Hai bệnh viện bỏ hoang, gây lãng phí hàng nghìn tỷ đồng

Chiều 31/3, Thanh tra Chính phủ tổ chức công bố kết luận thanh tra dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.

Tại buổi công bố, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Cường cho biết, đây là cuộc thanh tra đột xuất theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, trực tiếp là Tổng Bí thư Tô Lâm.

Theo ông Cường, thời gian thanh tra ngắn chỉ 40 ngày, nhưng thời kỳ thanh tra rất dài, đến 10 năm (năm 2014 đến năm 2024. Giai đoạn này, hệ thống pháp luật có rất nhiều thay đổi, nhiều quy định được bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung, áp dụng chuyển tiếp.

Do đó, đoàn thanh tra đã phải thực hiện một khối lượng công việc rất lớn, trong đó có việc kiểm tra, đánh giá gần 3.000 đầu mục tài liệu, đối chiếu với hàng nghìn quy định cũ, mới khác nhau, đây là một thách thức không nhỏ.

Ông Cường cũng tiết lộ, thời gian thanh tra diễn ra trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ nên mọi thành viên đoàn thanh tra đều phải gác lại các công việc gia đình, toàn tâm toàn lực thực hiện nhiệm vụ được giao, làm việc cả thứ Bảy, Chủ nhật.

Phó Tổng Thanh tra nhắc lại lời Tổng Bí thư Tô Lâm, lãng phí đã và đang gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho phát triển. Hơn thế, lãng phí còn gây suy giảm lòng tin của người dân với Đảng, Nhà nước, tạo rào cản vô hình trong phát triển kinh tế - xã hội, bỏ lỡ thời cơ phát triển của đất nước.

Ông Nguyễn Văn Cường, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ. Ảnh: TTCP.

Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ cho biết, hình ảnh hai bệnh viện to lớn, sừng sững được Nhà nước đầu tư cả chục nghìn tỷ đồng nhưng để cỏ mọc um tùm vì không sử dụng được trong 10 năm qua, từ lâu đã là một hình ảnh gây xót xa trong cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Cường cho hay, quá trình thanh tra, đoàn quán triệt phải thực hiện được 5 rõ. Cụ thể, rõ nguyên nhân là phải xác định được nguyên nhân vì sao công trình xây dựng 10 năm, được 95% rồi mà phải dừng thi công, không sử dụng được; rõ sai phạm là việc không sử dụng được này có vi phạm quy định pháp luật không, nếu có thì cụ thể là quy định nào; rõ trách nhiệm là khi đã phát hiện được hành vi vi phạm pháp luật rồi thì phải làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân nào; rõ thiệt hại là thiệt hại bao nhiêu tiền, tài sản của Nhà nước; rõ lãng phí là nhận diện các dạng thức của lãng phí và xác định giá trị lãng phí.

Nói rõ thêm, ông Cường cho biết, kết quả thanh tra cho thấy những sai phạm trong quá trình triển khai hai dự án có tính hệ thống, vi phạm sau có nguyên nhân từ vi phạm trước.

Trong đó có cả yếu tố chủ quan xảy ra ở hầu hết các khâu, từ chuẩn bị đầu tư đến thực hiện đầu tư; từ phê duyệt chủ trương, kế hoạch lựa chọn nhà thầu; tổ chức đấu thầu; lựa chọn, ký kết và thực hiện các gói thầu

Hợp đồng xây dựng được ký kết không rõ ràng, không tuân thủ bất kỳ quy định nào tại các văn bản quy phạm pháp luật về hợp đồng trong hoạt động xây dựng; tổ chức thi công khi chưa có thiết kế kỹ thuật, chưa có bản vẽ thiết kế thi công và chưa có cả dự toán.

Theo ông Cường, giá trị lãng phí được phát hiện qua thanh tra tại hai dự án lên đến hàng nghìn tỷ đồng, cao gấp rất nhiều lần so với số tiền thiệt hại tạm tính khoảng 100 tỷ đồng ở thời điểm ban đầu.

Qua kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu tội phạm đến Bộ Công an xem xét điều tra, xử lý theo quy định pháp luật.

Đồng thời, Thanh tra Chính phủ cũng phân tích cơ sở pháp lý, cơ sở khoa học, so sánh thực tiễn để xác định giá trị lãng phí và kiến nghị việc chống lãng phí phải được đặt ở trọng tâm cao hơn nữa.

Cùng khởi công từ cuối năm 2014, sau 10 năm, cả 2 Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 tại TP Phủ Lý (Hà Nam) vẫn chưa thể đi vào hoạt động do còn gặp nhiều vướng mắc về thủ tục, quy định, chưa thể giải quyết, trong khi những hạng mục xây dựng xong đã dần xuống cấp. Hai dự án được Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ví dụ điển hình về sự lãng phí.

Trước đó, tại phiên họp ngày 25/3, Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đã đề nghị Chính phủ chỉ đạo các đơn vị liên quan ban hành kết luận thanh tra (trước ngày 31/3/2025) và chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đưa hai bệnh viện vào sử dụng trước ngày 31/12/2025.

trong văn bản trả lời cử tri, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, dự án đầu tư xây dựng cơ sở 2 của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2014 với mục tiêu thành các bệnh viện tuyến Trung ương đạt tiêu chuẩn hiện đại, đồng bộ, cơ chế quản lý điều hành tiên tiến, có trình độ khám chữa bệnh ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực, góp phần giảm quá tải cho các bệnh viện tuyến trung ương và giảm tình trạng người dân phải đi ra nước ngoài khám chữa bệnh.

Theo quyết định đầu tư được Bộ Y tế phê duyệt năm 2014, mỗi dự án có quy mô đầu tư 1.000 giường bệnh, tổng mức đầu tư mỗi dự án khoảng 4.990 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách Nhà nước là 4.500 tỷ đồng, còn lại là nguồn vốn khác. Các dự án được khởi công xây dựng từ năm 2015, tiến độ hoàn thành theo quy định là năm 2020 và được gia hạn đến năm 2024.

Đến nay, các nhà thầu đã hoàn thành trên 90% phần thi công phần hạ tầng, kiến trúc. Dự án được chia thành các gói thầu EPC (thiết kế, thi công, cung cấp, lắp đặt thiết bị); áp dụng loại hợp đồng được điều chỉnh giá. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện, dự án đã gặp khó khăn, vướng mắc trong việc điều chỉnh giá hợp đồng, dẫn đến nhà thầu dừng thi công từ tháng 12/2020 đến nay.

Nêu lý do chậm tiến độ, Bộ Y tế cho hay, đây là các dự án lớn của ngành y tế, lần đầu áp dụng hình thức EPC. Vì vậy, Bộ Y tế, chủ đầu tư và nhà thầu chưa lường hết được các khó khăn, vướng mắc khi triển khai dự án theo hình thức này.

Bên cạnh đó, năng lực của chủ đầu tư còn hạn chế; chưa hiểu rõ tầm quan trọng của pháp luật hợp đồng và chưa có kinh nghiệm quản lý hợp đồng EPC.

Từ năm 2019 đến năm 2022, dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, nhiều địa phương trong đó có thành phố Hà Nội và tỉnh Hà Nam phải thực hiện giãn cách xã hội làm ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư công.

Trong thời gian này, Bộ Y tế phải tập trung toàn bộ lực lượng cho công tác phòng chống dịch nên không thể tập trung giải quyết khó khăn, vướng mắc phát sinh của các dự án.

Ngoài ra, các vướng mắc trong việc điều chỉnh giá hợp đồng dẫn đến chủ đầu tư không thể thanh toán khối lượng hoàn thành cho nhà thầu gồm: trong quá trình thi công phải điều chỉnh thiết kế để bổ sung một số khoa phòng, thay đổi một số chức năng, kết cấu theo đề nghị của Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức cho phù hợp với yêu cầu chuyên môn.

Hợp đồng ký ban đầu chưa quy định rõ về nguyên tắc, phương pháp và phạm vi điều chỉnh giá hợp đồng nên khi điều chỉnh thiết kế thì không có đủ cơ sở để điều chỉnh giá hợp đồng.

Từ năm 2018 đến nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế và các bộ ngành liên quan đã tích cực chủ động tìm các biện pháp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các dự án.

Năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định thành lập tổ công tác liên ngành do Bộ trưởng Bộ Y tế là tổ trưởng; lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Xây dựng, Tư pháp, Tài chính là thành viên.

Hiện Bộ Y tế và tổ công tác đã nỗ lực rà soát, nghiên cứu, đề xuất phương án nhằm xử lý dứt điểm khó khăn, vướng mắc của các dự án này và đã hoàn thiện phương án xử lý để trình Chính phủ xem xét, quyết định.

Từ đầu tháng 11/2024, nhà thầu bắt đầu triển khai thi công trở lại sau khi được cấp có thẩm quyền chấp thuận phương án xử lý.

Lãnh đạo Bộ Y tế cho biết sẽ quyết liệt chỉ đạo chủ đầu tư và các nhà thầu khẩn trương tập trung tối đa nguồn lực để triển khai thi công, bảo đảm hoàn thành xây dựng các dự án trong năm 2025.