Tự giác tuân thủ thuế: Không chỉ là nghĩa vụ mà còn là văn hóa

Chiều 23/10, Báo Lao động phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cục Thuế (Bộ Tài chính) tổ chức Hội thảo "Thúc đẩy tự giác tuân thủ, đóng góp đầy đủ thuế – Xây dựng kỷ nguyên hùng cường".

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã nhấn mạnh tính tuân thủ pháp luật.

Chủ tọa hội thảo.

Theo ông Hiếu, đây không đơn thuần là một nghĩa vụ mà là một văn hóa. Theo đó, từ chủ trương đến thể chế, bắt đầu đưa vào những quy tắc quản trị rủi ro, được nhấn mạnh, khuyến khích tính tuân thủ.

Từ kinh nghiệm cá nhân, người thực thi chính sách, ông Phan Đức Hiếu cho rằng khi làm luật, chính sách cần đáp ứng yêu cầu của người dân (tức quy trình, thủ tục, yêu cầu giảm thiểu tối đa vẫn đáp ứng mục tiêu quản lý Nhà nước, không tạo thêm gánh nặng), tạo sự dễ dàng cho người dân và doanh nghiệp trong việc tuân thủ.

Theo ông Hiếu, để nâng cao tính tuân thủ nghĩa vụ nộp thuế thì chính sách phải rõ ràng, thủ tục đơn giản; quản lý phải chuyển từ quy trình sang mục tiêu. Trong đó, chuyển đổi số cần thay đổi tư duy quản trị; cơ quan công quyền cần chủ động hỗ trợ người dân; cần cơ chế khuyến khích người có lịch sử tuân thủ tốt, phân biệt rõ với người vi phạm để khơi dậy tinh thần tự giác.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội.

"Tự giác tuân thủ là thước đo của niềm tin, không thể ép buộc mà phải nuôi dưỡng bằng công bằng và minh bạch", ông Phan Đức Hiếu khẳng định.

Phát biểu tham luận tại hội thảo, ông Mai Sơn, Phó cục trưởng Cục Thuế cho rằng, tự giác tuân thủ thuế không chỉ là mục tiêu mà các cơ quan thuế đều hướng tới, mà còn là thước đo sinh động phản ánh hiệu quả quản lý và mức độ tin tưởng của cộng đồng.

Thực tiễn cho thấy, một hệ thống tài chính quốc gia chỉ thực sự bền vững khi người nộp thuế không chỉ nộp thuế vì nghĩa vụ pháp lý bắt buộc, mà còn vì niềm tin và sự đồng thuận trong xã hội – tức họ tin rằng đồng tiền thuế của mình được sử dụng minh bạch, công bằng và đem lại lợi ích chung.

Theo ông Sơn, trong lĩnh vực thuế thì “tuân thủ tự nguyện” là thông điệp xuyên suốt. Ở hầu hết các nước có nền quản lý tiên tiến, pháp luật về thuế tạo nên một nền tảng rất vững chắc, và quản lý thuế ở đó cũng hình thành nên ý thức công dân rất cao.

Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính.

Ông Sơn cho biết, ở nhiều quốc gia, người dân nộp thuế bởi họ tin rằng đóng thuế là đóng góp cho xã hội, và họ được hưởng các quyền lợi về an sinh xã hội, cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất.

"Điều này rất thực tế, bởi ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước cũng đã đưa ra nhiều chương trình an sinh xã hội rất cao – ví dụ như bảo hiểm y tế, chính sách học đường. Trước đây, những việc đó chỉ diễn ra ở phạm vi nhỏ, nhưng nay đã trở thành yêu cầu toàn diện. Và nguồn lực cho những chính sách đó, xét đến cùng, là từ thuế", ông Sơn nói.

Cũng theo ông Sơn, khi các chính sách an sinh ấy được hiện thực hóa, trách nhiệm đóng thuế sẽ trở thành một thước đo đối với doanh nghiệp và người dân. Để làm được điều đó, chính sách và quy trình quản lý thuế phải thay đổi.

Theo ông Sơn, ngành thuế đang chuyển mạnh sang "người dân biết – hiểu – đồng thuận" với chính sách thuế, bởi nếu chỉ nói bằng khẩu hiệu thì họ sẽ không thể hiểu được. Do vậy, cách làm của cơ quan thuế trong thời gian qua đã có sự thay đổi rất lớn.

Ông Sơn cho biết, ngành thuế hiện đã trải qua 4 giai đoạn cải cách lớn, tiến tới quản lý dựa trên dữ liệu số hóa. Theo đó, hệ thống dữ liệu thuế đang liên thông với ngân hàng, bảo hiểm, hải quan, công thương, tài nguyên môi trường để đối chiếu, gợi ý tờ khai, giảm sai sót và chi phí tuân thủ; ứng dụng blockchain, trí tuệ nhân tạo (AI) trong hệ thống quản lý thế hệ mới, hướng tới triển khai từ năm 2026.

‎Mục tiêu là dùng dữ liệu lớn (big data) để phân tích rủi ro, phát hiện gian lận và hỗ trợ người nộp thuế một cách chủ động hơn.

"Ngành thuế phấn đấu giảm 44% chi phí hành chính, cao hơn mức yêu cầu chung 30%. Đây vừa là cam kết, vừa là mong muốn nhằm xây dựng môi trường thuế thân thiện, minh bạch và hiệu quả, đóng góp tích cực cho phát triển đất nước và bảo đảm an sinh xã hội", ông Mai Sơn nhấn mạnh.