Học thêm, dạy thêm tràn lan làm giảm giá trị thực sự của việc học

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn vừa có báo cáo gửi Quốc hội về một số vấn đề chất vấn tại kỳ họp 9 Quốc hội khóa XV, trong đó có vấn đề dạy thêm, học thêm.

Không cấm dạy thêm, học thêm

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, dạy thêm, học thêm không phải là vấn đề mới. Việc quy định về dạy thêm, học thêm đã được nhắc tới trong nhiều văn bản, từ chỉ đạo của Trung ương, Chính phủ tới các văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Theo Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, tại Nghị quyết Trung ướng 2 khóa VIII đã cảnh báo về những tác động tiêu cực của dạy thêm, học thêm tràn lan khi chỉ ra những yếu kém về giáo dục là dạy thêm và học thêm tràn lan, tốn nhiều thời gian và tiền bạc của học sinh, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển toàn diện của học sinh và quan hệ thầy trò.

Theo đánh giá của Bộ trưởng, gần 3 thập kỷ trôi qua, với những quy định của pháp luật về dạy thêm, học thêm, lời cảnh báo về dạy thêm, học thêm tràn lan vẫn giữ nguyên tính thời sự. Thay vì giảm bớt, dạy thêm, học thêm ngày càng diễn biến với quy mô rộng lớn hơn dưới nhiều hình thức.

Điều này không chỉ gây áp lực lớn lên học sinh và cha mẹ học sinh, mà còn đi ngược lại tinh thần đổi mới của Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, vốn đặt mục tiêu chuyển từ truyền thụ kiến thức sang“phát triển phẩm chất và năng lực người học, đi ngược lại với mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhấn mạnh việc xây dựng con người tự chủ, sáng tạo và có khả năng học tập suốt đời, trong khi dạy thêm, học thêm tràn lan đang làm suy giảm giá trị thực sự của việc học.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn.

Để quản lý tốt và hạn chế hệ lụy từ dạy thêm, học thêm tràn lan, nâng cao chất lượng giáo dục, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ Giáo dục đã tham mưu trình Chính phủ đưa vào luật các hành vi vi phạm quy định về dạy thêm, học thêm là những quy định nhà giáo không được làm.

“Điều này một lần nữa khẳng định Chính phủ rất lưu tâm tới những chế tài nhằm giữ gìn hình ảnh và sự tôn nghiêm của nhà giáo, của ngành”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Bộ Giáo dục Đào tạo đã ban hành Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT quy định về dạy thêm, học thêm, trong đó quy định việc quản lý dạy thêm, học thêm chứ không cấm.

Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT quy định quản lý hoạt động dạy thêm, học thêm theo hướng tăng tính minh bạch, công khai, chỉ rõ các hoạt động dạy thêm học thêm không đúng để chính quyền các cấp, các tổ chức cá nhân và toàn xã hội cần hành động quyết liệt, tham gia giám sát, kiểm tra, thanh tra trong quá trình tổ chức thực hiện.

Việc tổ chức dạy thêm, học thêm phải bảo đảm không ảnh hưởng đến việc tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường; không ảnh hưởng tới việc thực hiện chương trình môn học và kế hoạch dạy học của giáo viên.

Quan điểm của Bộ Giáo dục và Đào tạo là hướng tới các trường không có dạy thêm, tăng cường nâng cao chất lượng giờ học chính khóa, tăng cường trách nhiệm giải trình về chất lượng giáo dục của nhà trường, dành thời gian, không gian cho học sinh được trải nghiệm, thực hành, rèn luyện thông qua các hoạt động giáo dục theo nhu cầu cá nhân để phát triển toàn diện.

“Giáo dục cần trở lại đúng bản chất kiến tạo những công dân tự chủ, sáng tạo và trách nhiệm với xã hội, nơi mỗi ngày đến trường là một ngày vui; các trường học là những ngôi trường hạnh phúc”, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định và cho biết tổ chức dạy thêm, học thêm phải bảo đảm lợi ích của học sinh, không ép buộc.

Đề xuất dạy thêm là ngành nghề kinh doanh có điều kiện

Đề cập đến việc triển khai Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT, tư lệnh ngành Giáo dục nêu rõ, bên cạnh chỉ đạo, đôn đốc, hướng dẫn, bộ đã yêu cầu các địa phương tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy định về dạy thêm, học thêm.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã thành lập đoàn kiểm tra và tiến hành kiểm tra trực tiếp tại 6 tỉnh, thành (gồm: Hà Nội, Quảng Trị, Hải Phòng, Bắc Giang, Thái Bình, TP HCM).

Ảnh minh họa.

Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cho biết, một số địa phương đã thực hiện nghiêm túc việc thanh tra, kiểm tra về dạy thêm, học thêm; đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định. Như Sở Giáo dục Đào tạo Bắc Giang, Sở Giáo dục Đào tạo Hà Nội đã xử lý 2 trung tâm (đóng cửa tạm thời), 5 giáo viên (phê bình, khiển trách, đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ)...

“Quá trình thanh tra, kiểm tra, các Sở Giáo dục Đào tạo đã tăng cường nhắc nhở chấn chỉnh các nhà trường và cơ sở dạy thêm ngoài nhà trường thực hiện đúng quy định của Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT”, báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu.

Đánh giá chung về kết quả bước đầu khi thực hiện Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, đã hạn chế tình trạng dạy thêm học thêm tràn lan; các trường học tập trung nâng cao chất lượng dạy và học chương trình chính khóa, chấm dứt việc dạy thêm có thu phí trong nhà trường, tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận tri thức mà không bị áp lực về học tập và tài chính.

Với giáo viên, quy định giáo viên không được dạy chính học sinh được nhà trường phân công dạy học sẽ tránh tiếng xấu cho giáo viên dạy thêm chính đáng, củng cố uy tín, danh dự của người giáo viên.

Về tồn tại, hạn chế, từ năm 2020, khi dạy thêm, học thêm không còn là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, việc quản lý trở nên khó khăn hơn, các địa phương không rõ các chế tài để xử lý vi phạm. Mặt khác, danh mục hành vi cần xử phạt hành chính trong lĩnh vực giáo dục hiện còn thiếu một số hành vi vi phạm quy định về dạy thêm, học thêm.

Bên cạnh đó, còn một bộ phận nhỏ cán bộ quản lý, giáo viên theo thói quen cũ, chưa nắm rõ những quy định mới của thông tư hoặc vì lợi ích cá nhân khi dạy thêm dần trở thành một nguồn thu nhập quan trọng, vẫn cố tình vi phạm quy định của Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT.

Tình trạng dạy thêm trá hình dưới nhiều hình thức vẫn khá phổ biến, cho thấy vẫn còn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn. Trong khi đó, cha mẹ học sinh còn kỳ vọng và đặt nặng áp lực học hành, thi cử cho con cái, coi việc học trên lớp là chưa đủ để đáp ứng yêu cầu thi cử, cần tìm đến học thêm như một giải pháp tất yếu để cải thiện kết quả học tập.

Ngoài ra, tâm lý hơn thua cũng khiến cha mẹ học sinh sẵn sàng đầu tư nhiều thời gian, tiền bạc vào học thêm mà không thực sự cân nhắc xem điều đó có cần thiết hay không.

Qua kiểm tra thực tiễn tại một số địa phương và tổng hợp báo cáo của các sở, Bộ Giáo dục Đào tạo thấy, việc triển khai thực hiện Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT chưa được hiệu quả có nhiều nguyên nhân.

Một trong những nguyên nhân là do dịch vụ dạy thêm, học thêm được đưa ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, dẫn tới tình trạng ở một số địa phương, việc dạy thêm, học thêm trong và ngoài nhà trường càng không được kiểm soát, tự phát.

“Nếu buông lỏng không quản lý, hiện tượng dạy thêm, học thêm sẽ diễn ra tràn lan, không bảo đảm chất lượng, gây hậu họa và bức xúc trong xã hội”, báo cáo của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nêu.

Vì vậy, Bộ Giáo dục Đào tạo sẽ tiếp tục đề xuất Chính phủ đưa dịch vụ dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện nhằm minh bạch hóa hoạt động này, bảo đảm an toàn cho người học, bảo đảm lợi ích chính đáng của nhà giáo, tăng cường quản lý Nhà nước và đảm bảo thu thuế đối với các doanh nghiệp tổ chức dạy thêm...

Bên cạnh việc đôn đốc, hướng dẫn các địa phương triển khai thực hiện Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT, cần tiếp tục rà soát, đánh giá các kết quả đạt được cũng như tồn tại hạn chế để nghiên cứu, hướng dẫn, chỉnh sửa thông tư (nếu cần thiết) với mục tiêu hướng tới một nền giáo dục lành mạnh, chất lượng, tất cả vì học sinh.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng sẽ tham mưu Chính phủ ban hành hành các chính sách để tăng cường đầu tư cơ sở vật chất bảo đảm học 2 buổi/ngày theo đúng chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, từ đó giảm dạy thêm, học thêm tràn lan và tăng cường tổ chức các hoạt động giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh.

Ngoài ra, cần tăng cường công tác kiểm tra để kịp thời xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định về dạy thêm, học thêm; đề cao tinh thần tự trọng, tinh thần hết lòng vì học sinh của giáo viên; đề cao tính tự giác, tự học của học sinh; đề cao vai trò mối quan hệ nhà trường - gia đình - xã hội.