Chủ tịch Quốc hội: "Sợ nhất là vay khoản này nhưng lại về đầu tư việc khác"

Sáng 3/11, thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, Luật Quản lý nợ công năm 2017 đã tạo ra sự chuyển biến tích cực trong công tác quản lý Nhà nước về nợ công. Đến hết năm 2025 nợ công ước khoảng 35-36% GDP; nợ Chính phủ khoảng 33-34% GDP; nợ nước ngoài khoảng 31-32% GDP, đều thấp hơn giới hạn cho phép.

“Điều này cho thấy rằng với sự lãnh đạo của Đảng, Trung ương Đảng, Bộ chính trị, Ban Bí thư, Quốc hội ban hành luật, Chính phủ ban hành nghị định, bộ chuyên ngành ban hành thông tư; điều hành về quản lý nợ công của chúng ta trong các năm qua tương đối tốt. Chúng ta thực hiện được mục tiêu đảm bảo tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát và đảm bảo an sinh xã hội”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, tại kỳ họp thứ 10 này, Quốc hội cho ý kiến để xem xét thông qua dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quản lý nợ công theo quy trình 1 kỳ họp nhằm thực hiện phân cấp phân quyền đồng bộ với Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư công, hai Luật đã được Quốc hội thông qua.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu thảo luận.

Qua đó đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án có vốn nước ngoài nhất là trong bối cảnh hiện nay chúng ta thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là cấp tỉnh, cấp xã và hiện nay nhiều dự án ODA đang nằm ở cấp xã. Đồng thời yêu cầu sửa luật để đảm bảo tăng tính minh bạch công khai, chủ động hiệu quả trong quản lý nợ công.

Góp ý cụ thể về phân bổ sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phân tích, dự thảo luật đã bổ sung Chính phủ quy định các trường hợp cấp phát đối với Ủy ban nhân dân tỉnh, đơn vị sự nghiệp công lập tại Điều 29. Tuy nhiên, ông đề nghị trong quá trình thực hiện Chính phủ cần phải quy định chặt chẽ điều kiện cấp phát, tỷ lệ cấp phát, đánh giá tác động đến ngân sách trung ương.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trong thực tế, các địa phương có thể sẽ đề xuất vay nước ngoài lớn hơn; trong khi đó gánh nặng nghĩa vụ nợ tập trung vào ngân sách trung ương. Do đó cần tăng cường cơ chế giám sát, chế tài đảm bảo quản lý chặt chẽ, sử dụng hiệu quả nguồn vốn vay cấp phát cho địa phương.

Chủ tịch Quốc hội phân tích thêm, khi triển khai các dự án ODA ở địa phương phải có phần vốn đối ứng và cơ chế bảo lãnh nhất định. Thực tế các địa phương có điều kiện thì dễ xử lý phần vốn đối ứng song nhiều địa phương khó khăn, chẳng hạn như Điện Biên thì Trung ương hầu như phải hỗ trợ 100%.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Bộ Tài chính phải có hướng dẫn thật cụ thể để tạo điều kiện thuận lợi trong nhận nguồn ODA cũng như quá trình triển khai phối hợp giữa trung ương và địa phương trong vấn đề cấp phát vốn được nhanh chóng, thuận lợi.

Quang cảnh phiên thảo luận.

Về phương thức cho vay vốn ODA, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần phải đánh giá tác động kỹ đối với nội dung này. Dự thảo luật bổ sung quy định theo hướng ngân hàng thương mại thực hiện cho vay lại đối với đơn vị sự nghiệp công lập theo phương thức cơ quan cho vay không chịu rủi ro tín dụng, (tại Khoản 2, Điều 35); cho vay lại đối với các doanh nghiệp để đầu tư chương trình dự án danh mục ưu tiên đầu tư của nhà nước theo phương thức cơ quan cho vay lại chịu một phần rủi ro tín dụng (Khoản 4, Điều 35).

“Trường hợp cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng có thể dẫn đến lơi lỏng về thủ tục thẩm định đối tượng vay; tạo rủi ro lớn rồi tập trung toàn bộ lên cơ quan nhà nước phải gánh chịu”, nhấn mạnh điều này, Chủ tịch Quốc hội cho biết, thực tế vừa qua cho thấy việc cho vay không gắn với hiệu quả. Ngân hàng cho vay lại thiếu trách nhiệm trong việc giám sát khoản vay, ảnh hưởng đến khả năng trả nợ an toàn nợ công.

“Sợ nhất vay khoản này nhưng lại về đầu tư cho việc khác. Ngân hàng thiếu hướng dẫn thủ tục kiểm tra giám sát”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ, trong trường hợp xảy ra rủi ro không trả được nợ vay thì trách nhiệm của ngân hàng thương mại được quy định thế nào?

Phải chia sẻ một phần rủi ro thì tỷ lệ này bao nhiêu, được xác định trên cơ sở nào. “Những điều này cần phải có quy định trong luật. Nếu quy định trong luật không được sau này giao cho Chính phủ hướng dẫn ban hành nghị định”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Về cấp phát bảo lãnh Chính phủ, dự thảo luật sửa đổi điều kiện cấp phát bảo lãnh Chính phủ theo hướng Bộ Tài chính không thực hiện thẩm định phương án tài chính mà chỉ dựa vào kết quả thẩm định của một số tổ chức tín dụng (điểm G khoản 1, Điều 43). Theo Chủ tịch Quốc hội, quy trình như vậy chưa thể hiện rõ trách nhiệm của cơ quan cấp bảo lãnh.

“Tôi đề nghị làm rõ thêm cấp trung gian làm tăng thủ tục hành chính. Cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra phải làm rõ trách nhiệm và nghĩa vụ tổ chức tín dụng thẩm định trong phương án tài chính. Quốc hội phân cấp cho Chính phủ mạnh hơn. Còn Chính phủ phân cấp lại cho bộ ngành cho địa phương thì Chính phủ phải làm rõ để cho nhanh về mặt thủ tục hành chính”, Chủ tịch Quốc hội nói.

Về tổ chức vay trả nợ của chính quyền địa phương, Chủ tịch Quốc hội cho biết, dự thảo luật quy định đối với phát hành trái phiếu chính quyền địa phương tại thị trường trong nước, UBND cấp tỉnh lập đề án phát hành trái phiếu báo cáo HĐND cấp tỉnh phê duyệt (điểm A, Khoản 1, Điều 55). Việc phân cấp nhằm tăng quyền tự chủ cho địa phương giúp giảm thủ tục hành chính rút ngắn thời gian phát hành tạo điều kiện để địa phương huy động vốn nhanh hơn cho các dự án.

Tuy nhiên Chủ tịch Quốc hội cho rằng, việc giao toàn quyền cho HĐND tỉnh phê duyệt phát trái phiếu chính quyền địa phương cần thực hiện trong phạm vi tổng mức vay của ngân sách địa phương đã được Quốc hội phê duyệt.

“Phải chú ý việc tổng mức vay Chính phủ trình và Quốc hội đã phê duyệt và trong hạn mức bội chi ngân sách địa phương theo quy định để đảm bảo an toàn nợ công”, lưu ý điều này, Chủ tịch Quốc hội cho biết thêm, trên thực tế cũng không nhiều địa phương phát hành được trái phiếu, chủ yếu là mấy thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, còn các tỉnh vừa vừa, tỉnh nhỏ hầu như không phát hành được trái phiếu chính quyền địa phương.

“Vấn đề phát hành trái phiếu này làm cũng phải tập trung phát hành Trung ương. Rồi sau đó Chính phủ sẽ điều hành phân bổ cho các địa phương để đảm bảo điều kiện tổ chức vay trả nợ của chính quyền địa phương. Vì chính quyền địa phương không trả được thì Chính phủ phải trả thay”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Trên cơ sở đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo, Bộ Tài Chính phối hợp với cơ quan thẩm tra là Ủy ban Kinh tế và Tài chính tiếp thu các ý kiến đóng góp của đại biểu, “dày công” chỉnh sửa để làm sao khi tạo thuận lợi trong quản lý nợ công trong thời gian tới được tốt hơn, để phù hợp với điều kiện phát triển đất nước, quyết tâm tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tiếp theo.