Xử lý nghiêm tội phạm tham nhũng nhưng vẫn bảo vệ cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm

Chiều 20/3, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí trả lời chất vấn đại biểu Quốc hội tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội liên quan đến lĩnh vực ngành kiểm sát.

Nêu câu hỏi chất vấn, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định) cho biết, thời gian qua có một số cán bộ trong quá trình thực thi nhiệm vụ, bên cạnh những việc làm được có tính đột phá và không có yếu tố vụ lợi thì có những việc làm còn sai sót, thậm chí vi phạm pháp luật.

Đại biểu đề nghị Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí cho biết quan điểm và các giải pháp để vừa thực hiện tốt nhiệm vụ, không bỏ lọt tội phạm, xử lý nghiêm tội phạm tham nhũng, đồng thời bảo đảm thực hiện đúng chủ trương của Đảng về bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung?

Đại biểu Mai Thị Phương Hoa (đoàn Nam Định)

Trả lời chất vấn, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí cho biết, về chống oan sai, chống bỏ lọt tội phạm là chủ trương xuyên suốt của ngành, nhiệm vụ chính trị hàng đầu, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong công tác nghiệp vụ.

Tuy nhiên, việc chống oan sai và chống bỏ lọt tội phạm này có sự mâu thuẫn với nhau trong thực tế giữa đấu tranh mạnh mẽ với tội phạm và không để lọt tội phạm là thách thức lớn với các cơ quan tiến hành tố tụng.

Nhấn mạnh đây là yêu cầu rất cao và ngặt nghèo, do đó thời gian qua, Ban Cán sự và Viện trưởng VKSND tối cao đã yêu cầu toàn ngành là phải quán triệt nghiêm túc lời dạy của Bác Hồ đối với kiểm sát viên là công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn. Đặc biệt, Viện trưởng có một chỉ thị chuyên đề chuyên về chống oan sai, trong đó đưa ra nhiều giải pháp cụ thể.

Trong công tác chuyên môn, nghiệp vụ, Viện trưởng VKSND tối cao đã yêu cầu các kiểm sát viên các cấp thực hiện đầy đủ quy trình, thủ tục và biện pháp do luật tố tụng hình sự quy định gắn chặt với công tố với điều tra ngay từ đầu, nhất là trong thực hiện 7 biện pháp điều tra cơ bản như bắt khám, xét, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, hỏi cung đối chất về mặt nhận dạng.

Đồng thời, Viện trưởng VKSND tối cao cũng chỉ đạo tập trung làm tốt khâu thụ lý tin báo, tố giác tội phạm để hạn chế oan sai, lọt tội phạm ngay từ đầu. Kiểm sát viên phải yêu cầu xác minh, điều tra và thu thập chứng cứ theo cả 2 hướng buộc tội và gỡ tội; yêu cầu nắm chắc và áp dụng những nội dung nguyên tắc suy đoán vô tội, đảm bảo quyền bào chữa của người bị buộc tội, trọng chứng hơn trọng cung, án tại hồ sơ và không được suy diễn; hứng cứ đến đâu xử lý đến đó; không hình sự hóa các quan hệ dân sự kinh tế và đảm bảo đúng pháp luật.

Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí.

Theo yêu cầu của Viện trưởng VKSND tối cao, những vấn đề mới và phức tạp phải tìm hiểu sâu trong lĩnh vực chuyên môn, lắng nghe giải trình với yêu cầu kiểm sát viên phải đảm bảo khách quan, toàn diện trong xem xét, đánh giá chứng cứ, trong xác định tội danh và khung hình phạt phải đảm bảo dự xử lý nghiêm khoan hồng nhân văn thuyết phục.

Viện trưởng VKSND tối cao nhấn mạnh hạn chế oan sai và bỏ lọt tội phạm thì một trong những biện pháp quan trọng là công tác cán bộ. Do đó, đề ra yêu cầu Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp chịu trách nhiệm nếu để xảy ra trường hợp tòa án tuyên bị cáo không phạm tội hoặc hủy án để điều tra lại; trường hợp phải đình chỉ vì không phạm tội thì kiểm điểm, xem xét trách nhiệm của cá nhân, tập thể lãnh đạo đơn vị và xem xét cả trách nhiệm của Viện kiểm sát cấp trên.

Viện Kiểm sát cũng tăng cường thanh tra nghiệp vụ để phát hiện oan sai và bỏ lọt tội phạm để ngăn chặn kịp thời, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, gắn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng với công tác xây dựng ngành, đơn vị các cấp, xác định rõ vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cấp kiểm sát trong công tác Đảng cũng như trong chuyên môn nghiệp vụ, nhất là đối với yêu cầu chống oan sai, bỏ lọt tội phạm.

Nêu quan điểm về bảo vệ người dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí cho biết, ông đã trăn trở suy nghĩ và phát biểu một số lần ở các hội nghị khác nhau. Ngành kiểm sát xác định tiếp tục quyết tâm cao trong thực hiện chủ trương của Đảng trong đấu tranh hiệu quả với phòng chống tham nhũng tiêu cực, phải xử lý nghiêm đối tượng cầm đầu, đối tượng chủ mưu, vụ lợi chiếm đoạt gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.

Tuy nhiên, trong thực tiễn có những trường hợp người ta thực hiện theo mệnh lệnh cấp trên, hoặc cấp trên gợi ý nhưng cấp dưới phải chấp hành, hoặc do cấp dưới tham mưu không chính xác, không đầy đủ, thì vi phạm pháp luật đó là sự rủi ro. Hoặc có yếu tố rủi ro, bất cập ngoài dự kiến, bất khả kháng.

“Những yếu tố đó, khi bị can chủ động khắc phục hậu quả, sửa sai, hợp tác với cơ quan điều tra làm rõ vụ án thì chỗ nào áp dụng miễn, giảm, tha theo luật hiện hành là vướng. Điều 8 Bộ luật Hình sự, chỉ nói miễn, giảm, tha khi tính chất gây hậu quả không đáng kể nhưng quy định đó không định lượng nên rất khó áp dụng”, Viện trưởng VKSND tối cao trần tình.

Hay pháp luật hình sự có quy định miễn trách nhiệm có điều kiện, nhưng thực sự trong giai đoạn đất nước phát triển thế này, dù là lỗi do vô ý hoặc do khối lượng công việc lớn kiểm soát không được, không chủ đích chiếm đoạt, vụ lợi, hậu quả không lớn vẫn bị xử lý hình sự, nếu không xử lý thì vi phạm pháp luật.

Theo ông Lê Minh Trí, với vụ án lớn như vụ Việt Á, các cơ quan có liên quan có nghiên cứu, đề xuất cấp có thẩm quyền có chủ trương chính sách hình sự phân hóa làm 3 loại: xử lý nghiêm, giảm và không xử lý hình sự mà chỉ xử lý về mặt Đảng và hành chính.

“Nhưng đó là trong từng vụ án cụ thể với tính đặc biệt nghiêm trọng, nhiều đối tượng thì cơ quan chức năng tham mưu đề xuất thế, chứ còn tổng thể áp dụng cho các vụ án trên toàn quốc thì chưa được”, ông Trí nêu.

Viện trưởng Lê Minh Trí nhấn mạnh, đây là việc lớn, phải có đồng bộ, chủ trương, phân công nhóm những cơ quan ngành ngồi lại rà lại về chủ trương, chính sách pháp luật, hình sự để điều chỉnh đồng bộ.

Theo Viện trưởng VKSND tối cao, chế tài khung hình phạt tù nên giảm và tăng phạt tiền để đảm bảo vừa xử lý nghiêm chủ mưu, cầm đầu chiếm đoạt vụ lợi, vừa nhân văn với người có rủi ro. Đặc biệt, Luật Đất đai hiện nay nhiều bất cập đang sửa; cán bộ có trách nhiệm xử lý những vấn đề liên quan đến đất đai thì rủi ro lớn, phải đồng bộ giải quyết.