Sáp nhập cơ học có thể sẽ khiến một số trường đại học đang mạnh thành kém đi

Góp ý vào dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) sáng 20/11, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn TP HCM) cho biết, Tờ trình 819 của Chính phủ khẳng định cần thiết sửa đổi Luật Giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị, trong đó có yêu cầu tạo đột phá trong giáo dục đào tạo, đồng thời xác nhận quyền tự chủ của cơ sở đào tạo.

Đồng ý với dự thảo luật về giải thích từ ngữ “quyền tự chủ là quyền được chủ động quyết định, phải chịu trách nhiệm giải trình theo quyết định của pháp luật về hoạt động chuyên môn học thuật, đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, tổ chức nhân sự, tài chính và những lĩnh vực hoạt động khác”, đại biểu Huân cho rằng, quy định như vậy đã bám sát Nghị quyết 71 xác định “khẩn trương xây dựng khung chiến lược phát triển giáo dục đại học, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn, xóa bỏ các cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, hiệu quả, chuyển một số trường về địa phương quản lý để nâng cao hiệu quả quản lý và đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu đào tạo nhân lực”.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn TP HCM).

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, khái niệm “cơ sở giáo dục đại học” trong dự thảo luật bao gồm: Trường đại học, đại học vùng, đại học quốc gia, đại học đa lĩnh vực chưa hợp lý, bởi trong đại học quốc gia, đại học vùng có rất nhiều “cơ sở” bên dưới.

Theo đại biểu, nếu quan niệm các đại học lớn như các tập đoàn hay tổng công ty, được coi là “cơ sở” thì với khái niệm, định nghĩa này, sẽ dẫn đến việc không quan tâm đến các đơn vị cơ sở bên dưới, vốn mới là nơi cần được tăng cường tự chủ.

“Nếu chúng ta muốn đưa các trường đại học của chúng ta vào tốp 100 của thế giới bằng cách sáp nhập cơ học thì tôi nghĩ đấy chưa chắc là cách hay. Chẳng hạn như Trường đại học Bách khoa Hà Nội khi phát triển mạnh lên thành một đại học và trong đại học ấy có nhiều trường con thì lúc đấy nó mới trở thành mạnh và mạnh nội lực. Còn nếu chúng ta sáp nhập cơ học thì vô tình có thể những cơ sở đang phát triển, lại trở thành không thể phát triển, nó lại bé đi vì ít được quan tâm và không còn tự chủ được về tài chính”, đại biểu phân tích.

Từ nhận định trên, đại biểu Nguyễn Quang Huân cũng chỉ ra thực tế, một số trường đại học trước đây trước khi sáp nhập rất mạnh, nhưng sau khi sáp nhập lại không mạnh nữa, bởi vì nhà trường phải tự chủ tài chính, do không còn đủ sinh viên đầu vào đã phải hạ thấp tiêu chuẩn, do đó cơ sở đó kém đi chứ không phát triển.

“Nếu chúng ta không xác định đúng khái niệm về cơ sở giáo dục đại học, chúng ta sẽ tập trung các nguồn lực không đúng. Chúng ta sẽ không tập trung cho những tế bào, những cái nhỏ để làm cho cơ thể mạnh khỏe lên mà chúng ta lại tập trung cho những cái lớn như tập đoàn”, đại biểu Nguyễn Quang Huân phân tích.

Đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa).

Góp ý về dự thảo luật, đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) cho rằng, quyền hạn và trách nhiệm của cơ sở giáo dục đại học, cơ sở khác có giáo dục đại học được quy định tại Điều 14 dự thảo luật, trong đó khẳng định nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm đi đôi với trách nhiệm giải trình. Thống nhất với quan điểm trên, nhưng đại biểu cho rằng, quy định như vậy thiếu tiêu chí định lượng để xác định mức độ tự chủ.

“Do vậy, tôi xin đề nghị cần có tiêu chí đánh giá năng lực tự chủ của cơ sở giáo dục đại học, nhất là về công tác tài chính và tổ chức nhân sự; bổ sung yêu cầu cơ sở tự chủ phải có hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ chế kiểm toán độc lập và báo cáo giải trình định kỳ và công khai; cần làm rõ mối quan hệ giữa quyền tự chủ của nhà trường với quyền quản lý của Nhà nước, của Bộ và địa phương để tránh hiểu tự chủ là tự do một cách tuyệt đối”, đại biểu kiến nghị.

Bên cạnh đó, đại biểu Mai Văn Hải cũng góp ý cụ thể vào điểm C Khoản 2, Điều 14 dự thảo luật. Theo đại biểu, dự thảo quy định cơ sở giáo dục đại học có trách nhiệm giải trình gắn với quyền tự chủ và trách nhiệm. Cụ thể, nhà đầu tư phê duyệt với cơ sở giáo dục đại học tư thục phù hợp với chiến lược giáo dục đại học nhằm đảm bảo nguyên tắc giải trình gắn với quyền tự chủ phòng ngừa rủi ro, đồng thời để Nhà nước làm tốt cơ chế hỗ trợ cơ sở giáo dục đại học tư thục.

Đại biểu đề nghị ban soạn thảo xem xét, bổ sung quy định và viết lại như sau: “Thực hiện sứ mệnh, chiến lược phát triển được cơ quan quản lý trực tiếp phê duyệt đối với cơ sở giáo dục đại học công lập, nhà đầu tư phê duyệt đối với cơ sở giáo dục đại học tư thục phù hợp với chiến lược giáo dục đại học. Đồng thời, nhà đầu tư có trách nhiệm công khai, minh bạch năng lực tài chính, nguồn vốn đầu tư, tình hình thực hiện cam kết đầu tư vào việc sử dụng các nguồn tài chính của nhà đầu tư, bảo đảm tính bền vững và hiệu quả trong hoạt động của cơ sở giáo dục đại học tư thục”.