Thanh tra Chính phủ nêu loạt sai phạm tại Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam, kiến nghị chuyển Bộ Công an

Theo Kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo (thời kỳ thanh tra từ 1/1/2014 đến ngày 31/12/2018) được Thanh tra Chính phủ vừa công bố, Công ty TNHH MTV Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có nhiều sai phạm, nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và có một thông tin cần chuyển cho Bộ Công an làm rõ.

Theo đó, Thanh tra Chính phủ đã làm rõ việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam.

Cụ thể, việc xác định nhu cầu sản xuất của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay, dự phòng giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.

Từ trước ngày 22/8/2017, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in sách giáo khoa, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo quy định của Luật Đấu thầu.

Trụ sở Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam

Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành sách giáo khoa. Sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.

Cơ quan thanh tra xác định, từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ 2014 - 2019, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in. Chỉ có 2 - 3 đơn vị được Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam lựa chọn cung cấp giấy in sách giáo khoa trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm.

Trong giai đoạn 2014 - 2019, Công ty Cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam (tương ứng trên 1.890 tỷ đồng).

Qua kiểm tra xác xuất một số hợp đồng cung cấp giấy in của Công ty Cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng cho Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng trên 528 tỷ đồng) cho thấy, giá giấy in công ty bán cho Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210 tỷ đồng).

Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam ‘ạm dụng độc quyền, giá sách cao bất hợp lý

"Những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế", Thanh tra Chính phủ kết luận.

Về xác định giá trần các gói thầu in sách giáo khoa bằng hình thức đấu thầu, cơ quan thanh tra xác định, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam bán 3 loại giấy in có mức thuế suất thuế giá trị gia tăng đầu vào là 5% cho các nhà thầu trúng thầu in sách giáo khoa. Tuy nhiên, khi xây dựng giá trần của gói thầu in, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in sách giáo khoa có thuế suất thuế giá trị gia tăng là 10%, làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế của 3 loại giấy.

Đồng thời, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng không thực hiện thu thập báo giá trang in thành phẩm của các nhà in để xác định đơn giá từng trang in theo giá thị trường làm cơ sở xây dựng giá trần của gói thầu in sách mà tự xây dựng định mức công in, trong khi cơ sở để xây dựng định mức công in là không chính xác do căn cứ vào văn bản đã hết hiệu lực. Cơ quan này còn tổ chức đấu thầu in sách giáo khoa chia thành nhiều gói thầu nhỏ chưa đảm bảo phù hợp với Luật Đấu thầu, làm giảm hiệu quả của công tác đấu thầu in sách giáo khoa.

Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam giao in gia công cho các nhà in là công ty con chưa tiết kiệm được chi phí in, dẫn đến tăng chi phí sản xuất sách giáo khoa.

"Việc phát hành sách giáo khoa qua các kênh phát hành đến tay người tiêu dùng qua nhiều bước trung gian nên chưa tiết kiệm được chi phí. Tỷ lệ chiết khấu của sách giáo khoa (25%) so với một số mặt hàng độc quyền, thiết yếu khác phải kê khai giá thì tỷ lệ chiết khấu của sách giáo khoa còn cao, chưa hợp lý", Thanh tra Chính phủ kết luận.

Về phân bổ chi phí lãi vay, chi phí quản lý doanh nghiệp vào giá thành sách giáo khoa, cơ quan thanh tra xác định, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam hân bổ chi phí chung không đúng tỷ lệ doanh thu, làm tăng chi phí chung được phân bổ cho sách giáo khoa cao hơn gần 70 tỷ đồng. Việc này dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa bằng giá nhà xuất bản đã đăng ký từ năm 2011 cao hơn giá phải đăng ký đúng là gần 70 tỷ đồng.

Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, giai đoạn 2014 - 2018, trong quá trình xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam hạch toán sai sót dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa bằng giá Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đã đăng ký giá từ năm 2011, cao hơn giá sách giáo khoa phải đăng ký đúng giá, với số tiền hơn 85 tỷ đồng.

Việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh sách giáo khoa còn một số vi phạm, dẫn đến giá sách giáo khoa đã được Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý. Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng chưa thực hiện rà soát cơ cấu chi phí và giá thành, định mức, kế hoạch sản xuất kinh doanh, tỷ lệ chiết khấu của sách giáo khoa cao, chưa thực hiện tiết kiệm chi phí nhằm giảm giá thành sách giáo khoa...

"Như vậy, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá sách giáo khoa", kết luận thanh tra nêu.

Từ những tồn tại đã chỉ ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thanh tra, kiểm tra các yếu tố hình thành giá sách giáo khoa từ năm 2011 của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam (giá giấy in, tỷ lệ chiết khấu, phân bổ chi phí chung, cơ cấu chi phí và giá thành...), nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật thì chuyển cơ quan điều tra để xử lý.

Về xử lý kinh tế, sau khi Bộ Tài chính ban hành kết luận, Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phải nộp ngân sách Nhà nước toàn bộ số tiền gia đình học sinh đã mua sách giáo khoa cao hơn giá sách giáo khoa mà Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam phải đăng ký đúng giá từ năm 2011 đến nay.

Đặc biệt, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển Bộ Công an xem xét 2 nội dung. Trong đó là dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo và Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập. Bên cạnh đó là việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa của Nhà Xuất bản Giáo dục Việt Nam có nhiều điểm bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.