Giá điện phải “gánh” khoản lỗ gần 45.000 tỷ của EVN: Vì sao?

EVN thua lỗ, người dân “gánh” bằng giá điện

Như Báo Tuổi trẻ Thủ đô đã thông tin, Bộ Công thương vừa có dự thảo lần 3 Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025 về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân, gửi Bộ Tư pháp để thẩm định.

Theo đó, Bộ Công thương đề xuất bổ sung quy định cho phép EVN được tính các khoản chi phí khác chưa được hạch toán đầy đủ trước đây vào giá bán lẻ điện bình quân. Việc này tạo cơ sở pháp lý để EVN thu hồi khoản lỗ gần 45.000 tỷ đồng của các năm trước thông qua việc điều chỉnh giá bán lẻ điện trong các năm tiếp theo.

Cụ thể, cơ quan này đề xuất 2 phương án bổ sung chi phí. Phương án 1, cho phép EVN phân bổ các chi phí trực tiếp cho sản xuất, cung ứng điện chưa được bù đắp trong giá bán lẻ điện bình quân, dựa trên báo cáo tài chính đã kiểm toán từ năm 2022 trở đi, sau khi trừ lợi nhuận từ hoạt động khác (nếu có). Phương án này có thể áp dụng cả trong các năm tiếp theo nếu tiếp tục phát sinh.

Theo Bộ Công thương, phương án này tạo sự chủ động cho công tác điều hành, song cũng vấp phải ý kiến cho rằng có thể làm giảm động lực tiết kiệm, kiểm soát chi phí của các đơn vị điện lực do được bù đắp thông qua giá bán lẻ điện bình quân.

Phương án 2, EVN chỉ xử lý các khoản chi phí trực tiếp chưa được bù đắp từ năm 2022 đến trước khi nghị định này có hiệu lực, không áp dụng cho những năm tiếp theo. Bộ cho rằng, đặt ra yêu cầu các đơn vị điện lực phải rà soát, quản trị chặt chẽ hoạt động sản xuất kinh doanh, giảm thiểu phát sinh và tiến tới không để tình trạng tương tự tái diễn trong tương lai.

Hết năm 2024, Công ty mẹ - EVN còn lỗ khoảng 44.792 tỷ đồng.

Tại dự thảo, Bộ Công thương cũng đề xuất tính cả chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa phân bổ và chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán cho các nhà máy điện. Quy định mới này giúp xác định rõ khoản chênh lệch chưa bù đắp để phân bổ vào giá điện, với số liệu minh bạch từ báo cáo tài chính hàng năm của EVN đã được kiểm toán và công bố công khai.

Cũng trong dự thảo, Bộ Công thương nhấn mạnh giá bán lẻ điện trong thời gian tới cần bù đắp kịp thời nhằm thu hồi đủ chi phí, góp phần bảo toàn và phát triển vốn kinh doanh của doanh nghiệp, giảm số lỗ lũy kế hoạt động sản xuất kinh doanh của EVN để bảo toàn và phát triển vốn đầu tư Nhà nước tại doanh nghiệp theo tinh thần tại Luật Điện lực.

Theo Bộ Công thương, nhờ điều kiện thủy văn thuận lợi trong 7 tháng năm 2025, kết quả kinh doanh của EVN khả quan hơn dự kiến. Do đó, nếu EVN được bổ sung quy định tính khoản lỗ vào giá, mặt bằng giá điện cuối năm gần như không thay đổi, hoặc chỉ tăng nhẹ 2-5%. Trường hợp tăng 3% từ tháng 10, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) cả năm chỉ tăng thêm khoảng 0,03 điểm phần trăm.

Nói về sự cần thiết khi sửa đổi Nghị định 72/2025, Bộ Công thương cho biết, thời gian qua, EVN đã tiến hành triển khai thực hiện việc xây dựng, tính toán giá bán lẻ điện bình quân theo quy định về điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân trong năm 2025.

Việc thực hiện đã có nhiều điểm tích cực về sự minh bạch, thuận tiện và tháo gỡ được nhiều vấn đề tồn tại, giúp cho việc tính toán cập nhật, điều chỉnh giá điện được kịp thời, linh hoạt hơn so với trước đây.

Tuy nhiên, trong thời gian qua vẫn còn một số khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân dẫn đến EVN có khoản lỗ trong giai đoạn 2022-2023.

Để giảm thiểu ảnh hưởng của dịch COVID-19 đến an sinh xã hội và phát triển kinh tế đất nước, giá điện năm 2022 được giữ nguyên không điều chỉnh tăng khi thông số đầu vào như giá than nhập khẩu tăng cao do chiến tranh Nga - Ucraina.

Giá điện năm 2023 mặc dù được điều chỉnh nhưng ở mức vừa phải nên giá điện được điều chỉnh vẫn thấp hơn nhiều so với mức giá điện cần được điều chỉnh dẫn đến chưa thu hồi đầy đủ chi phí phát sinh.

Đề nghị làm rõ nguyên nhân cụ thể dẫn đến khoản lỗ gần 45.000 tỷ đồng

Theo báo cáo của EVN, số lỗ lũy kế 2 năm 2022-2023 khoảng 50.029 tỷ đồng. Đến hết năm 2024, do EVN có lãi nên số lỗ luỹ kế của Công ty mẹ - EVN còn khoảng 44.792 tỷ đồng.

Đề nghị tách bạch các khoản lỗ do thực hiện chính sách an sinh xã hội với các khoản lỗ phát sinh từ hoạt động kinh doanh.

Theo khoản 1 điều 16 Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2008 và được thay thế bởi Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp 2025 (có hiệu lực từ ngày 1/10/2025), quy định: “Doanh nghiệp có lỗ được chuyển lỗ sang năm sau; số lỗ này được trừ vào thu nhập chịu thuế. Thời gian được chuyển lỗ tỉnh liên tục không quá 5 năm, kể từ năm tiếp theo năm phát sinh lỗ".

Với quy định này, số lỗ năm 2022 chỉ được xem xét chuyển lỗ đến hết năm 2027 và nếu kết quả hoạt động kinh doanh các năm 2023-2027 của EVN có lãi thì mới có thể chuyển, bù đắp khoản lỗ 2022. Tuy nhiên năm 2023, EVN vẫn tiếp tục lỗ nên không những không chuyển được khoản lỗ của năm 2022 sang năm 2023 mà còn phát sinh thêm khoản lỗ của năm 2023.

Khoản lỗ của năm 2023 được xem xét chuyển lỗ (phân bổ) đến hết năm 2028 trong trường hợp kết quả hoạt động kinh doanh các năm 2023-2027 của EVN phải có lãi đủ lớn để bù đắp khoản lỗ của năm 2022 trước, sau đó mới được xem xét bù đắp khoản lỗ của năm 2023.

Do đó, để có cơ sở bù đắp các khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán, hạch toán đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân từ năm 2022 và năm 2023, EVN kiến nghị sửa đổi, bổ sung Nghị định số 72/2025/NĐ-CP để cho phép thu hồi các khoản chi phí phục vụ trực tiếp cho việc sản xuất, cung ứng điện chưa được tính toán, bù đắp đầy đủ trong giá bán lẻ điện bình quân trước đây trên cơ sở kết quả công bố chi phí sản xuất kinh doanh điện hoặc báo cáo tài chính kiểm toán hằng năm.

Góp ý với dự thảo, Bộ Quốc phòng đề nghị xác định cụ thể nguyên nhân dẫn đến khoản lỗ trên, phân định rõ đâu là chi phí liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất và cung ứng điện, sau đó báo cáo Chính phủ xem xét, quyết định.

Trong khi đó, Bộ Tài chính cho rằng, việc xử lý khoản lỗ lũy kế cần tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc định giá và quy định tại Luật Điện lực 2024. Theo đó, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Công thương chỉ đạo EVN tách bạch các khoản lỗ do thực hiện chính sách an sinh xã hội với các khoản lỗ phát sinh từ hoạt động kinh doanh, đồng thời làm rõ nếu có khoản lỗ từ đầu tư ngoài ngành.

Ngoài ra, Bộ Tài chính yêu cầu đánh giá tác động của việc điều chỉnh giá điện đối với người dân và doanh nghiệp, từ đó xây dựng giải pháp giảm thiểu hệ quả tiêu cực.

Còn Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) thì cho rằng cần phải xác định rõ cơ quan có thẩm quyền và cơ sở pháp lý để tính toán tổng chi phí đưa vào giá điện. Nếu việc bổ sung chi phí chưa được tính toán trước đây không minh bạch, nguy cơ tạo dư luận trái chiều là rất lớn.

Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam thì góp ý cần cân nhắc kỹ lưỡng việc đưa chi phí từ năm 2022 vào giá điện từ 2025 trở đi, bởi điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí sinh hoạt và hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân và doanh nghiệp.

Trong khi đó, một số ý kiến đặt vấn đề cho rằng, việc kinh doanh của EVN tại sao lại bắt người dân phải gánh chịu, lỗ thì tính vào giá điện, còn lãi thì doanh nghiệp hưởng. Mặt khác, một số ý kiến cũng cho rằng, việc thua lỗ ngoài lý do khách quan cũng cần xem xét trách nhiệm của lãnh đạo tập đoàn về công tác điều hành, quản lý. Họ cũng đề nghị sớm chấm dứt độc quyền mua bán điện của EVN.