Hàng giả, hàng nhái nhiều nhưng chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm

Ngày 3/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, ngày 2/6, Ủy ban đã có Báo cáo số 3697/BC-UBTVQH15 về một số vấn đề lớn trong việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về nguyên tắc phân loại và quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa (Điều 5 dự thảo Luật hợp nhất), tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã bổ sung quy định phân loại sản phẩm, hàng hóa dựa trên mức độ rủi ro, gồm 3 loại: Sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro thấp; sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình; sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao.

Các tiêu chí phân loại và kiểm soát rủi ro bao gồm: Khả năng gây hại hoặc mất an toàn; khả năng phát hiện rủi ro khi lưu thông hoặc sử dụng; mức độ phổ biến và tính chất sử dụng của sản phẩm; mức độ thiệt hại nếu rủi ro xảy ra.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy.

Chủ nhiệm Lê Quang Huy cho rằng, trên cơ sở phân loại nhóm sản phẩm, cơ quan quản lý Nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa sẽ áp dụng biện pháp quản lý tương ứng như miễn, giảm kiểm tra hoặc áp dụng phương thức kiểm tra sau khi thông quan (hậu kiểm); kiểm tra trước khi thông quan (tiền kiểm); giảm kiểm tra theo quy định khác của pháp luật.

Dự thảo luật đã quy định giao Chính phủ quy định tiêu chí đánh giá rủi ro, căn cứ phân loại sản phẩm, hàng hóa; việc ban hành Danh mục sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình, mức độ rủi ro cao và yêu cầu quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa tương ứng.

Đồng thời quy định trách nhiệm của các bộ, ngành, UBND cấp tỉnh trong kiểm tra việc xây dựng, ban hành danh mục sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình, mức độ rủi ro cao để bảo đảm việc quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa được chặt chẽ; đã bổ sung các quy định về hạ tầng chất lượng quốc gia trong đó có nội dung xây dựng hệ thống giám sát chất lượng sản phẩm, hàng hóa quốc gia dựa trên nền tảng dữ liệu.

Quy định như vậy là phù hợp, vừa bảo đảm vai trò của cơ quan chủ trì, vừa đảm bảo tính chủ động của các bộ quản lý ngành, lĩnh vực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, tập trung nguồn lực để kiểm soát nhóm hàng có nguy cơ cao và giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

Về hỗ trợ nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, hàng hóa cho doanh nghiệp Việt Nam (Điều 7b dự thảo luật hợp nhất), Chủ nhiệm Lê Quang Huy cho biết, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã bổ sung quy định hỗ trợ về tài chính, thuế, cho vay ưu đãi, lãi suất thấp; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; xây dựng và phát triển thương hiệu quốc gia; hỗ trợ áp dụng các hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng cơ bản, tư vấn, xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn quốc tế; thử nghiệm, giám định, chứng nhận chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo tiêu chuẩn quốc tế để hỗ trợ nâng cao năng lực của doanh nghiệp trong hạ tầng chất lượng quốc gia.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh.

Về truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng sản phẩm, hàng hóa (Điều 7c dự thảo Luật hợp nhất), dự thảo luật đã bổ sung quy định sản phẩm, hàng hóa có mức độ rủi ro cao, việc truy xuất nguồn gốc là bắt buộc do bộ quản lý ngành, lĩnh vực xác định và có lộ trình thực hiện, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với năng lực của doanh nghiệp và đặc thù phát triển của từng ngành hàng; các sản phẩm, hàng hóa còn lại (hàng hóa có mức độ rủi ro trung bình, thấp) không bắt buộc áp dụng.

Việc truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng sản phẩm, hàng hóa phải được thực hiện trên nguyên tắc bảo đảm không gây cản trở lưu thông hàng hóa và thống nhất với quy định của pháp luật về hải quan, thương mại, thuế và phòng vệ thương mại. Việc cập nhật thông tin hàng hóa nhập khẩu lên Cổng thông tin một cửa quốc gia, giảm thủ tục hành chính; dữ liệu về hàng hóa nhập khẩu được kiểm soát thông qua nền tảng số tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước.

Cho ý kiến về dự án luật, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng diễn ra nhiều nhưng chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị sửa luật theo hướng quy định rõ trách nhiệm của Chính phủ và từng bộ, ngành trong xử lý vấn đề này. Việc xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cần bảo đảm tính minh bạch, khả thi và có sự tham gia của doanh nghiệp.

"Khi luật ban hành cần có hiệu lực ngay, tránh tình trạng luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh nguyên tắc vấn đề thuộc thẩm quyền của Chính phủ thì giao cho Chính phủ quy định, Quốc hội chỉ quy định phần khung. Luật này không cần dài, chỉ cần sửa một số điều đang gây vướng mắc, nhằm tháo gỡ khó khăn trong thực tiễn.

Cũng đưa ra góp ý, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho biết vừa qua phát sinh nhiều vụ việc nên xây dựng pháp luật phải tạo ra hành lang pháp lý thuận lợi nhưng không vì thế mà thiếu chặt chẽ, thiếu sự kiểm soát gây hậu quả.

Về trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, bà Thanh cho rằng nên quy định rõ, bổ sung vào luật để tạo ra hành lang pháp lý theo hướng kiến tạo không gian phát triển nhưng vẫn đảm bảo quản lý theo khuôn khổ.