Việt Nam đối mặt với nguy cơ thừa nam, thiếu nữ trong tương lai

Sáng 10/10, Ủy ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội tổ chức Hội nghị lấy ý kiến đối với dự án Luật Dân số và dự án Luật Phòng bệnh.

Tại hội nghị, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Hoàng Mai nhấn mạnh, Việt Nam đang ở thời kỳ dân số vàng, tạo ra những lợi thế to lớn cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội; phân bố dân số đã hợp lý hơn; chất lượng dân số, chỉ số phát triển con người của nước ta không ngừng tăng lên; tuổi thọ bình quân người Việt Nam ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, các văn bản pháp luật hiện hành lại chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn về phát triển dân số trong tình hình mới.

Chính vì vậy, việc sớm ban hành một bộ luật riêng về dân số là điều cần thiết, vừa đảm bảo thể chế hoá quan điểm của Đảng về công tác dân số, vừa đảm bảo được mục tiêu là đạt và duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, góp phần làm chậm quá trình già hoá dân số và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh.

Ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế).

Đóng góp ý kiến tại hội nghị, ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam đánh giá cao thành tựu của Việt Nam khi đã duy trì mức sinh thay thế ổn định trong hơn một thập kỷ rưỡi qua. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo về xu hướng giảm sinh mạnh tại các đô thị lớn.

“Việt Nam đã đạt được thành tựu lớn khi duy trì mức sinh thay thế trong hơn 15 năm qua, song xu hướng sinh thấp ở các đô thị lớn đang ngày càng rõ rệt. Nếu không có giải pháp sớm, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng mức sinh thấp kéo dài như Nhật Bản hay Hàn Quốc, ảnh hưởng đến quy mô lực lượng lao động”, ông Matt Jackson nhấn mạnh.

Theo đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) tại Việt Nam, Việt Nam cần chuyển trọng tâm chính sách dân số từ mục tiêu giảm sinh sang duy trì mức sinh thay thế một cách bền vững.

Các chính sách mới cần tạo điều kiện thuận lợi cho các cặp vợ chồng sinh và nuôi con, thông qua việc hỗ trợ phụ nữ cân bằng giữa công việc và gia đình, phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc trẻ em, mở rộng chế độ phúc lợi xã hội và khuyến khích bình đẳng giới trong chăm sóc con cái.

Đại diện UNFPA cũng khuyến nghị Việt Nam tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ các quốc gia Đông Á đã trải qua tình trạng mức sinh thấp kéo dài, như việc áp dụng gói chính sách hỗ trợ toàn diện, từ trợ cấp sinh con, tăng thời gian nghỉ thai sản, cho tới hỗ trợ tài chính nuôi con.

Cũng cho ý kiến về nội dung trên, ông Lê Thanh Dũng, Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) nhấn mạnh: “Duy trì mức sinh thay thế là một trong ba mục tiêu trọng tâm của Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030. Mức sinh thay thế nghĩa là mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có trung bình 2,1 con. Hiện nay, Việt Nam đang ở mức sinh thay thế, nhưng có sự chênh lệch lớn giữa các vùng, miền – một số nơi sinh rất thấp, một số nơi lại cao hơn nhiều”.

Theo ông Dũng, chính sách dân số cần tập trung vào duy trì mức sinh hợp lý, khuyến khích sinh đủ hai con ở nơi mức sinh thấp, và tiếp tục giảm sinh ở nơi còn cao. Mục tiêu là đảm bảo cân bằng và bền vững chứ không chỉ chú trọng vào con số trung bình của cả nước.

Nhiều ý kiến cũng đồng tình với việc luật cần phải có tính linh động, tuỳ theo vùng miền để khuyến khích mức sinh hợp lý, phù hợp với điều kiện kinh tế và xã hội của địa phương.

Bên cạnh đó, cũng có ý kiến cho rằng duy trì mức sinh thay thế phải gắn với việc nâng cao chất lượng dân số, thông qua chăm sóc sức khỏe sinh sản, sàng lọc trước sinh – sơ sinh, nâng cao tầm vóc, thể lực và trí tuệ của trẻ em.

Đồng thời, cần đẩy mạnh tuyên truyền, thay đổi nhận thức của người dân về vai trò của việc sinh đủ hai con, khuyến khích nam giới cùng chia sẻ trách nhiệm trong việc chăm sóc và nuôi dạy con cái.

Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh tiếp tục được các đại biểu tham gia hội nghị nhấn mạnh là nhiệm vụ quan trọng, mang ý nghĩa không chỉ về dân số mà còn về bình đẳng giới và phát triển bền vững.

Theo thống kê của Cục Dân số (Bộ Y tế), tỷ số giới tính khi sinh ở Việt Nam hiện vẫn ở mức cao, dao động khoảng 111 bé trai/100 bé gái và có xu hướng gia tăng tại một số địa phương thuộc đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ. Nếu tình trạng này kéo dài, xã hội sẽ phải đối mặt với nguy cơ thừa nam, thiếu nữ trong tương lai, ảnh hưởng đến hôn nhân, việc làm và ổn định xã hội.

Nhiều ý kiến cho rằng, để giải quyết căn cơ bất cập này, Việt Nam cần tăng cường truyền thông thay đổi hành vi ở cấp cơ sở, khuyến khích cộng đồng tôn vinh giá trị của phụ nữ, và xây dựng môi trường chính sách hỗ trợ gia đình sinh con gái, sinh đủ hai con.

Song song đó, cần phải cấm lựa chọn giới tính trước khi sinh trên cơ sở định kiến giới và phải làm rất chắc chắn, chặt chẽ từ Luật Dân số lần này. Đặc biệt, cần giám sát rất chặt chẽ các cơ sở y tế và người hành nghề y về thực hành lựa chọn giới tính trên cơ sở định kiến giới. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật cần được thực thi nghiêm minh, xử lý các cơ sở y tế vi phạm quy định chẩn đoán và lựa chọn giới tính thai nhi.

Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh là nhiệm vụ lâu dài, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các cấp, các ngành và toàn xã hội. Khi nhận thức thay đổi, bình đẳng giới được tôn trọng, và các chính sách được thực hiện nghiêm túc, Việt Nam mới có thể tiến tới cân bằng giới tính tự nhiên, bảo đảm sự phát triển hài hòa và bền vững của dân số.