Tác động của El Nino đến tình trạng nóng lên toàn cầu trong năm 2023

Chu kỳ El Nino và La Nina

Theo trang The Guardian (Anh), hiện tượng El Nino có thể gây ảnh hưởng lớn đến thời tiết hàng năm, làm gia tăng nhiệt độ cho một thế giới vốn đã nóng lên. Hiện tượng này cũng thúc đẩy mối lo ngại về thời tiết cực đoan, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và sinh kế của người dân.

Đợt El Nino lớn gần đây nhất xảy ra từ năm 2014 đến năm 2016, liên tiếp xô đổ các kỷ lục nhiệt độ toàn cầu. Trong đó, năm 2016 được đánh giá là năm nóng nhất từng được ghi nhận.

Giờ đây, El Nino đã quay trở lại và có thể đã tạo ra những kỷ lục nhiệt độ mới, với những đợt nắng nóng chưa từng được ghi nhận trên đất liền, từ Puerto Rico đến Trung Quốc, hay những đợt nắng nóng đáng báo động ở các vùng biển Vương quốc Anh.

Sự thay đổi lớn về sức gió và nhiệt độ đại dương ở Thái Bình Dương dẫn đến hai kiểu khí hậu trái ngược nhau là El Nino và La Nina. Sự chuyển đổi giữa hai kiểu khí hậu này xảy ra không đều đặn, chu kỳ từ 3 - 7 năm, với những năm trung lập ở giữa. El Nino có xu hướng kéo dài khoảng 1 năm, nhưng La Niña có thể dài hơn.

Năm 2023 đã kết thúc chuỗi 3 năm hiện tượng La Nina bất thường kéo dài liên tiếp.

Người dân ở Uttar Pradesh, Ấn Độ, chờ lấy nước. El Niño đã làm giảm lượng mưa trong khu vực. Ảnh: Getty Images

Gió đông thường đẩy nước biển bề mặt ấm áp ở xích đạo Thái Bình Dương về phía Australia và Indonesia và ra khỏi Nam Mỹ. Kết quả là nước ấm tích tụ ở phía tây Thái Bình Dương, còn nước lạnh được hút lên từ sâu phía đông Thái Bình Dương. Đây là tình trạng trung lập.

Khi El Nino bắt đầu, gió đông yếu đi và dòng nước ấm áp tràn trở lại khắp Thái Bình Dương. Hình thái khí hậu tự nhiên này thường dẫn đến thời tiết nóng hơn trên toàn thế giới.

Ngược lại với El Nino, khi La Nina bắt đầu, gió đông mạnh hơn bình thường, khiến nhiệt độ nước bề mặt ở vùng biển phía đông Thái Bình Dương lạnh hơn, mang đến điều kiện thời tiết mát và ẩm hơn cho vùng Bắc Mỹ và Canada, và điều kiện khô hơn cho vùng phía Nam. La Nina thường làm gia tăng các trận bão Đại Tây Dương, còn El Nino thì ức chế các cơn bão này.

Thời gian chuyển đổi thất thường giữa El Nino và La Nina là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các hiện tượng hệ thống khí hậu khác nhau, từ tốc độ dòng hải lưu đến sự hình thành mây dông.

El Nino làm tăng nhiệt độ toàn cầu như thế nào?

Đại dương hấp thụ hơn 90% lượng nhiệt bị giữ lại bởi khí nhà kính, do việc đốt nhiên liệu hóa thạch và các hoạt động khác của con người thải ra. Đại dương cũng hấp thụ nhiệt hiệu quả trong suốt chu kỳ La Nina, khi nhiệt độ phía đông Thái Bình Dương mát hơn.

Tuy nhiên, đối với El Nino, một lượng nhiệt được giải phóng vào khí quyển vì nước ấm tỏa ra khắp Thái Bình Dương. El Nino có thể làm tăng nhiệt độ bề mặt toàn cầu hàng năm lên tới 0,2 độ C.

Chu kỳ El Nino - La Nina khiến các đợt nắng nóng, hạn hán, cháy rừng và lũ lụt gia tăng ở các khu vực khác nhau.

Giới chức Mỹ dự đoán 62% hiện tượng El Niño xảy ra vào tháng 7, khiến các đợt nắng nóng, hạn hán và cháy rừng gia tăng ở Australia. Ảnh: Alamy.

Những nơi gần Thái Bình Dương nhất bị ảnh hưởng mạnh mẽ nhất. Ở Peru và Ecuador, El Nino gây ra mưa lớn và lũ lụt.

Ở Amazon, thời tiết trở nên nóng và khô hơn trong thời gian xảy ra hiện tượng El Nino. Điều này đồng nghĩa với việc cây trồng kém phát triển hơn và nguy cơ cháy rừng cao hơn. El Nino cũng khiến nắng nóng và hạn hán cũng gia tăng ở Colombia và Trung Mỹ.

Ở phía bên kia Thái Bình Dương, Australia có thể bị ảnh hưởng nặng nề bởi nhiệt độ cao hơn do El Nino. Hiện tượng này sẽ làm tăng các đợt sóng nhiệt, hạn hán và cháy rừng ở phía đông của đất nước, đồng thời làm tăng khả năng tẩy trắng san hô hàng loạt của rạn san hô Great Barrier.

“Mùa hè đen tối” năm 2019 - 2020 xảy ra trong đợt El Nino nhỏ. Nguy cơ hạn hán cũng gia tăng ở Indonesia và hiện tượng El Nino lớn gần đây nhất từ năm 2014 - 2016 đã gây ra những vụ cháy rừng lớn, khiến nhiều cột khói lan ra khu vực cách xa đến nửa vòng Trái Đất.

Các quốc gia xa xích đạo cũng bị ảnh hưởng đáng kể bởi El Nino. Hiện tượng này làm thay đổi vị trí của luồng gió phản lực ở độ cao lớn. Kết quả là miền Nam nước Mỹ có thời tiết ẩm ướt hơn và tăng nguy cơ lũ lụt, trong khi miền Bắc Mỹ và Canada sẽ ấm hơn và khô hơn. Tình hình cũng tương tự cũng xảy ra ở Trung Quốc, khiến phía nam ẩm ướt và nóng hơn, còn phía bắc sẽ khô ráo hơn.

El Nino có ảnh hưởng đến những nơi xa Thái Bình Dương không?

Dĩ nhiên là có. Các chuyên gia cho rằng El Nino sẽ có tác động khắp hệ thống khí hậu toàn cầu. Có lẽ tác động lớn nhất là xu hướng giảm lượng mưa trong mùa gió ở Ấn Độ. Lượng mưa cung cấp tới 70% lượng nước cho Ấn Độ và là một trong yếu tố quan trọng để trồng lương thực ở quốc gia đông dân nhất thế giới.

Khí thải nhà kính có khả năng đã làm cho các kiểu thời tiết El Niños và La Niñas trở nên khắc nghiệt hơn. Ảnh: Getty Images.

Tuy nhiên, El Nino có thể làm tăng lượng mưa ở vùng Châu Phi đang hạn hán. Hiện tượng khô hạn kéo dài do 3 năm La Nina liên tiếp đã làm trầm trọng thêm tình trạng hạn hán kéo dài ở một số vùng của Ethiopia, Kenya và Somalia.

El Nino cũng làm gia tăng nguy cơ xảy ra bão và cuồng phong, ảnh hưởng đến vùng Caribe và Mỹ, Ấn Độ và Bangladesh, Nhật Bản và Hàn Quốc. Những cơn bão này được hình thành khi nhiệt độ đại dương và mực nước biển cao kỷ lục ở Đại Tây Dương vào năm 2023. Văn phòng Khí tượng Vương quốc Anh dự báo số lượng bão nhiệt đới ở Bắc Đại Tây Dương sẽ đạt trên mức trung bình.

Dù ít bị ảnh hưởng hơn, nhưng vào mùa đông, El Nino có thể làm thay đổi luồng khí quyển và gây nhiều mưa hơn ở phía Nam Châu Âu, trong khi gây ra thời tiết khô hơn, lạnh hơn ở phía Bắc lục địa này.

Ảnh hưởng của El Nino đối với lượng mưa, nhiệt độ và sự phát triển của thực vật cũng gây ra tác động dây chuyền, chẳng hạn gia tăng bệnh truyền nhiễm, bao gồm sốt xuất huyết ở Đông Nam Á và Brazil.

Hiện tượng El Nino yếu đã xuất hiện từ tháng 5 và dự kiến sẽ tăng cường trong những tháng tới. Giới chuyên gia dự đoán 84% xảy ra hiện tượng El Nino vừa phải vào đỉnh điểm từ tháng 11 đến tháng 1/2024 và 56% khả năng xảy ra hiện tượng mạnh.

Nhiệt độ trung bình toàn cầu vào đầu tháng 6 năm nay đã cao hơn gần 1 độ C so với mức được ghi nhận trong cùng kỳ năm trước, dẫn đến các đợt nắng nóng kỷ lục – từ Puerto Rico đến Siberia, Trung Quốc. Một số nhà khoa học cho biết năm 2023 có thể trở thành năm nóng nhất được ghi nhận, mặc dù phần lớn sức nóng của El Nino sẽ mạnh mẽ hơn vào năm 2024.

Các nhà khoa học không chắc chắn biến đổi khí hậu do con người gây ra có làm tăng khả năng xảy ra El Nino, La Nina, hay cả hai không. Điều này một phần là do không có nhiều dữ liệu về El Nino và La Nina trong hồ sơ từ khoảng 150 năm trước.

Song điều chắc chắn, nhiệt độ toàn cầu tăng - được thúc đẩy trong những năm El Nino và gây ra thời tiết khắc nghiệt tồi tệ hơn sẽ không kết thúc cho đến khi lượng khí thải carbon giảm xuống mức 0.