Thách thức quản lý thuế đối với thương mại điện tử, giao dịch xuyên biên giới

Theo đó, đối với rủi ro trong quản lý thương mại điện tử, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính cho rằng, quản lý thuế đối với lĩnh vực thương mại điện tử đang đối diện với nhiều thách thức mang tính hệ thống, ảnh hưởng đến khả năng thu ngân sách Nhà nước đầy đủ và hiệu quả.

Trong đó, thách thức kiểm soát nguồn thu mới và đối tượng nộp thuế. Sự bùng nổ các hình thức bán hàng như livestream hay đa nền tảng dẫn đến khó kiểm soát do người bán sử dụng nhiều tài khoản, thanh toán qua COD hoặc ví điện tử chưa định danh. Các doanh nghiệp nước ngoài không có pháp nhân tại Việt Nam có thể tránh hoặc kê khai thiếu thuế.

Đồng thời là rủi ro chuyển dịch hành vi kinh doanh do chính sách thuế. Quy định tại Nghị định 117/2025/NĐ-CP yêu cầu sàn thương mại điện tử khấu trừ thuế có thể khiến một bộ phận cá nhân, hộ kinh doanh chuyển sang bán hàng ngoài sàn, gây khó khăn gia tăng cho việc kiểm soát thu thuế trong môi trường số.

Ảnh minh họa.

Cùng đó, việc phối hợp dữ liệu giữa các cơ quan chưa chặt chẽ và thiếu công cụ quét dữ liệu tự động; hành lang pháp lý chưa hoàn thiện, chưa bao quát hết các mô hình thương mại điện tử mới và còn lỗ hổng trong việc định danh cá nhân kinh doanh online.

Đối với thách thức quản lý thuế đối với giao dịch tài sản số, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính cho rằng, Việt Nam là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về tỷ lệ người sử dụng ví điện tử liên quan đến tiền số.

Theo Triple-A 8, tính đến năm 2024, khoảng 17% dân số người Việt (tương đương 17 triệu) sử dụng ví điện liên quan đến tiền số, cao hơn nhiều so với mức trung bình thế giới (6-6,5%). Việc Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 chính thức công nhận pháp lý về tài sản số (hiệu lực từ 1/1/2026) đặt ra thách thức mới trong xây dựng khung pháp lý (bao gồm chính sách thuế) cho giao dịch tài sản số.

Tiếp đến là những thách thức từ thu các hoạt động xuất, nhập khẩu: Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ làm phát sinh nhiều mặt hàng mới, phức tạp, tích hợp nhiều công dụng, nhiều thành phần... gây khó khăn trong việc xác định mã số HS để phân loại và tính thuế.

Danh mục HS của Tổ chức Hải quan thế giới thay đổi định kỳ 5 năm/lần nên luôn có độ trễ so với tốc độ phát triển công nghệ. Bên cạnh đó, biểu thuế nhập khẩu hiện hành vẫn còn nhiều mức thuế, một số dòng hàng nguyên liệu có thuế suất thuế nhập khẩu cao hơn thuế suất của thành phẩm, dẫn đến không khuyến khích phát triển sản xuất trong nước.

Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính khuyến nghị cần tiếp tục rà soát, bổ sung hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật thuế, nhất là Luật Quản lý thuế, thuế thu nhập cá nhân, thuế xuất khẩu, nhập khẩu nhằm nhằm bảo đảm cơ cấu bền vững, bao quát các nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, huy động hợp lý các nguồn lực cho ngân sách Nhà nước, góp phần tạo lập môi trường cạnh tranh, theo kịp yêu cầu phát sinh từ thực tiễn trong nền kinh tế số, tài sản số, quản lý thuế điện tử, giao dịch xuyên biên giới, các cam kết hội nhập.

Đồng thời cần đẩy mạnh kiểm tra, giám sát kê khai thuế của người nộp thuế, tập trung kiểm tra các tờ khai, những lĩnh vực kinh doanh tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là những doanh nghiệp được hưởng các chính sách gia hạn, miễn giảm để theo dõi chặt chẽ, tránh tình trạng lợi dụng chính sách hỗ trợ của Nhà nước để chiếm đoạt tiền thuế, nợ thuế.

Cùng đó là thực hiện đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ theo quy định để tăng cường công tác quản lý trị giá hải quan cả trong thông quan và sau thông quan; ngăn chặn, xử lý kịp thời các trường hợp kê khai trị giá hải quan bất hợp lý, trong đó tập trung quản lý đối với hàng hóa xuất khẩu có thuế suất cao như hàng hóa là tài nguyên, khoáng sản thô, phế liệu kim loại, hàng hóa nhập khẩu là hàng tiêu dùng có thuế suất nhập khẩu cao, hàng hóa có thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc thuế chống bán phá giá...

Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính cũng khuyến nghị cần tập trung đẩy mạnh triển khai nhiệm vụ kế hoạch thanh tra, kiểm tra thu ngân sách Nhà nước trên cơ sở phân tích, đánh giá mức độ rủi ro, tập trung thanh tra, kiểm tra, chống thất thu đối với các doanh nghiệp thuộc ngành nghề, lĩnh vực có rủi ro cao, các doanh nghiệp được miễn, giảm thuế, doanh nghiệp có hoạt động liên kết, có dấu hiệu chuyển giao; hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh trên nền tảng số, không có cơ sở kinh doanh cố định tại Việt Nam, chuyển nhượng vốn, thương hiệu, dự án.

Ngoài ra, cần tăng cường cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực thuế, hải quan. Đẩy mạnh chuyển đổi số trọng quản lý thuế, khẩn trương hoàn thiện hệ thống quản lý thuế tích hợp dữ liệu lớn (Big Data, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào phân tích hành vi người nộp thuế, khoanh vùng rủi ro, kết nối liên thông dữ liệu với ngân hàng, công an, hải quan... nhằm kiểm soát nguồn thu hiệu quả, đa chiều, đa lớp.