“Cú lật” bất ngờ của chính sách điện sạch

Nghịch lý khuyến khích đầu tư nhưng lại khóa cửa

Trong suốt một thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành điểm sáng của khu vực trong thu hút đầu tư năng lượng tái tạo. Những chính sách như cơ chế giá FIT, ưu đãi về thuế, tiếp cận đất đai... từng được ví như đòn bẩy đưa hàng loạt dự án điện mặt trời, điện gió về vùng nắng gió miền Trung, Tây Nguyên.

Tuy nhiên, giờ đây, Thông tư 10/2023/TT-BCT của Bộ Công thương tưởng như chỉ là thủ tục hành chính lại đang khiến hàng loạt doanh nghiệp rơi vào thế kẹt đó là chậm vận hành thương mại (COD), tắc thanh toán, tăng chi phí, và lung lay niềm tin.

Nhà đầu tư điện năng lượng tái tạo khốn khổ vì thủ tục.

Theo Thông tư 10/2023/TT-BCT, để được cấp phép hoạt động điện lực, doanh nghiệp phải bổ sung hàng loạt tài liệu chứng minh quá trình chuyển giao tài sản, thiết bị, nhân sự kỹ thuật, đội ngũ quản lý... Các dự án đã xây dựng xong, đã chạy thử, đã phát điện – vẫn có thể bị từ chối cấp phép nếu hồ sơ không đủ sâu, đủ chi tiết.

Trong khi Chính phủ nỗ lực xây dựng chiến lược năng lượng xanh, cam kết Net Zero đến 2050, thì chính sách cụ thể lại đang đi ngược. Một doanh nghiệp năng lượng sạch chia sẻ: “Chúng tôi cần sự nhất quán, không phải sự thay đổi bất ngờ của một văn bản dưới luật mà gây hậu quả như hiệu lực pháp lý tối thượng”.

Việc siết thủ tục hành chính – đặc biệt với các dự án đang trong giai đoạn hoàn tất hồ sơ không chỉ gây tắc nghẽn dòng vốn, mà còn ảnh hưởng tới danh tiếng môi trường đầu tư. Các tổ chức như ADB, WB, GIZ… đều yêu cầu Việt Nam đảm bảo tính ổn định chính sách trong thu hút vốn vào điện tái tạo. Với những gì đang diễn ra, điều đó đang bị đe dọa nghiêm trọng.

Chính sách là nền móng, không thể là rào cản

Các nhà đầu tư cho biết, họ không kêu gọi buông lỏng kiểm soát, nhưng kiến nghị một sự điều chỉnh hợp lý, minh bạch và linh hoạt hơn trong triển khai Thông tư 10/2023/TT-BCT.

Nhà đầu tư không xin đặc quyền, chỉ mong một môi trường chính sách nhất quán, minh bạch và có năng lực tiếp nhận thực tiễn

Cụ thể, họ muốn phân loại dự án rõ ràng: Dự án mới, dự án chuyển giao, dự án đã vận hành cần có bộ hồ sơ khác nhau – tránh “cào bằng” thủ tục. Đồng thời chấp nhận kê khai có hậu kiểm, nghĩa là cho phép nhà đầu tư cam kết và bổ sung hồ sơ trong vòng 60-90 ngày sau cấp phép.

Cùng với đó là đối thoại chính sách định kỳ, các nhà đầu tư muốn Bộ Công thương cần mở cơ chế tham vấn với doanh nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn hoàn thiện khung pháp lý cho điện sạch.