Không để vay thì dễ, chi thì thoải mái nhưng trả nợ thì lại nhìn vào ngân sách

Sáng 18/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công.

Các đại biểu ghi nhận dự thảo luật thể hiện nỗ lực rất lớn của cơ quan soạn thảo trong việc minh bạch hóa quy trình vay, sử dụng, trả nợ công. Đồng thời, làm rõ thẩm quyền của các cơ quan trong đàm phán, ký kết và quản lý các khoản vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài.

Việc dự thảo luật đã giao Bộ Tài chính thẩm quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung, gia hạn thỏa thuận vay ODA, vay ưu đãi không làm tăng nghĩa vụ trả nợ nước ngoài của Chính phủ, tạo sự linh hoạt trong quá trình thực thi và cắt giảm thủ tục hành chính.

Với mong muốn dự án luật sẽ đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của một số địa phương, Trung ương đang “rất vướng” trong quá trình quản lý các dự án ODA, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (đoàn Hà Nội) đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu lại quy định về giao chỉ tiêu vay và vay lại vốn ODA.

Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (đoàn Hà Nội). Ảnh: Vũ Hiếu - Cao Hoàng.

Đại biểu Thanh Mai phân tích, Điều 49 Luật Quản lý nợ công quy định mục đích vay của chính quyền địa phương gồm có 2 nội dung: Một là bù đắp bội chi của ngân sách địa phương và hai là vay để trả nợ gốc của ngân sách địa phương.

Tuy nhiên, từ thực tế của Thủ đô Hà Nội trong những năm gần đây, đại biểu cho biết, ở đầu kỳ kế hoạch đầu tư công trung hạn, khi triển khai các dự án quan trọng quốc gia hoặc quan trọng của thành phố, quá trình tính toán kế hoạch thành phố nhận thấy công tác chuẩn bị đầu tư có thể chậm so với 1, 2 năm đầu của kỳ kế hoạch trung hạn nhưng không đến mức bội chi.

“Tuy vậy thành phố vẫn được Trung ương tính toán và phân bổ việc vay và giao chỉ tiêu vay nợ. Như vậy thì trong lúc mà chúng tôi bội thu thì vẫn phải có cái chỉ tiêu để vay lại này, chúng tôi thấy cái này cũng chưa thật sự là hợp lý. Đề nghị trong quá trình điều hành hoặc quy định có một cái điều khoản để giải quyết bất cập này”, bà Phạm Thị Thanh Mai đề nghị.

Cũng tham gia thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TP HCM) phân tích, trong dự thảo luật hiện cho phép đơn vị sự nghiệp công lập tự đảm bảo chi thường xuyên và một phần chi đầu tư được vay lại vốn ODA, vay ưu đãi. Đồng thời bổ sung cơ chế để những đơn vị chưa đáp ứng yêu cầu đủ điều kiện vẫn có thể được cấp phát từ ngân sách trong một số trường hợp.

Theo đại biểu, ở góc độ huy động nguồn lực, đây là một bước mở tích cực. “Nhưng nếu nhìn ở góc độ rủi ro tài khóa thì chúng ta đang nới điều kiện vốn vay, trong khi hiện nay năng lực quản trị tài chính và khả năng tạo dòng tiền trả nợ của nhiều đơn vị sự nghiệp còn rất hạn chế”, đại biểu nói.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng giải trình. Ảnh: Vũ Hiếu - Cao Hoàng.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cũng cho rằng cơ chế giám sát hiệu quả sử dụng vốn vay lại ở nhiều nơi vẫn còn yếu. “Nếu không gắn chặt với khuôn khổ đánh giá rủi ro, điều này có thể dẫn đến tình trạng vay thì dễ, chi thì thoải mái nhưng trả nợ lại trông chờ vào ngân sách”, đại biểu cảnh báo.

Làm rõ thêm vấn đề các đại biểu Quốc hội đã đề cập về nguyên tắc cấp phát và cho vay lại, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, bên cạnh việc kế thừa các nguyên tắc về cho vay lại địa phương và đơn vị sự nghiệp công lập ở Luật Quản lý nợ công năm 2017, luật này mở thêm nguyên tắc cấp phát cho đơn vị sự nghiệp công lập và địa phương.

Theo đó, cơ quan soạn thảo đã tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, giao Chính phủ căn cứ vào mục tiêu điều hành để xác định các nguyên tắc có thể cấp phát từ nguồn vốn vay ODA và vay ưu đãi cho địa phương.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, căn cứ vào các Nghị quyết số 57, Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về các chủ trương đột phá trong phát triển giáo dục đào tạo, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, mà đơn vị sự nghiệp công lập là một trong các chủ thể trực tiếp quan trọng thực hiện các nội dung này, sẽ mở thêm cơ chế cấp phát áp dụng đối với các đơn vị sự nghiệp công lập chưa đảm bảo ở mức độ tự chủ tài chính.

“Đơn vị sự nghiệp công lập vẫn phải thực hiện theo cơ chế cho vay lại một phần nhằm không tạo ra sự ỷ lại và chia sẻ trách nhiệm trả nợ với ngân sách”, Bộ trưởng cho biết.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cũng nêu rõ, đối với một số địa phương và một số đơn vị sự nghiệp công lập hiện nay không cân đối, không tự chủ được ngân sách, trong quá trình xem xét đặt vấn đề về cho vay lại các nguồn vốn ODA, Chính phủ sẽ tính toán để có mức độ hỗ trợ phù hợp. Đối với các trường hợp đã tự chủ được thì vẫn triển khai như bình thường để nâng cao trách nhiệm của các đơn vị sử dụng các nguồn vốn ODA.