vẫn còn tương đối nhiều.

"Số liệu thống kê của các doanh nghiệp niêm yết cho thấy còn khá nhiều dư địa vay vốn nhưng do không có đơn hàng, không mở rộng quy mô sản xuất nên họ không có nhu cầu vay", WB cho biết.

Nêu giải pháp, đại diện WB cho biết, tình trạng sức cầu yếu cần được cải thiện thông qua các giải pháp kích thích tổng cầu. Điều này được thực thi thông qua các chính sách tài khoá mở rộng và Việt Nam vẫn còn dư địa để đẩy mạnh chính sách tài khoá.

Chuyên gia kinh tế, TS Cấn Văn Lực.

Trong khi đó, chính sách hạ lãi suất sẽ góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp tuy nhiên điều này cũng xuất hiện một vài nguy cơ. Trong đó, việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong môi trường sức cầu yếu có thể làm dòng tiền bị chuyển hướng sang các lĩnh vực phi sản xuất gây tỷ lệ nợ xấu cao hơn gây bất ổn về tài chính.

Cũng đưa ra các giải pháp để giúp doanh nghiệp tăng khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn, TS Cấn Văn Lực cho rằng, trước hết các doanh nghiệp cần quyết tâm cơ cấu lại, giảm chi phí; nâng cao hiệu quả, trách nhiệm sử dụng vốn, minh bạch theo đúng kế hoạch, hồ sơ phát hành công cụ nợ hoặc vay vốn và giải quyết đúng các cam kết trả nợ, chấp nhận bán tài sản, nếu cần.

Đồng thời, các doanh nghiệp cũng phải chủ động có phương án, giải pháp cụ thể đối với trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn còn lại trong năm 2023 và 2024; đẩy mạnh cơ cấu lại hoạt động như xem xét tạm dừng các dự án không cấp bách, ưu tiên các dự án đã cam kết với nhà đầu tư…

Cùng với đó, các doanh nghiệp cũng phải nâng cao tính công khai, minh bạch trong huy động vốn, sử dụng vốn; xây dựng quy trình, có lộ trình áp dụng xếp hạng tín nhiệm trái phiếu doanh nghiệp phù hợp; tăng cường thu hút vốn đầu tư chiến lược, tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả kinh doanh, uy tín của doanh nghiệp.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng cần phải đa dạng hóa nguồn vốn, tránh chỉ phụ thuộc vào một nguồn tín dụng, quan tâm hơn đến phương thức thuê tài chính, tài trợ chuỗi cung ứng; tăng cường kiểm soát rủi ro, nhất là rủi ro tài chính, lãi suất, tỷ giá bằng việc có thể hợp tác với các tổ chức tài chính…

Chính sách tiền tệ đã quá sức

TS Nguyễn Đình Cung - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đánh giá, chưa bao giờ kinh tế Việt Nam ảm đạm như hiện nay. Tuy nhiên, trong thời điểm này, chính sách tiền tệ không phải là giải pháp tăng hấp thụ vốn cho nền kinh tế.

Theo chuyên gia, chúng ta hay nói đến kết hợp chính sách tiền tệ và tài khóa, hài hòa ổn định kinh tế vĩ mô. Nhưng giữa chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa đang có sự lệch pha, trong khi ngành ngân hàng đang nỗ lực giảm lãi suất giúp doanh nghiệp tiết giảm chi phí, thì chính sách tài khóa triển khai rất chậm, thậm chí là còn tăng thu ngân sách.

"Lúc này đáng lẽ cần nhấn mạnh hơn chính sách tài khoá nhưng chúng ta lại đang tập trung quá nhiều đến chính sách tiền tệ. Chính sách tiền tệ đã quá sức rồi. Tôi cho rằng, cần xem xét lại cách tiếp cận chính sách", vị chuyên gia nhìn nhận.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, điều đầu tiên và cũng rất quan trọng đó là cần phải sử dụng tốt chính sách tài khóa, tiếp đến là cải thiện môi trường kinh doanh, sau đó mới đến chính sách tiền tệ.

Về phía các ngân hàng, bà Phùng Thị Bình - Phó Tổng Giám đốc Agribank để nâng cao hơn nữa khả năng hấp thụ vốn của các doanh nghiệp, bên cạnh các giải pháp của các ngân hàng rất cần sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương cũng như nỗ lực của chính bản thân các doanh nghiệp.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần thực hiện các biện pháp tái cấu trúc doanh nghiệp, cắt giảm các mảng hoạt động kinh doanh chưa hiệu quả, đảm bảo tài chính phục vụ hoạt động kinh doanh cốt lõi của doanh nghiệp' phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực; tăng cường mở rộng, tìm kiếm các đối tác đầu ra, nhà phân phối để nâng cao khả năng tiêu thụ hàng hóa, giảm thiểu hàng tồn kho.

Ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Đào Minh Tú - Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước cho biết, điều hành chính sách tiền tệ không phải là "đôi đũa thần" hay đúng ngay cả khi lãi suất giảm thì nó cũng chỉ là một công cụ để hỗ trợ doanh nghiệp chứ không thay thế được tất cả những chính sách khác.

"Nếu quá dựa vào chính sách tiền tệ, trong ngắn hạn có thể giải quyết được khó khăn của doanh nghiệp nhưng trong trung và dài hạn, đôi khi chỉ vài năm sẽ bộc lộ bất ổn về nợ xấu, an toàn hệ thống", ông Tú chia sẻ.

Phó Thống đốc cho biết, trong thời gian tới, chính sách tiền tệ vẫn nhận thấy trách nhiệm và thể hiện quyết tâm cao nhất, đó là vẫn sẽ sử dụng linh hoạt hơn nữa các công cụ mà Ngân hàng Nhà nước có để điều tiết thị trường như vấn đề cung ứng thanh khoản cho nền kinh tế, sử dụng quỹ dự trữ ngoại hối để đảm bảo vấn đề tỷ giá.

Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục giảm lãi suất nhưng phải hài hòa, không thể chỉ vì những mục tiêu trước mắt mà để lại hậu quả dài hạn. Quan điểm trong điều hành, nếu có điều kiện, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục hạ lãi suất. Với ngân hàng thương mại sẽ tiếp tục tiết giảm chi phí, giảm các khoản có thể để qua đó hạ lãi suất cho vay hỗ trợ doanh nghiệp.

Theo ông Tú, dù Ngân hàng Nhà nước nỗ lực hết sức, tuy nhiên để giải quyết bài toán trước mắt, ngân hàng và doanh nghiệp phải ngồi lại với nhau trong bối cảnh hết sức khó khăn hiện nay.

Về phía ngân hàng, cần tích cực thực hiện các các cơ chế, chính sách mà Ngân hàng Nhà nước ban hành. Bên cạnh đó cũng phải đặt mình vào vị trí của doanh nghiệp để thấy khó khăn của nhau, mạnh dạn hơn với những quyết định cho vay khi Ngân hàng Nhà nước đã trao quyền quyết định cho ngân hàng thương mại.

Về phía doanh nghiệp, báo cáo dòng tiền, tài chính cần minh bạch hơn, chia sẻ cùng khó khăn của doanh nghiệp. Để đi được đến điểm chung, hai bên phải có sự phối hợp, hợp tác, tăng niềm tin, chữ tín với nhau, đó là chìa khoá quan trọng để giải quyết bài toán tăng tín dụng. Mối quan hệ gắn bó, chia sẻ, “cộng sinh” không ai khác làm thay được giữa ngân hàng thương mại và doanh nghiệp.