Cần ưu đãi đột phá về thuế, đất đai cho cơ quan báo chí

Sáng nay (23/10), tại Kỳ họp thứ 10, Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội đã thảo luận tổ về 5 dự án luật gồm: Luật Phá sản (sửa đổi); Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi); Luật Báo chí (sửa đổi); Luật Dân số; Luật Phòng bệnh.

Đồng chí Bùi Thị Minh Hoài - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội; Chủ tịch HĐND TP Nguyễn Ngọc Tuấn - Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội; Phó Chủ tịch HĐND TP Phạm Thị Thanh Mai - Phó Trưởng đoàn Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội chủ trì phiên thảo luận tổ vào sáng 23/10.

Nên mở rộng khung pháp lý cho hợp tác công – tư trong báo chí

Tham gia thảo luận, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá, Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ đối với sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, mà còn đối với công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ chủ quyền và nâng cao vị thế quốc gia trong bối cảnh mới.

Ông đánh giá cao Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này đã được chuẩn bị công phu, nghiêm túc. Tuy nhiên, để Luật thực sự trở thành công cụ pháp lý quan trọng cho sự phát triển báo chí trong kỷ nguyên số, đại biểu này đề nghị tiếp tục nghiên cứu, bổ sung các nội dung như thể chế hóa mạnh mẽ hơn chính sách về tạp chí khoa học, gắn với đổi mới sáng tạo; Tăng cường vai trò báo chí đối ngoại, báo chí đa ngôn ngữ, phù hợp yêu cầu hội nhập quốc tế; Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa cho báo chí; Làm rõ hơn phân cấp, phân quyền cho địa phương trong quản lý báo chí, đồng thời hoàn thiện cơ chế kinh tế báo chí phù hợp với điều kiện không có báo chí tư nhân.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội phát biểu

Cụ thể, góp ý về chính sách đối với tạp chí khoa học, ông Sơn cho rằng, Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những đột phá chiến lược. Trong bối cảnh đó, tạp chí khoa học cần được đặt đúng vị trí. Hiện dự thảo Luật đã đưa “tạp chí khoa học” vào diện điều chỉnh song vẫn còn chung chung, chưa có cơ chế riêng biệt.

Ông đề nghị: “Cần phân loại rõ giữa tạp chí khoa học với nhiệm vụ công bố kết quả nghiên cứu, phản biện chính sách và tạp chí chuyên ngành với nhiệm vụ phổ biến thông tin ứng dụng. Với tạp chí khoa học, cần tạo cơ chế thuận lợi hơn trong việc cấp phép, tự chủ tài chính, xuất bản đa ngôn ngữ và công bố quốc tế. Bởi đây chính là kênh quan trọng để gắn kết hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng công bố của Việt Nam, phù hợp với mục tiêu Nghị quyết 57 đặt ra”.

Toàn cảnh phiên thảo luận của Đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội

Ngoài ra, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn cũng cho rằng cần cân nhắc việc giới hạn Tạp chí chỉ đưa tin “về hoạt động, lĩnh vực hoạt động của cơ quan chủ quản” vì hiện nay, các tạp chí vẫn đăng tải các thông tin chính trị, kinh tế, xã hội, những sự kiện lớn của đất nước theo định hướng của các cơ quan chỉ đạo về báo chí và quản lý nhà nước về báo chí để lan tỏa, tạo sức mạnh đồng thuận trong xã hội về những thông điệp, chủ trương, quyết sách lớn, quan trọng của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, Dự thảo cần tính toán quy định cho phù hợp với tình hình thực tiễn của hoạt động báo chí.

Về phân cấp quản lý báo chí và mô hình kinh tế báo chí, đại biểu này nhấn mạnh: Dự thảo Luật đã quy định UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm quản lý nhà nước đối với báo chí địa phương song cần làm rõ hơn thẩm quyền và trách nhiệm phối hợp của UBND tỉnh trong việc quản lý văn phòng đại diện, phóng viên thường trú của báo chí Trung ương.

"Cần nghiên cứu mở rộng quyền cho địa phương trong việc cấp phép một số ấn phẩm, phụ trương, chuyên mục; đồng thời tăng cường trách nhiệm kiểm tra, giám sát hoạt động báo chí tại địa phương. Việc này sẽ giúp báo chí gắn với đời sống dân sinh, phản ánh đúng thực tiễn, đồng thời giảm tải cho cơ quan quản lý Trung ương" - PGS.TS Bùi Hoài Sơn nói.

Theo chuyên gia, trong bối cảnh nước ta không có báo chí tư nhân, cần cơ chế đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công và đầu tư công có trọng điểm gắn liền với định mức kinh tế kỹ thuật báo chí “3 dễ”: Dễ hiểu, dễ áp dụng, dễ thực hiện. Đây sẽ là nguồn lực quan trọng giúp báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, hải đảo, và đối ngoại. Đồng thời, Luật cũng nên mở rộng khung pháp lý cho các hình thức liên kết, xã hội hóa, hợp tác công – tư trong báo chí, có chính sách ưu đãi đột phá về thuế, đất đai, tiếp cận tín dụng… cho các cơ quan báo chí , kể cả với các đối tác liên kết khi tổ chức các sự kiện văn hóa, các hoạt động vì cộng đồng… Đi kèm với đó là cơ chế kiểm soát chặt chẽ để tránh thương mại hóa, xa rời tôn chỉ, mục đích.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh: Luật Báo chí (sửa đổi) cần bổ sung những cơ chế, chính sách rõ ràng hơn để báo chí được vận hành như một ngành công nghiệp văn hóa: Từ cơ chế tài chính dựa trên đặt hàng, đấu thầu nhiệm vụ công, đến việc cho phép liên kết hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước; từ chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết 57, ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, đến mở rộng báo chí đối ngoại, phát triển đa ngôn ngữ theo tinh thần Nghị quyết 59; từ việc phân cấp, phân quyền cho địa phương để quản lý và phát triển báo chí gắn với văn hóa bản địa, đến việc khuyến khích hình thành các mô hình liên kết, tập đoàn báo chí nhằm tăng hiệu quả hoạt động.

Xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí liên quan đến AI

Cùng tham gia thảo luận tại tổ, đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành góp ý: Điều 39 về quyền tác giả trong lĩnh vực báo chí trong Dự thảo Luật quy định: Cơ quan báo chí phải thực hiện các quy định của pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí.

Đại biểu Quốc hội Lê Nhật Thành góp ý về một số nội dung liên quan đến dự án Luật Báo chí (sửa đổi) và dự án Luật phòng bệnh

Về nội dung này, đại biểu cho rằng: Quy định “cơ quan báo chí phải thực hiện theo pháp luật về quyền tác giả, quyền liên quan khi đăng, phát tác phẩm báo chí” mới dừng lại ở việc viện dẫn áp dụng quy định của Luật Sở hữu trí tuệ mà chưa tạo ra giá trị mới cho lĩnh vực báo chí.

Thêm vào đó, việc quy định như Dự thảo Luật sẽ dẫn đến khoảng trống trong việc xác định trách nhiệm của cơ quan báo chí và phân định quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm báo chí có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) (dùng AI để viết tin, chỉnh sửa ảnh, dựng video…).

Đại biểu Lê Nhật Thành đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, chỉnh lý quy định tại Điều 39 Dự thảo Luật theo hướng: Nghiên cứu, bổ sung trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan khi sử dụng AI để tạo ra tác phẩm báo chí, đồng thời quy định rõ nguyên tắc minh bạch và xác định trách nhiệm pháp lý.

Ông nhấn mạnh: Cơ quan báo chí chịu trách nhiệm về việc kiểm soát nguồn gốc, tính hợp pháp của tác phẩm báo chí, bao gồm cả tác phẩm do AI hỗ trợ tạo ra. Khi có vi phạm quyền tác giả do sử dụng AI (ví dụ dùng tác phẩm của người khác huấn luyện hoặc trích dẫn sai), cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm liên đới.

Về nguyên tắc minh bạch: Nếu tác phẩm báo chí có sử dụng AI trong khâu tạo lập nội dung, chỉnh sửa, biên tập, cơ quan báo chí/người có trách nhiệm phải ghi rõ hoặc có cơ chế công khai phù hợp.

Ngoài ra, ông Thành cũng tham gia thảo luận và góp ý thêm về những nội dung liên quan đến Điều 20 về thu hồi giấy phép hoạt động báo chí; về cấp, đổi, thu hồi thẻ nhà báo (Điều 29)....