Tạo cơ chế thông thoáng để phát triển khu thương mại và văn hóa

Đó là chia sẻ của các nhà khoa học, chuyên gia xoay quanh vấn đề tổ chức và hoạt động trung tâm công nghiệp văn hóa (TTCNVH), khu phát triển thương mại và văn hóa (PTTMVH).

Cú hích cho làng nghề

Hà Nội đang đi đầu trong phát triển CNVH của cả nước. Làng nghề là một trong năm trụ cột trong công nghiệp văn hóa của Thủ đô. Dự thảo về tổ chức và hoạt động khu PTTMVH, làng nghề được HĐND TP Hà Nội ban hành mới đây nhằm cụ thể hóa Luật Thủ đô 2024. Dự thảo gồm 4 chương, 18 điều. Trong đó, khu PTTMVH được thành lập trên cơ sở khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu để huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động thương mại, văn hóa, du lịch tại khu vực có lợi thế về vị trí thương mại, không gian văn hóa trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, bảo vệ môi trường cao hơn so với quy định chung để thu hút, phát triển du lịch, phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện điều kiện sống của người dân, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

Theo Chủ tịch UBND xã Bát Tràng Phạm Huy Khôi, hiện nay làng nghề Bát Tràng đang hoàn thiện Đề án phát triển mô hình khu PTTMVH thông qua thành lập Bảo tàng sinh thái Bát Tràng.

Với nghề gốm truyền thống, các di tích, lễ hội, Bát Tràng được biết đến là vùng đất địa linh. Cụ thể, nơi đây có những di sản vật thể và phi vật thể có giá trị, 4 di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc có giá trị như: Đình Bát Tràng, Đền Mẫu, Chùa Kim Trúc, Văn Chỉ Bát Tràng; có 1 di tích cách mạng kháng chiến, là nơi nhạc sĩ Văn Cao in lần đầu tiên Bài hát “Tiến quân ca” - Quốc ca của Nước CHXHCN Việt Nam; Khu làng cổ rộng 5,2ha có hàng trăm năm tuổi với 23 nhà cổ, 16 nhà thờ họ được xây dựng bằng gạch Bát Tràng cổ.

Hoạt động bảo vệ, phát huy di sản văn hoá của Bát Tràng đang ngày càng được quan tâm. Năm 2019, Bát Tràng được công nhận Điểm du lịch của TP. Hà Nội. Năm 2022, nghề truyền thống gốm làng Bát Tràng được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Năm 2024, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận “Lễ hội truyền thống Hội làng Bát Tràng là Di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia”. Đặc biệt, mới đây, Bát Tràng là một trong 2 làng nghề đầu tiên của Việt Nam trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo trên toàn thế giới.

Bà Hà Thị Vinh, Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam cho rằng, đây là cơ hội vàng cho người dân làng gốm Bát Tràng cùng nhau xây dựng “Bảo tàng sinh thái làng cổ Bát Tràng” trên nguyên tắc người dân là chủ sở hữu, là chủ thể vận hành và người dân tự hưởng lợi.

Thực tế, Bát Tràng đã tổ chức khảo sát nhu cầu, nguyện vọng và khả năng của dân làng tham gia vào hoạt động phát triển du lịch của Bát Tràng; thành lập Hội đồng tư vấn và các nhóm chuyên gia tư vấn chuyên sâu các lĩnh vực: Kiến trúc, mỹ thuật, văn hóa, du lịch, truyền thông, trùng tu và tôn tạo di tích; vận hành – tài chính kế toán để triển khai thực hiện Đề án.

Trung tâm Tinh hoa Làng nghề Việt tại Bát Tràng

“Đồng thời, chúng tôi cũng tiến hành khảo sát, đánh giá hiện trạng và các công việc cần triển khai để xây dựng Bát Tràng thành điểm tham quan thu hút khách du lịch; Định hướng xây dựng các điểm du lịch đủ điều kiện theo Quy định số 1998/QĐ-BVHTTDL về thủ tục công nhận cơ sở kinh doanh dịch vụ mua sắm đạt tiêu chuẩn phục vụ khách du lịch; định hướng sản phẩm du lịch; khảo sát, thiết kế tuyến phố du lịch ven sông…” – bà Vinh nói.

Điều này sẽ gắn kết, tích hợp hoạt động bảo vệ, phát huy di sản văn hoá với phát triển công nghiệp văn hóa; để bản sắc văn hóa Bát Tràng tiếp tục “sống” trong môi trường văn hóa làng cổ, cộng đồng chủ thể được hưởng lợi, kinh tế - xã hội của địa phương được nâng cao” – bà Vinh nói.

Giảm thuế để khuyến khích cộng đồng dân cư tham gia

So sánh kinh nghiệm từ các quốc gia khác, Luật sư Nguyễn Hưng Quang, Văn phòng Luật sư NHQuang&Cộng sự, cho biết, Hoa Kỳ có hơn 1.000 khu PTTMVH, riêng bang New York có 76 khu, Washington DC có 12 khu. Việc thành lập khu PTTMVH phụ thuộc vào chính sách pháp luật của chính quyền bang và thông qua việc bỏ phiếu tán thành của cư dân, tổ chức, doanh nghiệp sống trong khu PTTMVH.

Mục tiêu của TP. New York khi cho phép các khu PTTMVH là nhằm tạo ra các khu vực sôi động, sạch sẽ và an toàn. Các khu vực này cung cấp các dịch vụ và cải tiến vượt trên những dịch vụ tiện ích công thường được chính quyền cung cấp. Ông Quang cho rằng, khi xây dựng mỗi khu PTTMVH cần phải xác định những giá trị riêng biệt để tạo ra các trải nghiệm đáng nhớ.

Sản phẩm gốm Bát Tràng thu hút khách Tây tham quan

Dự kiến, khu PTTMVH BTST Làng cổ Bát Tràng có 350 hộ dân và 1.100 nhân khẩu. Để huy động nguồn lực xã hội trong việc đầu tư, quản lý vận hành các công trình hạ tầng, công trình mỹ thuật, công trình biểu tượng tại khu PTTMVH, bà Vinh cho rằng, Nhà nước cần tạo ra cơ chế, chính sách thông thoáng, tạo mặt bằng sạch. Trên tinh thần “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, cùng tháo gỡ những rào cản, nút thắt để cộng đồng dân cư, các doanh nghiệp yên tâm, tự tin đóng góp nguồn lực đầu tư các công trình.

Từ kinh nghiệm của Bảo tàng sinh thái làng nghề Bát Tràng, Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam Hà Thị Vinh nhấn mạnh, đối với khu PTTMVH, nhà nước cần có chính sách hỗ trợ như miễn thuế trong 8 năm đầu, giảm 50% thuế trong 5 năm tiếp theo… Đây sẽ là những “bệ đỡ”, “cú hích” quan trọng khích lệ cộng đồng dân cư, các doanh nghiệp tham gia mô hình, thực hiện được mục tiêu thu hút, phát triển du lịch, phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống, góp phần cải thiện đời sống của người dân.