Vì sao EVN lỗ tới gần 45.000 tỷ đồng?

Bộ Công thương vừa đề xuất sửa Nghị định 72/2025 về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tính toán và phân bổ vào giá điện những khoản chi phí sản xuất, cung ứng chưa được bù đắp từ năm 2022 đến nay. Theo đó, khoản này tương ứng với số lỗ khoảng 44.792 tỷ đồng tính đến cuối năm 2024.

Góp ý vào dự thảo, nhiều ý kiến chuyên gia, bộ ngành cho rằng EVN cần làm rõ nguyên nhân và minh bạch các chi phí cấu thành lỗ, lộ trình điều chỉnh nếu được tính khoản lỗ vào cơ cấu giá điện.

Trong đó, Bộ Quốc phòng đề nghị xác định cụ thể nguyên nhân dẫn đến khoản lỗ trên, phân định rõ đâu là chi phí liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất và cung ứng điện, sau đó báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định.

Trong khi đó, Bộ Tài chính cho rằng, việc xử lý khoản lỗ lũy kế cần tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc định giá và quy định tại Luật Điện lực 2024. Theo đó, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công thương chỉ đạo EVN tách bạch các khoản lỗ do thực hiện chính sách an sinh xã hội với các khoản lỗ phát sinh từ hoạt động kinh doanh, đồng thời làm rõ nếu có khoản lỗ từ đầu tư ngoài ngành.

Một số ý kiến người dân cũng đặt vấn đề cho rằng, việc kinh doanh của EVN tại sao lại bắt người dân phải gánh chịu, lỗ thì tính vào giá điện, còn lãi thì doanh nghiệp hưởng. Mặt khác, một số ý kiến cũng cho rằng, việc thua lỗ ngoài lý do khách quan cũng cần xem xét trách nhiệm của lãnh đạo tập đoàn về công tác điều hành, quản lý.

Một trong nguyên nhân lỗ của EVN là do các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện giai đoạn 2022-2023 là khoảng 44.000 tỷ đồng.

Tại báo cáo ngày 9/9, EVN cho biết, trong giai đoạn 2022-2023 các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện còn khoảng 44.000 tỷ đồng. Điều này đã làm EVN chưa được bù đắp đủ chi phí đầu vào và ảnh hưởng tới việc bảo toàn và phát triển vốn đầu tư của Nhà nước tại doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, trong thời gian tới EVN sẽ triển khai thực hiện các dự án quy mô lớn, quan trọng, cấp bách như dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1, nhà máy điện khí LNG Quảng Trạch 2&3, nhà máy thuỷ điện tích năng Bác Ái, các dự án nhà máy thuỷ điện mở rộng, điện gió ngoài khơi…. Với kế hoạch đầu tư như nêu trên, nhu cầu vốn đầu tư để thực hiện dự án trong thời gian tới là rất lớn.

Ông lớn ngành điện cũng nêu ra các nguyên nhân chính dẫn đến hoạt động sản xuất kinh doanh giai đoạn 2022-2023 gặp nhiều khó khăn, dẫn đến thua lỗ gần 45.000 tỷ đồng.

Theo đó, EVN cho biết, trong cơ cấu giá thành điện hiện nay thì giá thành của khâu phát điện chiếm tỷ trọng tới 83%; các khâu còn lại (khâu truyền tải, phân phối - bán lẻ, quản lý ngành - phụ trợ) chiếm tỷ trọng khoảng 17% giá thành điện và có xu hướng giảm dần qua các năm do EVN và các đơn vị thành viên đã và đang nỗ lực tiết kiệm, cắt giảm các chi phí thường xuyên, chi phí sửa chữa lớn trong bối cảnh tình hình tài chính gặp nhiều khó khăn.

Ở giai đoạn 2022-2023, giá nhiên liệu đầu vào sản xuất điện than, dầu, khí, tỷ giá ngoại tệ tăng cao đột biến do ảnh hưởng của sự kiện địa chính trị Nga - Ukraina và nhu cầu nhiên liệu của giai đoạn phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Trong khi đó, cũng trong giai đoạn này do ảnh hưởng của thời tiết và thủy văn, tỷ trọng sản lượng thủy điện giảm (thủy điện là nguồn điện giá rẻ), vì vậy phải thay thế vào đó là các nguồn điện có giá cao tăng lên.

Tổng sản lượng điện mua từ các nhà máy hạch toán phụ thuộc Công ty mẹ EVN và các nhà máy hạch toán phụ thuộc các tổng công ty phát điện thuộc EVN (và các công ty cổ phần mà các EVNGENCO chiếm chi phối) mua năm 2022 chiếm tỷ lệ 46% và năm 2023 chiếm tỷ lệ là 42% tổng sản lượng toàn hệ thống, còn lại EVN mua điện từ các đối tác bên ngoài EVN.

Trong bối cảnh có nhiều khó khăn, EVN và các đơn vị thành viên đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tăng hiệu quả sản xuất, tiết giảm chi phí thường xuyên, chi phí sửa chữa lớn (tối thiểu 10%).

Năm 2022, giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.032,26 đồng/kWh (trong đó giá thành khâu phát điện theo điện thương phẩm là 1.698,45 đồng/kWh, bằng 83,57% giá thành) trong khi giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện là 1.882,73 đồng/kWh. Như vậy giá bán điện thấp hơn giá thành điện là 149,53 đồng/kWh.

Năm 2023, giá thành sản xuất kinh doanh điện là 2.088,90 đồng/kWh (trong đó giá thành khâu phát điện theo điện thương phẩm là 1.744,12 đồng/kWh, bằng 83,49% giá thành) trong khi giá bán điện thương phẩm bình quân thực hiện là 1.953,57 đồng/kWh. Như vậy giá bán điện thấp hơn giá thành điện là 135,33 đồng/kWh.

Sau khi tính toán tổng hợp các số liệu liên quan, các khoản chi phí chưa được tính hoặc chưa được tính đầy đủ trong các lần điều chỉnh giá điện giai đoạn 2022-2023 là khoảng 44.000 tỷ đồng.

Bên cạnh đó, việc thua lỗ còn do khoản chi phí hỗ trợ khách hàng do dịch COVID-19 và cung cấp điện tới các vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo.

Theo EVN, đối với giai đoạn các năm 2020- 2021, nhằm góp phần chia sẻ với những khó khăn trong sản xuất kinh doanh và sinh hoạt đối với các khách hàng sử dụng điện bị ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, EVN đã thực hiện giảm giá điện, giảm tiền điện, hỗ trợ tiền điện gồm 5 đợt với tổng số tiền 15.233,1 tỷ đồng.

Mặt khác, EVN hiện nay đang thực hiện cung cấp điện tới các vùng khó khăn, bao gồm đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, là đảm bảo quyền tiếp cận dịch vụ điện thiết yếu cho mọi công dân, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc và tăng cường an ninh, quốc phòng tại các địa bàn trọng yếu. Đối với các địa bàn nêu trên thì chi phí sản xuất kinh doanh điện cao so với giá bán điện (áp dụng chung toàn quốc).

Đối với các đảo Phú Quý, Côn Đảo, Bạch Long vĩ giá thành sản xuất từ 7.000 đ/kWh đến 12.000 đ/kWh, trong khi giá bán điện bình quân theo biểu giá chung toàn quốc khoảng 2.000 đồng/kWh. Chênh lệch doanh thu bán điện và chi phí sản xuất điện sản xuất tại các huyện đảo, xã đảo năm 2022 là - 387 tỷ đồng và năm 2023 là - 428 tỷ đồng. Ngoài ra, ở các khu vực vùng sâu, vùng xa, miền núi hiện nay EVN cũng đang bán điện với giá bán thấp hơn giá thành sản xuất điện.