Ý nghĩa con trâu trong tranh Đông Hồ

Ngoài ra, Đông Hồ còn có tranh chăn trâu thả diều thường đi cặp với tranh chăn trâu thổi sáo, tranh chăn trâu đọc sách (hiếu học), chọi trâu…

Cậu bé chăn trâu thổi sáo là một trong số 20 tranh dân gian Đông Hồ được yêu thích

Ông bà ta có câu: “Con trâu là đầu cơ nghiệp”. Trâu là con vật mà nhà nông không thể thiếu. Trâu giúp nông dân cày bừa, kéo vác làm công việc đồng áng. Đồng thời, nó là một người bạn chân thành của người nông dân. Hơn thế, hình ảnh chú trâu cặm cụi chăm chỉ mang lại hiệu suất công việc cao cũng chính là lời nhắc nhở trong cuộc sống cần chăm chỉ siêng năng, ắt sẽ có kết quả thành công.

Đó chính là lý do mà những nghệ nhân sáng tác tranh dân gian Đông Hồ đã đưa hình tượng con trâu vào trong bức tranh mộc mạc bình dị mà gần gũi.

Trâu trong tranh chăn trâu thổi sáo có đôi tai vểnh lên nghe ngóng, chân tung tăng, mặt vui nhìn đời, đuôi vẩy ngộ nghĩnh. Hình ảnh của chú trâu trông thật đáng yêu và ngộ nghĩnh khiến người ta liên tưởng sự yêu đời thưởng thức tiếng sáo du dương.

Cậu bé ngồi trên lưng trâu có khuôn mặt khôi ngô, với các đường nét cân đối, hài hòa. Cậu bé cởi trần, mặc quần cộc cưỡi trâu, thổi sáo. Đây là hình ảnh quen thuộc ta vẫn thấy ở chốn thôn quê.

Trên đầu cậu bé có một tán lá sen rộng, được ngắt kẹp giữa hai chân. Lá sen vươn lên trời xanh che nắng. Đôi lúc ta thấy tán lá sen cũng như muốn ngả nghiêng theo điệu sáo.

Cậu bé ngồi trên lưng trâu có khuôn mặt khôi ngô, với các đường nét cân đối, hài hòa. Cậu bé cởi trần, mặc quần cộc cưỡi trâu, thổi sáo. Đây là hình ảnh quen thuộc ta vẫn thấy ở chốn thôn quê

Ngoài ra, dưới chân cậu, trên tấm thảm còn có những búp, lá, hoa và cọng sen với cách sắp xếp khác nhau mà tinh ý mới thấy. Cậu bé không ngồi hẳn trên lưng trâu mà là ngồi trên một thảm hoa đặt trên lưng trâu, thế ngồi rất vững chắc.

Hàng chữ của tranh nguyên bản là “Diệp cái hà thanh thanh” (một chiếc lá sen che trời xanh), cũng có bản khác đề dòng chữ “Thiên thanh lộng địch suy” (trời xanh trong tiếng sáo).

Ý nghĩa tranh Đông Hồ chăn trâu thổi sáo thể hiện ước nguyện “thiên thời - địa lợi - nhân hòa” để luôn có những vụ mùa bội thu bởi Việt Nam gắn với nghề trồng lúa nước. Hình ảnh cậu bé ngồi trên lưng trâu, xung quanh đều là cỏ cây, đất trời rộng lớn chính là biểu hiện khát vọng được hòa hợp với thiên nhiên để có được sự thuận lợi cho vụ mùa màng phát triển, hoa màu tốt tươi.

Bức tranh dân gian Đông Hồ chăn trâu thổi sáo muốn ca ngợi người nông dân không chỉ lao động với nghề trồng lúa nước mà còn biết sáng tạo nghệ thuật. Những cậu bé nhỏ tuổi nhưng thông minh lanh lợi. Cậu bé vừa giúp đỡ bố mẹ công việc chăn trâu, nuôi dưỡng “đầu cơ nghiệp” của gia đình, vừa ngồi trên lưng trâu một cách thuần thục, vững chắc, vừa biết thổi sáo để thêm yêu đời.

Tín ngưỡng phồn thực cũng góp phần xây dựng nên ý nghĩa tranh Đông Hồ chăn trâu thổi sáo. Những cụm cỏ cây được thể hiện dưới dạng số nhiều. Cây cỏ nhờ trời đất thuận hòa phát triển xanh tươi và sinh sôi nảy nở.

Mỗi bức tranh dân gian Đông Hồ đều mang rất nhiều ngụ ý, mong ước và ý nghĩa riêng. Người ta thường mua bức tranh chăn trâu thổi sáo về treo trong nhà như muốn khích lệ con cái ngoan ngoãn, sáng tạo, lanh lợi, thông minh và biết giúp đỡ ông bà cha mẹ. Đồng thời, bức tranh cũng thể hiện ước nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, con người cùng thiên nhiên hòa hợp để mùa màng được tươi tốt, cuộc sống ấm êm.