Hà Nội có thể được quyết đầu tư một số dự án thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ

Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 4/12 đã họp cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô.

Phần lớn ý kiến từ các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra và đại diện Chính phủ đều bày tỏ sự đồng tình và ủng hộ việc ban hành nghị quyết thí điểm này, coi đây là một giải pháp kịp thời để tháo gỡ vướng mắc, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, qua đó thúc đẩy Thủ đô phát triển nhanh, bền vững, hiện đại, và có sức lan tỏa, dẫn dắt vùng cũng như cả nước.

Thay mặt Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô, điểm nổi bật đầu tiên là đề xuất mở rộng thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư cho Thủ đô.

Theo đó, HĐND, Chủ tịch UBND thành phố sẽ được quyết định chủ trương đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư công, PPP, tư nhân mà không bị giới hạn về quy mô vốn, sử dụng đất, yêu cầu di dân tái định cư. Các dự án này có thể thuộc thẩm quyền hiện hành của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình dự thảo nghị quyết. Ánh Phạm Thắng.

Đối với các dự án cần áp dụng cơ chế đặc biệt khác với quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng cho biết, UBND thành phố sẽ báo cáo Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện, sau đó báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Về lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu, dự thảo Nghị quyết cho phép áp dụng hình thức lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu trong trường hợp đặc biệt đối với dự án cần triển khai ngay theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, dự án quan trọng quốc gia, và dự án thu hút nhà đầu tư chiến lược.

Đặc biệt, đối với dự án cần triển khai ngay, thành phố được phép lựa chọn nhà đầu tư trước khi cấp có thẩm quyền quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời được thực hiện các thủ tục về quy hoạch, khởi công xây dựng công trình cùng lúc với thủ tục chấp thuận/quyết định chủ trương đầu tư.

Trong lĩnh vực quy hoạch, Chính phủ đề xuất chỉ lập một Quy hoạch tổng thể Thủ đô để cụ thể hóa quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, đồng thời tích hợp lồng ghép các nội dung của quy hoạch thủ đô và điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô hiện hành.

Tờ trình cũng đưa ra các cơ chế đột phá về thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất và huy động vốn. UBND thành phố được phép sử dụng ngân sách thành phố để thực hiện dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư độc lập trước khi phê duyệt chủ trương đầu tư.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ánh Phạm Thắng.

Theo đó, đối với các dự án cần triển khai ngay, HĐND thành phố được quyền quyết định mức bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gấp hai lần quy định. Trong các trường hợp khác, mức bồi thường được phép cao hơn quy định nhưng không quá hai lần.

Về hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao), thành phố được quyết định thanh toán trước từng phần quỹ đất đối ứng ngay sau khi ký kết hợp đồng BT và nhà đầu tư không cần chứng minh khả năng thu xếp vốn vay nhưng phải thực hiện điều kiện về phát hành, bảo lãnh tương ứng với giá trị đất đối ứng được thanh toán.

Đáng chú ý trong cơ chế huy động vốn, HĐND thành phố được phép sử dụng kết dư ngân sách thành phố cấp, bố trí vốn cho dự án. Đối với các dự án khẩn cấp, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước có thể quyết định tổng mức dư nợ cấp tín dụng tối đa cho một khách hàng vượt quá tỷ lệ quy định hiện hành.

Ngoài ra, để xử lý các điểm nghẽn cấp bách về giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường, Tờ trình đề xuất áp dụng cơ chế đầu tư công khẩn cấp và lệnh xây dựng khẩn cấp. Về cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đô thị, UBND thành phố được quyết định phá dỡ chung cư, nhà chung cư có cấp nguy hiểm. Cơ quan phê duyệt quy hoạch được quyết định các chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc, dân số tại dự án trong khu vực nội đô lịch sử vượt quá quy định tại quy hoạch chung, quy hoạch phân khu đô thị.

Đặc biệt, dự thảo cho phép quyết định biện pháp cưỡng chế phá dỡ khi trên 75% chủ sở hữu nhà, chủ sử dụng đất tương đương ít nhất 75% diện tích đất khu vực cải tạo, chỉnh trang, tái thiết đồng thuận.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đã khẳng định tán thành với sự cần thiết và cơ sở thực tiễn xây dựng Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Tuy nhiên, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị rà soát, chỉnh lý để không quy định tại các nội dung đã có trong luật, nghị quyết hiện hành, nhằm bảo đảm tính thống nhất và chỉ giữ những cơ chế chính sách thực sự đặc thù cần thiết.

Ủy ban cũng đề nghị không đề xuất các nội dung không thuộc thẩm quyền của Quốc hội, ví dụ như quy định lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu hay cho phép triển khai dự án cải tạo đô thị theo loại hình hợp đồng BT.

Về phạm vi điều chỉnh, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đặt vấn đề về sự mở rộng phạm vi sang cả các dự án quan trọng bao gồm tái thiết đô thị, cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư so với chỉ đạo của Bộ Chính trị là chỉ tập trung vào các dự án lớn tại Thủ đô và đề nghị giải trình làm rõ sự cần thiết.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý, đối với các cơ chế đặc biệt quan trọng, phức tạp, có phạm vi tác động lớn như việc mở rộng trường hợp thu hồi đất so với Điều 79 Luật Đất đai, việc Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quyết định tổng mức dư nợ cấp tín dụng vượt quá tỉ lệ quy định và cưỡng chế khi đạt 75% đồng thuận.

Chủ nhiệm Phan Văn Mãi nhấn mạnh đây là những nội dung ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, an toàn tài chính, tiền tệ quốc gia và ổn định kinh tế vĩ mô. Ủy ban đề nghị đánh giá kỹ lưỡng tác động pháp lý, kinh tế, xã hội và rủi ro thực thi, bảo đảm không phát sinh khiếu kiện, khiếu nại phức tạp, ảnh hưởng đến ổn định xã hội.

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính thống nhất chủ trương tích hợp Quy hoạch Thủ đô và Quy hoạch chung Thủ đô thành một quy hoạch thống nhất, nhưng đề nghị rà soát với Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị, nông thôn để xác định vị trí, tính thứ bậc và mối quan hệ của quy hoạch tổng thể Thủ đô, tránh chồng chéo, khoảng trống pháp lý. Ủy ban cũng đề nghị nghiên cứu tích hợp nội dung này tại các dự thảo luật liên quan vì đây là vấn đề chung của các đô thị trực thuộc Trung ương, không chỉ riêng Hà Nội.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính khẳng định các chính sách đặc thù này là vượt trội, có khả năng tác động lớn nhưng chưa có báo cáo đánh giá tác động kỹ lưỡng, đầy đủ. Do đó, Ủy ban đề nghị cần xác định rõ cơ chế báo cáo, hậu kiểm, đồng thời bổ sung phương thức giám sát và trách nhiệm giải trình phù hợp để đảm bảo tăng cường phân cấp, phân quyền đi đôi với tính tự chịu trách nhiệm và vai trò kiểm tra, giám sát của Quốc hội, Chính phủ.

Cho ý kiến tại phiên họp, về cơ bản, các đại biểu đồng tình với đề xuất mở rộng rất lớn thẩm quyền quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư cho HĐND thành phố, tuy nhiên, việc mở rộng này đặt ra nhiều câu hỏi về nguồn vốn và giới hạn thẩm quyền.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phân tích, Luật Thủ đô hiện đã cho phép HĐND thành phố quyết định chủ trương đầu tư mà không giới hạn tổng mức đầu tư, nhưng lại giới hạn nguồn vốn (chỉ áp dụng vốn ngân sách thành phố hoặc thành phố vay).

Trong khi đó, dự thảo nghị quyết đang mở rộng hơn mà không có quy định liên quan đến nguồn vốn. Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đặt vấn đề “nếu Hà Nội quyết định một dự án sử dụng một nửa vốn từ ngân sách Trung ương mà không có ý kiến của cơ quan Trung ương thì tính khả thi và khả năng bảo đảm nguồn vốn sẽ như thế nào?”

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng tiếp thu ý kiến này, cho biết về phía Chính phủ, Bộ Tài chính sẽ nghiêm túc nghiên cứu để gói gọn thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư cho HĐND ở phần ngân sách của thành phố.

Dự thảo nghị quyết cũng mở rộng thẩm quyền của HĐND đối với tất cả các dự án thuộc thẩm quyền của Quốc hội (theo Luật PP, Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư). Luật Thủ đô lại khống chế ở chỗ trừ những dự án thuộc nhóm có ảnh hưởng lớn đến môi trường, tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng lớn đến môi trường, hoặc các dự án sản xuất chất độc hại, chất nổ thuộc thẩm quyền của Quốc hội và Thủ tướng Chính phủ.

Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng đề nghị cân nhắc sự cần thiết của việc mở rộng để HĐND quyết định cả những loại dự án nhạy cảm như vậy hay không, hay quay trở lại thực hiện theo Luật Thủ đô.