Nhà thuốc thương mại hiện đại tăng tốc dành thị phần từ các hiệu thuốc truyền thống

Tăng tốc mở mới cửa hàng

Theo EIU (Economist Intelligence Unit), doanh thu dược phẩm tại Việt Nam đạt 5,9 tỷ USD (tăng 9,6% so với cùng kỳ) vào năm 2021. Trong giai đoạn 2017 - 2021, doanh thu dược phẩm tăng trưởng với tốc độ CAGR là 7,4%.

EIU dự báo tốc độ tăng CAGR là 9,5% trong 5 năm tới, do chi tiêu cho các sản phẩm liên quan đến sức khỏe sẽ tăng cùng với thu nhập người dân tăng lên. Xét theo từng kênh, kênh ETC (thuốc điều trị/thuốc kê đơn, có thể được sử dụng làm đại diện cho kênh bệnh viện) đóng góp khoảng 75 - 76% tổng doanh thu trong 5 năm qua.

Các chuỗi nhà thuốc hiện đại đã tăng tốc mở mới kể từ năm 2021 để giành thị phần từ các nhà thuốc truyền thống.

Theo IQVIA, Việt Nam có 55.300 cửa hàng thuốc vào năm 2016, trong đó 185 cửa hàng thuộc chuỗi nhà thuốc hiện đại. Năm 2021, tổng số cửa hàng thuốc giảm xuống còn 44.600, nhưng số cửa hàng thuộc chuỗi nhà thuốc hiện đại đã tăng lên con số 1.600.

Nhiều công ty mới cũng bước chân vào thị trường, bao gồm Wincommerce (sở hữu chuỗi cửa hàng bách hóa Winmart, với khoảng 3.000 siêu thị nhỏ) và Viettel (sở hữu mạng lưới bán lẻ với khoảng 370 cửa hàng viễn thông), cùng với đó là việc các chuỗi nhà thuốc hiện đại lớn như Pharmacity, Long Châu, An Khang tiếp tục đặt mục tiêu mở mới đầy tham vọng.

Các chuỗi nhà thuốc hiện đại lớn đặt mục tiêu mở mới đầy tham vọng trong năm 2023

Ngày 7/9/2017, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định 4041/QĐ-BYT về việc kiểm soát kê đơn thuốc trong điều trị ngoại trú. Theo đó, các nhà thuốc chỉ được bán thuốc kê đơn cho người bệnh có đơn để tránh tình trạng lạm dụng thuốc, nhất là đối với trường hợp thuốc kháng sinh.

Ngày 15/11/2020, Chính phủ ban hành Nghị định 117/2020/NĐCP tăng mức phạt hành vi “bán thuốc kê đơn mà không có đơn” (từ 200.000-500.000 đồng lên 5-10 triệu đồng, thậm chí ngừng hoạt động cơ sở bán thuốc), khiến các nhà thuốc nhỏ lẻ kém cạnh tranh hơn và buộc một số nhà thuốc phải đóng cửa. Tuy nhiên, với hơn 50.000 cửa hàng thuốc trên khắp Việt Nam, rất khó để kiểm soát việc tuân thủ.

Theo Thông tư 27/2021/TT-BYT do Bộ Y tế ban hành ngày 20/12/2021 và có hiệu lực ngày 15/02/2022, các cơ sở khám bệnh, nhà thuốc bệnh viện và kênh nhà thuốc phải áp dụng kê đơn điện tử trước 21/12/2022. Tuy nhiên, do khó khăn trong việc triển khai thực hiện, ngày 12/7/2022, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 04/2022 / TT-BYT (có hiệu lực ngày 15/9/2022) để gia hạn thời gian triển khai đơn thuốc điện tử, theo đó thời hạn chậm nhất là trước 30/6/2023

Các hiệu thuốc thương mại hiện đại được trang bị hệ thống ERP (phần mềm quản lý nhà thuốc đáp ứng tiêu chuẩn GPP chuẩn Bộ Y tế), nên có thể nhanh chóng thích ứng với quy định mới. Điều này sẽ giúp các hiệu thuốc này giành được thị phần từ các hiệu thuốc nhỏ, khi các hiệu thuốc nhỏ có thể bị mất khách hàng do hệ thống kiểm soát nội bộ không kịp thời kết nối với hệ thống kê đơn điện tử.

Kể từ khi COVID-19 bùng phát, số lượt thăm khám tại bệnh viện giảm do các biện pháp giãn cách cách xã hội. Bên cạnh đó là tình trạng thiếu lao động đã khiến quá trình phê duyệt thuốc mới và gia hạn thuốc cũ của Cục Quản lý Dược (DAV) bị trì hoãn. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến doanh thu dược phẩm trong kênh bệnh viện, nhưng đã tạo cơ hội cho kênh nhà thuốc thu hút được những khách hàng mới phải tự mua thuốc. Tình trạng thiếu một số loại thuốc và thiết bị y tế cũng khiến các bệnh nhân cố gắng tìm kiếm các giải pháp thay thế thông qua kênh nhà thuốc.

Các nhà thuốc thương mại hiện đại với khả năng tài chính mạnh và khả năng thương lượng tốt hơn, đã có thể đảm bảo đủ nguồn hàng từ các công ty dược, trong khi các nhà thuốc truyền thống phải đối mặt với tình trạng khan hiếm hàng tồn kho.

Những tín hiệu tích cực

Báo cáo phân tích của Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI (SSI Research) chỉ ra rằng, kênh nhà thuốc vẫn có thể giành thêm thị phần từ kênh bệnh viện, vì kênh bệnh viện sẽ mất thời gian để khôi phục tốc độ đấu thầu về mức trước COVID-19.

Theo SSI Research, các chuỗi nhà thuốc thương mại hiện đại có thể hấp thụ thị phần của các hiệu thuốc truyền thống do quy mô lớn và lợi thế trong việc có sẵn hệ thống ERP - giao thức tương thích với hệ thống kê đơn điện tử mới. Việc gia hạn giấy chứng nhận đăng ký thuốc đã tăng nhanh trong thời gian gần đây, mặc dù hiệu lực của việc gia hạn chỉ trong một thời gian ngắn.

Các hiệu thuốc truyền thống đang "thất thế" trước nhà thuốc thương mại hiện đại

Trong năm 2023 sẽ có thêm 3.802 giấy đăng ký thuốc, nguyên liệu làm thuốc… hết hiệu lực, năm 2024 sẽ tiếp tục có 3.624 thuốc hết hạn giấy đăng ký lưu hành (năm 2024, Bộ Y tế sẽ phải tiếp tục giải quyết 6.624 hồ sơ, gồm 3.000 hồ sơ tồn năm 2023 và 3.624 hồ sơ hết hạn năm 2024).

Theo Cục Quản lý Dược, cơ quan này hiện có thể xử lý 500 trường hợp mỗi tháng. Với tốc độ như vậy, có khả năng nguồn cung thuốc sẽ lại bị thiếu hụt vào năm 2023. Trong bối cảnh này, SSI Research cho rằng các nhà bán lẻ dược phẩm quy mô lớn có thể đảm bảo đủ lượng hàng tồn kho và giành được thị phần.

Bên cạnh đó, nhu cầu về vitamin và thực phẩm chức năng ngày càng tăng, mặc dù diễn biến này có thể chỉ mang tính ngắn hạn. Bệnh nhân COVID-19 cũng có xu hướng mua vitamin và thực phẩm chức năng cùng với thuốc đặc trị COVID-19 (Favipiravir / Molnupiravir). Điều này giúp các chuỗi hiệu thuốc ghi nhận thêm doanh thu từ các sản phẩm vitamin và thực phẩm chức năng.

SSI Research đánh giá nhu cầu về vitamin và thực phẩm chức năng có thể đã đạt đỉnh vào quý 4/2021 và quý 1/2022, khi số ca nhiễm COVID-19 đạt đỉnh. Các chuỗi nhà thuốc cũng đã đa dạng hóa danh mục sản phẩm bao gồm các mặt hàng FMCG khác, chẳng hạn như sản phẩm chăm sóc cá nhân, dược mỹ phẩm, bánh kẹo và đồ uống.

“Mặc dù chi tiêu của người tiêu dùng bị ảnh hưởng rõ ràng bởi lạm phát gia tăng và những lo ngại liên quan, nhưng chi tiêu cho dược phẩm có thể vẫn ổn định do tính thiết yếu của các sản phẩm này. Như vậy, các chuỗi nhà thuốc sẽ có thể chuyển phần chi phí gia tăng sang cho khách hàng. Các chuỗi nhà thuốc tích cực mở cửa hàng mới có thể thương lượng các điều khoản tốt hơn với các nhà cung cấp, do đó có thể tăng tỷ suất lợi nhuận gộp. Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận ròng có thể không cải thiện nhiều do mở mới nhiều cửa hàng”, báo cáo của SSI nêu.

Bên cạnh những tín hiệu tích cực, SSI Research cũng cảnh báo một số rủi ro có thể xảy đến như: nhu cầu về vitamin và thực phẩm chức năng có thể giảm, do đại dịch dần dần được kiểm soát; Chính phủ có thể gia hạn thời hạn triển khai kê đơn điện tử; Lượt khám bệnh tại bệnh viện sẽ dần hồi phục cùng với sự mở cửa hoàn toàn của nền kinh tế, làm giảm nhu cầu tự mua thuốc.

Quốc hội cho phép gia hạn giấy đăng ký lưu hành thuốc hết hạn

Bộ Y tế gia hạn lưu hành thêm 46 loại thuốc, nguyên liệu làm thuốc

Bộ Y tế yêu cầu đảm bảo cung ứng thuốc dịp Tết