Sửa Luật Đầu tư: Tháo gỡ “điểm nghẽn”, kiến tạo môi trường thông thoáng

Tiếp tục phiên họp thứ 50, sáng 17/10, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Dự án luật bám sát định hướng tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế. Trọng tâm là cắt giảm và đơn giản hóa triệt để điều kiện đầu tư, kinh doanh, thủ tục hành chính bất hợp lý; hoàn thiện các quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện đầu tư kinh doanh.

Đồng thời cắt giảm một số ngành, nghề không cần thiết; hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý giữa Trung ương và địa phương trên cơ sở đảm bảo hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước và tháo gỡ “điểm nghẽn” về thể chế; chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát.

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhất trí với cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn của việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý về đầu tư.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Thị Bích Ngọc trình bày tờ trình dự án Luật Đầu tư (sửa đổi)

Về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, dự thảo luật thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư, tập trung vào hạ tầng quan trọng, sử dụng đất/khu vực biển ảnh hưởng lớn đến môi trường, quốc phòng, an ninh. Quy định rõ các trường hợp ngoại lệ không cần chấp thuận chủ trương đầu tư (như trúng đấu giá quyền sử dụng đất, đấu giá quyền khai thác khoáng sản, hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp).

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị rà soát kỹ lưỡng, chỉ xem xét những trường hợp rất cần thiết mới thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Thiết kế lại quy định theo hướng phân định rõ 3 danh mục: Phải chấp thuận chủ trương đầu tư; Không cần chấp thuận chủ trương đầu tư nhưng cần đăng ký đầu tư; Còn lại (không cần cả hai).

Tờ trình của Chính phủ cũng đề xuất đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, theo đó phân cấp toàn bộ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội cho Thủ tướng Chính phủ. Sửa đổi thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của UBND cấp tỉnh thành Chủ tịch UBND cấp tỉnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình bày báo cáo thẩm tra tại phiên họp.

Tuy nhiên, thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị nghiên cứu, lập luận kỹ lưỡng cơ sở, lý lẽ của việc bỏ toàn bộ thẩm quyền của Quốc hội trong chấp thuận chủ trương đầu tư. Yêu cầu rà soát, hoàn thiện trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc phân cấp, phân quyền tối đa theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.

Liên quan tới ngành, nghề đầu tư kinh doanh, tờ trình của Chính phủ nêu rõ, bổ sung quy định cấm đầu tư kinh doanh đối với ngành, nghề “kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng” để phù hợp với nghị quyết của Quốc hội về cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, sử dụng từ năm 2025.

Đồng tình với nội dung này nhưng Thường trực Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị xem xét loại trừ trường hợp sản xuất chỉ phục vụ xuất khẩu, không tiêu dùng tại Việt Nam hoặc các mục đích đặc dụng (bảo hành, nghiên cứu khoa học, y tế, quốc phòng, an ninh).

Với ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, dự thảo luật lược bỏ, cắt giảm 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không đáp ứng tiêu chí (ví dụ: kinh doanh dịch vụ kế toán, xuất khẩu gạo, kinh doanh tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh…) nhằm chuyển sang cơ chế hậu kiểm, hạn chế rào cản gia nhập thị trường.

Đồng thời bổ sung quy định làm rõ nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh là yêu cầu về năng lực, trình độ, cơ sở vật chất, hệ thống quản lý, không bao gồm quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về chất lượng sản phẩm/dịch vụ.

Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tiếp tục nghiên cứu rà soát, cắt giảm thực chất ngành, nghề và điều kiện đầu tư kinh doanh, chỉ giữ lại những điều kiện thật sự cần thiết vì lý do hiến định (quốc phòng, an ninh, trật tự, đạo đức, sức khỏe cộng đồng), đồng thời đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về tiêu chí đo lường đánh giá điều kiện kinh doanh “tốt” và thông tin công khai về chi phí tuân thủ tối thiểu.

Liên quan tới quản lý hoạt động đầu tư ra nước ngoài, tờ trình Chính phủ đề xuất bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài (thẩm quyền của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ) và thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài (chỉ áp dụng với dự án có vốn từ 20 tỷ đồng trở lên hoặc thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện). Các dự án dưới 20 tỷ đồng chỉ cần đăng ký giao dịch ngoại hối với Ngân hàng Nhà nước.

Về nội dung này, Ủy ban Kinh tế và Tài chính ghi nhận 2 loại ý kiến. Trong đó, ý kiến thứ nhất đề nghị giữ quy định về quản lý đầu tư ra nước ngoài như Luật hiện hành, nhưng có thể xem xét cải cách thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí tuân thủ.

Trong khi đó, ý kiến thứ 2 đồng tình bỏ thủ tục thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài và Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài. Trong trường hợp này, đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về chế độ thông báo/đăng ký thông tin (không yêu cầu phê duyệt) phục vụ công tác hậu kiểm, và phối hợp với Ngân hàng Nhà nước để hoàn thiện quy định về quản lý ngoại hối.