Ngoại trưởng Lavrov của Nga bi quan về việc gia hạn START-3, gọi những yêu cầu của Mỹ là không thể chấp nhận được

New START là gì?

Hiệp ước cắt giảm và hạn chế vũ khí tấn công chiến lược START (tiếng Anh: Strategic Arms Reduction Treaty, viết tắt: START).

Hiệp ước cắt giảm và hạn chế vũ khí tấn công chiến lược START mới (New START), còn gọi là START-3

Hiệp ước New START được ký kết vào tháng 4/2010 tại Prague (Czech) và là kết quả của cuộc đàm phán giữa Tổng thống Mỹ Barack Obama và Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. Sau khi được thông qua, Hiệp ước chính thức có hiệu lực từ ngày 5/2/2011.

Hiệp ước quy định mỗi bên cắt giảm kho vũ khí hạt nhân của mình để sau 7 năm và trong tương lai tổng số vũ khí không vượt quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa, tên lửa đạn đạo bố trí trên tàu ngầm và máy bay ném bom hạng nặng, cũng như 1.550 đầu đạn và 800 bệ phóng đã được triển khai và chưa triển khai.

Quan trọng hơn, mỗi bên cho phép bên còn lại tiến hành thanh tra tại hiện trường để các bên có được sự tin tưởng cao về việc các điều khoản của Hiệp ước được tuân thủ. Hai nước cũng tổ chức các cuộc họp thường xuyên trong khuôn khổ Ủy ban Tham vấn song phương để giải quyết những bất đồng hoặc những nghi vấn về việc triển khai hoặc thủ tục triển khai.

Có bao nhiêu Hiệp ước START?

New START thay thế cho Hiệp ước START-1 được ký kết vào năm 1991 và Hiệp ước cắt giảm tiềm lực tấn công chiến lược (SORT) hay còn gọi là Hiệp ước Moscow được ký vào ngày 24/5/2002. Tuy vậy, New START thực chất là hiệp ước mang tên START thứ 4 xuất hiện trong lịch sử quan hệ giữa Nga và Mỹ.

Hiệp ước START (được đổi tên thành START-1 sau khi Mỹ và Nga thực hiện các cuộc đàm phán hiệp ước START thứ hai) được ký vào ngày 31/7/1991 bởi Tổng thống Mỹ George H. W. Bush và Tổng thống Liên bang Xô Viết Mikhail Gorbachev và chính thức có hiệu lực vào ngày 5/12/1994. Có hiệu lực kéo dài 15 năm, Hiệp ước quy định hai bên giảm số lượng đầu đạn hạt nhân ở mức 6.000 đơn vị và giảm số lượng tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM) và máy bay ném bom xuống con số 1.600.

Được Tổng thống Ronald Reagan giới thiệu tại Mỹ vào ngày 9/5/1982 và đề xuất tại Geneva (Thụy Sỹ) vào ngày 29/6/1982, START-1 được coi là hiệp ước kiểm soát vũ khí lớn nhất và phức tạp nhất trong lịch sử. Tuy vậy, nó đã giúp loại bỏ khoảng 80% các loại vũ khí hạt nhân tồn tại trên thế giới lúc bấy giờ.

Sau khi Liên Xô tan rã, Moscow và Washington cũng đã tiến hành đàm phán để ký kết Hiệp ước START-2 nhằm cấm sử dụng tên lửa đa đầu đạn phân hướng (MIRV) và ICBM. START-2 đã được hai nhà lãnh đạo Mỹ - Nga thời đó là Tổng thống Bush và người đồng cấp Nga Boris Yeltsin ký kết vào ngày 3/1/1993. Mặc cho đàm phán và ký kết thành công, nhưng START-2 lại không được đưa vào thực tiễn. Theo Moscow, START-2 chỉ có quyền tồn tại trong điều kiện gìn giữ Hiệp ước hạn chế hệ thống phòng thủ tên lửa (ABM). Nhưng sau khi Washington rút khỏi Hiệp ước ABM vào năm 2001, START-2 đã chính thức bị khai tử.

Thay vào đó, năm 2002, các bên ký Hiệp ước SORT có hiệu lực từ ngày 1/6/2003. Theo đó, cả Mỹ và Nga phải hạn chế số lượng đầu đạn hạt nhân đang trong trạng thái trực chiến còn 2.200 đơn vị.

Vào năm 1997, tại Helsinki (Phần Lan), Tổng thống Mỹ Bill Clinton và Tổng thống Nga Boris Yeltsin đã gặp nhau và thống nhất về cơ bản khung ban đầu của Hiệp ước START-3 nhằm giảm mạnh các kho vũ khí hạt nhân đã được triển khai của cả Mỹ và Nga, tiếp nối thành công của đàm phán START-1 và START-2. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán đã bị phá vỡ bởi nhiều lý do khác nhau và hiệp ước không bao giờ được ký kết.