Việt Nam cần xây dựng chiến lược kinh tế tầm thấp quốc gia rõ ràng và thực tế

Sáng 20/12, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Diễn đàn quốc gia phát triển Kinh tế số và xã hội số lần thứ 3 với “Phát triển kinh tế số, xã hội số toàn diện, bao trùm - Đạt mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số giai đoạn 2026 - 2030”.

Tham luận về phát triển kinh tế không gian tầm thấp tại diễn đàn, ông Arnaud Ginolin, Giám đốc điều hành Boston Consulting Group (BCG), nhận định rằng, nền kinh tế tầm thấp đang nổi lên như một hướng phát triển mới giàu tiềm năng.

Về khái niệm, kinh tế tầm thấp là hệ sinh thái khởi nghiệp, công nghiệp và công nghệ hoạt động trong không gian dưới 1.000m. Hệ sinh thái này bao gồm nhiều loại thiết bị bay khác nhau, hình thành một tầng không gian kinh tế mới ngay phía trên mặt đất.

Theo ông Arnaud Ginolin, cấu trúc của nền kinh tế tầm thấp hiện xoay quanh 2 phân khúc chính. Thứ nhất là máy bay không người lái, bao gồm cả các nền tảng cất cánh thẳng đứng hoặc cất - hạ cánh đường băng ngắn.

Thứ hai là eVTOL - máy bay điện cất cánh và hạ cánh thẳng đứng, có khả năng chở từ 9-10 hành khách hoặc vận chuyển hàng hóa với tải trọng lên tới khoảng 200 kg. Đây chính là trụ cột cốt lõi của nền kinh tế tầm thấp hiện nay.

Ông Arnaud Ginolin, Giám đốc điều hành Boston Consulting Group (BCG), chia sẻ về phát triển kinh tế không gian tầm thấp. Ảnh: VGP/Nhật Bắc.

Sự quan tâm ngày càng tăng đối với lĩnh vực này xuất phát từ việc nhiều trường hợp sử dụng đã đạt đến độ chín về công nghệ và hiệu quả kinh tế. Ông Arnaud Ginolin xác định 6 nhóm ứng dụng chính, được sắp xếp theo mức độ trưởng thành.

Đứng đầu là lĩnh vực quân sự và an ninh, đặc biệt là các hoạt động ISR (tình báo, giám sát và trinh sát). Việc sử dụng thiết bị bay không người lái giúp tăng độ chính xác trong khi giảm đáng kể chi phí vận hành so với các đội bay truyền thống.

Thứ hai là nông nghiệp, nơi drone được ứng dụng trong gieo hạt, bón phân chính xác và giám sát cây trồng. Thực tế cho thấy năng suất đã được cải thiện rõ rệt tại những khu vực áp dụng công nghệ này.

Thứ ba là logistics, tập trung vào giao hàng chặng ngắn và ngày càng mở rộng sang vận chuyển tải trọng nặng, đặc biệt trong các khu vực đô thị hoặc khó tiếp cận.

Thứ tư là ứng phó thảm họa, bao gồm giám sát thiên tai, tìm kiếm cứu nạn trong lũ lụt, cháy rừng và sạt lở đất. Đây là lĩnh vực có mức độ phù hợp cao với điều kiện tự nhiên của Việt Nam nhờ khả năng phản ứng nhanh và chi phí thấp.

Hai nhóm ứng dụng còn lại là du lịch trải nghiệm và vận tải hàng không, trong đó vận chuyển hành khách vẫn còn bị giới hạn bởi công nghệ pin và tầm bay, nhưng tiềm năng dài hạn là rất lớn.

Về dài hạn, kinh tế tầm thấp không chỉ dừng lại ở drone, mà có thể mở rộng thành một hệ sinh thái tích hợp với hạ tầng số, viễn thông 5G - 6G, hệ thống quản lý không lưu tầm thấp (UTM) và các trung tâm điều phối dựa trên AI. Những nền tảng này cho phép quản lý giao thông đa tầng an toàn, đồng thời hỗ trợ mạnh mẽ cho hạ tầng viễn thông mặt đất, bao gồm cả vận chuyển và triển khai thiết bị.

Quy mô thị trường kinh tế tầm thấp toàn cầu năm 2025 ước đạt 50 - 180 tỷ USD và dự kiến tăng trưởng khoảng 13% mỗi năm, đạt 250 - 330 tỷ USD vào năm 2030. Động lực tăng trưởng đến từ thương mại, vận tải số, hạ tầng mạng, công nghiệp, cùng với quốc phòng, an ninh.

Để một nền kinh tế tầm thấp phát triển thành công, cần hội tụ năm yếu tố then chốt: Khung pháp lý và ưu đãi toàn diện; lựa chọn các trường hợp sử dụng ưu tiên có tác động kinh tế - xã hội rõ ràng; xây dựng hệ sinh thái công nghệ; triển khai các khu thí điểm, sandbox; và mở rộng quy mô công nghiệp.

Đối với Việt Nam, ông Arnaud Ginolin cho rằng, cơ hội chính sách có thể được tiếp cận theo 3 định hướng.

Thứ nhất là khai phá các lĩnh vực kinh tế trọng điểm như nông nghiệp, logistics, vận tải và đô thị, với tiềm năng tăng năng suất khoảng 10% khi áp dụng công nghệ tầm thấp.

Thứ hai là tăng cường an ninh quốc gia và năng lực giám sát trong phòng chống thiên tai và quản lý biên giới.

Thứ ba là hình thành các cụm công nghệ và xuất khẩu chuyên biệt, tập trung vào linh kiện AI, phần mềm và giải pháp "Made in Vietnam".

Chuỗi giá trị của kinh tế tầm thấp bao gồm khoảng 50 khối công nghệ khác nhau, đòi hỏi Việt Nam phải lựa chọn có trọng tâm thay vì phát triển dàn trải.

Trên cơ sở đó, ông Arnaud Ginolin đưa ra 5 kiến nghị. Đó là Việt Nam cần xây dựng chiến lược kinh tế tầm thấp quốc gia rõ ràng và thực tế; thiết kế lộ trình chính sách gắn với hàng không dân dụng, quốc phòng và quản lý không gian bay; triển khai các mô hình thí điểm tại khu vực trọng điểm hoặc khu thương mại tự do; ưu tiên làm chủ công nghệ lõi thông qua hợp tác chiến lược; và tăng tốc đầu tư hạ tầng hiện đại cùng đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực robot, AI và hàng không.