Không để doanh nghiệp tư nhân “bơi một mình mà phải bơi theo đàn”

Tại phiên thảo luận ở hội trường kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, sáng 29/10, các đại biểu Quốc hội đánh giá cao kết quả thực hiện mục tiêu nhiệm vụ, kinh tế - xã hội năm 2025 và cả giai đoạn 2021-2025.

Tuy nhiên, các đại biểu cho rằng để tiếp tục hiện thực hóa mục tiêu xây dựng kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, đạt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong nền kinh tế và đóng góp khoảng 55-58% GDP, khoảng 35-40% tổng thu ngân sách nhà nước, cần tiếp tục đẩy mạnh nhiều giải pháp.

Theo báo cáo của Chính phủ, tình hình đăng ký doanh nghiệp, hộ kinh doanh đạt kết quả tích cực, số lượng doanh nghiệp quay trở lại thị trường hàng tháng tiếp tục duy trì mức tăng mạnh. Nhiều chương trình, đề án hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân, thúc đẩy doanh nghiệp vừa và lớn... được triển khai tích cực, hiệu quả.

Đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng).

Tại kỳ họp này, Chính phủ trình Quốc hội dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), theo đó dự kiến bãi bỏ 21 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, nhằm tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp, giảm bớt rào cản gia nhập thị trường và chuyển mạnh sang cơ chế hậu kiểm, qua đó thúc đẩy quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp và người dân.

Tuy nhiên, theo phản ánh của doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp thì kinh tế tư nhân hiện vẫn đối mặt với nhiều rào cản, chưa bứt phá về quy mô và năng lực cạnh tranh, chưa đáp ứng được yêu cầu và kỳ vọng; hầu hết doanh nghiệp có quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa; tiềm lực tài chính và trình độ quản trị hạn chế; năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo thấp; năng suất lao động, hiệu quả hoạt động chưa cao; thiếu tầm nhìn chiến lược trong kinh doanh, đặc biệt là thiếu kết nối với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài… thiếu thiết chế tạo thuận lợi để kết nối doanh nghiệp nhỏ với các cơ quan Nhà nước.

Vì vậy, để tiếp tục hiện thực hóa mục tiêu đề ra, đại biểu Lã Thanh Tân (đoàn Hải Phòng) đề nghị Chính phủ sớm sửa đổi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo hướng mở rộng phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng như hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, doanh nghiệp tham gia liên kết ngành, chuỗi giá trị... Về nội dung hỗ trợ thì ưu tiên về chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, xanh hóa sản xuất...

Ông Tân cũng kiến nghị tiếp tục rà soát để đề xuất bãi bỏ điều kiện kinh doanh không còn cần thiết; nghiên cứu cơ chế, chính sách tạo đột phá về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, không chỉ là những chính sách ưu đãi ban đầu mà cần hướng tới khuyến khích doanh nghiệp lớn, có nội lực mạnh; với những doanh nghiệp này, thay vì cơ chế hỗ trợ trước đầu tư thì chuyển sang cơ chế thưởng sau đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển bình đẳng với các khu vực kinh tế.

Đồng thời cần đẩy mạnh phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, có sự kết nối doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI với các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), trường đại học, viện nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm. Thúc đẩy “nội địa hóa” thông qua liên kết giữa FDI và doanh nghiệp nội địa (hướng tới áp dụng tỷ lệ nội địa hóa bắt buộc trong một số lĩnh vực chiến lược); hỗ trợ doanh nghiệp nội địa nâng cao năng lực để đáp ứng tiêu chuẩn tham gia vào chuỗi cung ứng FDI.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đà Nẵng).

Bên cạnh đó, cần xây dựng các chương trình liên kết chuỗi cung ứng giữa FDI và doanh nghiệp nội địa, đặc biệt trong các ngành công nghiệp hỗ trợ, chế tạo, công nghệ cao; có cơ chế khuyến khích các doanh nghiệp FDI chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, hỗ trợ nâng cao năng lực cho doanh nghiệp Việt Nam. Xây dựng trung tâm liên kết, tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp nội địa tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, trung tâm xúc tiến công nghiệp hỗ trợ, trung tâm liên kết doanh nghiệp FDI – doanh nghiệp nội địa tại các khu công nghiệp, khu kinh tế. Có chính sách ưu đãi đầu tư cho FDI có cam kết liên kết, chuyển giao công nghệ, sử dụng sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp Việt Nam.

Chính phủ cần có cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động các hiệp hội ngành nghề, hiệp hội doanh nghiệp. Xây dựng các chuỗi liên kết doanh nghiệp theo cụm ngành, chuỗi giá trị: khuyến khích các doanh nghiệp lớn dẫn dắt chuỗi cung ứng nội địa, kết nối với các doanh nghiệp vừa, nhỏ và hộ kinh doanh cá thể. Hỗ trợ phát triển các cụm liên kết ngành trong các lĩnh vực như: công nghiệp hỗ trợ, chế biến nông sản, công nghệ thông tin, công nghiệp sáng tạo…

Đại biểu đoàn Hải Phòng cũng kiến nghị có cơ chế để kết nối các doanh nghiệp khu vực kinh tế tư nhân với nhau; khu vực kinh tế tư nhân với khu vực Nhà nước và với khu vực FDI; xây dựng hệ sinh thái liên kết ba nhà: Doanh nghiệp tư nhân - Nhà nước – FDI để doanh nghiệp “không bơi một mình mà bơi theo đàn”; giảm sự phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, tăng nội địa hóa, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển giao công nghệ, tăng sức cạnh tranh và khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Cũng quan tâm đến phát triển kinh tế tư nhân, đại biểu Nguyễn Duy Minh (đoàn Đà Nẵng) nhấn mạnh, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã khẳng định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế trong đó cần phát triển công nghiệp hỗ trợ công nghiệp chế biến chế tạo là trọng tâm ưu tiên. Đây là cơ sở chính trị vững chắc để doanh nghiệp tư nhân trở thành lực lượng nòng cốt trong giá trị sản xuất quốc gia cùng với khu vực FDI và doanh nghiệp Nhà nước hình thành 3 trụ cột của công nghiệp Việt Nam.

Trong thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 205 để thay thế và cập nhật nhiều nội dung mới so với Nghị định 111 năm 2015. Nghị định này đã xác định rõ mục tiêu đến năm 2035 là tỷ lệ nội địa hóa phải đạt từ 50 đến 60%. Có ít nhất 3.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đủ năng lực cung ứng cho doanh nghiệp FDI và công nghiệp hỗ trợ phải đóng góp 10% giá trị sản xuất công nghiệp chế biến chế tạo.

Tuy nhiên, theo đại biểu Minh, nghị định là chưa đủ mà tới đây Chính phủ cần chỉ đạo nghiên cứu xây dựng luật phát triển công nghiệp hỗ trợ để hình thành khung pháp lý thống nhất, ổn định, đảm bảo tự chủ sản xuất hội nhập bền vững và phát triển của doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đại biểu Nguyễn Duy Minh cũng đề nghị triển khai thực hiện Quỹ phát triển công nghiệp hỗ trợ quốc gia ngay trong năm 2026 đảm bảo vốn vay ưu đãi đến các doanh nghiệp sản xuất linh kiện vật liệu công nghệ chính xác, đồng thời cần thực hiện cơ chế một cửa hỗ trợ công nghiệp hỗ trợ trợ, rút ngắn các trình tự thủ tục, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận nhanh và hiệu quả.

Trước thực trạng hiện nay nhiều doanh nghiệp trong nước chưa thể tham gia chuỗi cung ứng do thiếu kỹ sư, thiếu vật liệu, công nghệ khuôn mẫu, tự động hóa và quản lý sản xuất theo chuẩn quốc tế… đại biểu đề nghị Chính phủ cũng nên ưu tiên vốn từ quỹ công nghiệp hỗ trợ quốc gia để hỗ trợ học phí, đào tạo tại chỗ, hỗ trợ học bổng thực hành tại doanh nghiệp, đồng thời liên kết quốc tế trong chuyển giao công nghệ,đào tạo nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, trong thu hút đầu tư FDI cũng cần có chọn lập gắn với các cam kết nội địa hóa và chuyển giao công nghệ.

Theo đó, Chính phủ cần ban hành cơ chế ưu đãi có điều kiện. Đối với những doanh nghiệp FDI đạt tỷ lệ nội địa hóa tối thiểu 30% sau 5 năm hoặc có lộ trình tăng tỷ lệ nội địa hóa hàng năm sẽ được hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi. Ngược lại, các doanh nghiệp, các dự án không thực hiện các cam kết nội địa hóa sẽ chỉ được hưởng những ưu đãi cơ bản, thậm chí là giảm những ưu đãi tương ứng nếu vi phạm cam kết.