Đề xuất tự động chuyển nguồn đầu tư cho khoa học, công nghệ

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường vừa tổ chức phiên họp thẩm tra sơ bộ dự thảo Nghị quyết về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Tại phiên họp, đề cập về sự cần thiết của việc ban hành nghị quyết, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy cho biết, trong quá trình triển khai thi hành pháp luật về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, một số nội dung chưa phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi từ thực tiễn nhằm phát triển khoa học công nghệ, phát triển kinh tế - xã hội.

Việc xây dựng nghị quyết nhằm thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành động lực để hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy.

Đồng thời tạo cơ sở pháp lý để tác động một cách tích cực, hiệu lực và hiệu quả, thúc đẩy mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia qua đó, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh liên quan, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, nâng cao năng suất, bảo đảm an ninh, an toàn cho quốc gia, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội.

Nghị quyết này quy định về thí điểm một số chính sách về tháo gỡ chi tiêu tài chính từ ngân sách nhà nước, hoạt động của tổ chức và nhân lực trong tổ chức khoa học và công nghệ công lập; thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hoạt động khoa học và công nghệ trong doanh nghiệp, đầu tư, đấu thầu, tài chính; thí điểm thử nghiệm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh tầm thấp và cơ chế thí điểm thử nghiệm có kiểm soát để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đối tượng áp dụng là các tổ chức, cá nhân hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan.

Thẩm tra bước đầu đối với báo cáo của Chính phủ, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đối số quốc gia với những cơ sở chính trị, pháp lý, cơ sở thực tiễn và quan điểm, mục tiêu đã được nêu tại Tờ trình số 85/TTr-CP ngày 12/2/2025.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy phát biểu tại phiên họp.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thấy rằng, để kịp thời thể chế hóa quan điểm đổi mới nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW thì việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế chính sách tháo gỡ khó khăn cho hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là cần thiết.

Tuy nhiên, Chính phủ cần lựa chọn tiêu chí để dưa vào nghị quyết thí điểm này như tính đột phá, vượt trội, trọng tâm, trọng điểm; chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo; yêu cầu giải phóng sức mạnh vật chất, trí tuệ; đóng góp thiết thực cho mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8%... để tránh việc lợi dụng nhằm hợp thức hóa một số quy định đã thực hiện mà chưa có quy định pháp luật.

Trong khuôn khổ phiên họp, các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học nhất trí với các nội dung được đưa ra lấy ý kiến tại dự thảo nghị quyết. Bên cạnh đó, các đại biểu cho rằng, trong dự thảo nghị quyết cần chọn lọc những vấn đề trọng tâm để tháo gỡ khó khăn, đặc biệt liên quan đến nguồn lực và nhân lực về khoa học công nghệ; cơ chế Quỹ Khoa học công nghệ phải được bố trí để thực hiện các nhiệm vụ.

Đồng thời, các chuyên gia cũng cho rằng nên có chế độ tự động để chuyển nguồn đầu tư và phát triển khoa học công nghệ, chứ không để các cơ quan, doanh nghiệp phải đợi chờ chuyển nguồn kinh phí.

Các nhiệm vụ khoa học công nghệ muốn được quyết toán thuận lợi thì Ban soạn thảo dự thảo nghị quyết cần đặt việc tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong mối tương quan giải quyết những vướng mắc của Luật Ngân sách Nhà nước; cần có thêm quy định khoán chi, bổ sung nguồn ngân sách Nhà nước cho các đơn vị nghiên cứu khoa học công nghệ.

Đối với Quỹ đầu tư mạo hiểm, có ý kiến chuyên gia nêu quan điểm, nên giao cho Chính phủ hoặc bộ ngành nào đó vận hành quỹ, bảo vệ các đề tài khoa học mạo hiểm cũng như cơ chế thử nghiệm có kiểm soát.

Chỉ nên tập trung vào Quỹ Khoa học công nghệ quốc gia và Quỹ Đầu tư mạo hiểm; khuyến khích các tổ chức khoa học công nghệ tư nhân và cơ quan Nhà nước nên có sự hỗ trợ; tạo điều kiện để các doanh nghiệp có thể thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ. Bên cạnh đó cần khơi dậy nguồn lực của khối doanh nghiệp tư nhân cho phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đối với việc phát huy nguồn nhân lực chất lượng cao, nhiều đại biểu, chuyên gia cho rằng, trong dự thảo nghị quyết nên có quy định để các nhà khoa học được quyền sở hữu, định giá chuyển giao công nghệ. Điều này sẽ góp phần khắc phục được tình trạng đề tài khoa học bị bỏ vào ngăn kéo, không được áp dụng trong thực tiễn cuộc sống, lãng phí ngân sách Nhà nước.