Vai trò của cộng đồng quyết định đến giá trị di sản

Quang cảnh buổi hội thảo về vai trò cộng đồng trong bảo tồn, phát huy giá trị Di sản

Sáng 8/9, tại thành phố Hội An, UBND tỉnh Quảng Nam và Văn phòng UNESCO tại Việt Nam tổ chức cuộc hội thảo Quốc tế “Vai trò cộng đồng trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới qua thực tiễn đô thị cổ Hội An và khu đền tháp Mỹ Sơn”. Sự kiện thu hút các nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước tham dự.

Phát biểu khai mạc, ông Michael Croft – Trưởng VP Đại diện UNESCO tại Hà Nội cho rằng, việc tham vấn ý kiến của người dân, lắng nghe ý kiến của người dân là điều không thể khác trong các công tác bảo tồn di sản, đây là yếu tố chủ chốt trong việc bảo tồn di sản. Điều này cũng đã từng được UNESCO nêu ra trong một tuyên bố chính thức.

“Tất cả những yếu tố tạo nên vẻ đẹp như hiện nay về mặt thực tế, chuyện tham gia của cộng đồng vào di sản không phải là có hay không nữa, mà là phải có. Sự tham gia của cộng đồng, bằng hoạt động sinh hoạt hằng ngày sẽ quyết định đến việc tăng giá trị di sản hay làm giảm sức hấp dẫn” - Ông Michael Croft nói.

Khu đền tháp Mỹ Sơn

Trong những năm qua, công tác bảo tồn di tích nằm trong quần thể di sản tại Quảng Nam đã được chú trọng, đặc biệt là 2 khu vực Hội An và Mỹ Sơn.

Quảng Nam luôn xác định, cộng đồng có vai trò quan trọng trong mục tiêu bảo tồn và phát triển bền vững của Di sản. Bên cạnh đó, cộng đồng còn giúp tránh xâm hại các công trình kiến trúc cổ.

Tại hội thảo quốc tế lần này, nhiều ý kiến cho rằng, trên thực tế công tác bảo tồn và phát huy gí trị di tích trong khu vực di sản đang đặt ra nhiều vấn đề gây tranh cãi lâu nay. Bởi bảo tồn là gìn giữ, hay bảo tồn để phát triển? Vai trò quản lý của nhà nước về di sản trong việc kinh doanh di sản như thế nào…?

Phố cổ Hội An

Thực tế tại Hội An trong hơn 10 năm qua, việc gìn giữ và phát triển di sản đã có những hiệu quả nhất định. Kết quả đó xuất phát từ việc lợi ích từ di sản được chia sẻ khá đồng đều cho cộng đồng, người dân đã được hưởng lợi từ di sản, đời sống được nâng lên.

Theo đó, từ chủ di tích đến chủ nhà cổ, hay các hội quán… được hưởng lợi từ vé tham qua, các nhà khác hưởng lợi từ kinh doanh… Khi lợi ích được phân bổ đồng đều thì việc cộng đồng nêu cao ý thức trong gìn giữ di sản là lẽ đương nhiên.

Ông Nguyễn Chí Trung, Giám đốc Trung tâm QLBTDS Hội An cho biết, phố cổ Hội An là bảo tàng sống, bảo tàng lịch sử kiến trúc, dân cư đô thị… Trong nhiều năm qua, Hội An luôn đặt vấn đề bảo tồn và phát huy hiệu quả, gắn với xu thế toàn cầu hóa. Đến nay, Hội An vẫn giữ được những phong tục, đời sống, tập quán sinh hoạt truyền thống của địa phương, những đóng góp quan trọng đó của cộng đồng dân cư đã làm tăng giá trị của Di sản. Bằng chứng là lượng khách quốc tế đến với Hội An tăng mạnh theo từng năm.

Tuy nhiên, ông Trung cũng nêu thực trạng, thực tế hiện nay nhiều nét văn hóa truyền thống đang bị mai một dần. Thậm chí có nguy cơ xóa sổ như: “văn hóa gia đình bản địa”, bởi tất cả không thể cùng chui trong một chiếc áo chật. Tại phố cổ Hội An hiện nay, không thể nào nhiều gia đình cùng sống chung trong một ngôi nhà cổ chật chội.

“Để ra ngoài, họ phải bán nhà cổ để ra ngoại ô mua đất làm nhà cho nhiều thành viên của gia đình. Việc họ rời phố sẽ mang cả văn hóa đi theo, trong khi người mua nhà từ nơi khác đến, không hiểu văn hóa bản địa, nên về công tác quản lý nhà nước cũng cần có giải pháp cụ thể”– Ông Trung cho biết.