Vì sao giá điện chỉ tăng không giảm?

Ngày 7/9, Ủy ban Kinh tế Quốc hội tổ chức Hội nghị giải trình về "Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội".

Tại Hội nghị, ông Hoàng Quang Hàm - Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính Ngân sách của Quốc hội nêu vấn đề từ năm 2011 tới nay đã có 9 lần điều chỉnh giá bán lẻ điện nhưng chỉ tăng chứ chưa bao giờ giảm.

Vì thế, ông Hàm đề nghị Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh giải trình ý kiến cho rằng, Bộ Công thương chưa nỗ lực hết mình để giảm giá thành bán lẻ điện.

Tương tự, tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cũng đặt vấn đề về việc chủ trương của Đảng vận hành kinh tế thị trường, kể cả điện đầu vào, và giá bán nhưng thực tế hiện nay giá điện chưa bám sát kinh tế thị trường, giảm động lực phát triển của điện năng?

Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh. Ảnh: BCT.

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, theo Đề án Thủ tướng phê duyệt vào năm 2011 thì thị trường điện cạnh tranh được xây dựng theo lộ trình có 3 cấp độ.

Cấp độ một là thị trường phát điện cạnh tranh, chúng ta bắt đầu thực hiện năm 2011. Cấp độ hai là thị trường bán buôn điện canh tranh, triển khai từ 2018. Cấp độ ba là bán lẻ cạnh tranh dự kiến tới năm 2024 mới bắt đầu thực hiện sau khi có tổng kết thí điểm từ năm 2021 - 2024 để đảm bảo ổn định và tính khả thi của mô hình này để đến lúc đó thật sự có cơ chế thị trường.

Ông Trần Tuấn Anh lý giải nghĩa là người sử dụng điện cho dù là sản xuất hay sinh hoạt đều trực tiếp ký hợp đồng với phân phối bán điện giá rẻ, cơ chế điện này có tăng, có giảm theo đúng kinh tế thị trường. Khi đó, Nhà nước chỉ quản lý phí của hệ thống truyền tải và phân phối.

"Vì vậy, có thể khẳng định đến 2024 thực tế mới là thị trường hoàn chỉnh và giá điện vận hành theo đúng cơ chế thị trường. Còn hiện nay chưa làm điều đó", Bộ trưởng khẳng định.

Theo người đứng đầu Bộ Công thương, trong thời gian vừa qua, dù mong muốn xây dựng giá điện theo cơ chế thị trường nhưng theo Luật Giá thì vai trò của Nhà nước phải điều tiết giá, có cả những vấn đề hỗ trợ cho các đối tượng xã hội, người nghèo. Chính vì vậy, quá trình vừa qua là phải đảm bảo theo chỉ đạo của Chính phủ.

Ông Trần Tuấn Anh cho biết, thời gian qua người sử dụng điện chưa có cơ hội được hưởng cơ chế điện giá giảm vì trên thực tế những yếu tố trong thời gian từ 2011-2020, khi thực hiện thị trường điện cạnh tranh chưa có cơ hội để cân đối và đảm bảo giá thành giá điện sản xuất của Tập đoàn điện lực Việt Nam và các doanh nghiệp đầu tư.

"Chúng tôi cũng thấy tiếc và bức xúc khi chưa giảm được giá điện, nhưng trong thời gian tới đây, khi hình thành thị trường điện cạnh tranh thì câu chuyện giá điện sẽ thực sự hoàn toàn minh bạch, công khai. Lúc đó sẽ được đảm bảo các yếu tố của thị trường, giá điện có lên, có xuống và phù hợp với thị trường", ông Trần Tuấn Anh chia sẻ.

Liên quan đến việc này, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho rằng, giá điện cần thực hiện theo cơ chế thị trường, cạnh tranh, công khai, minh bạch.

Theo ông Hiển, cơ chế giá điện hiện thiếu tính đột phá, chậm thay đổi, các nhà đầu tư nước ngoài lợi dụng giá điện thấp để mang công nghệ lạc hậu, không đảm bảo môi trường vào Việt Nam, gây gánh nặng cho xã hội. Mặt khác không khuyến khích được nhà đầu tư vào ngành điện.