Đừng để điện sạch “tắt thở” vì thủ tục

Từ năm 2018 đến 2020, Việt Nam vươn lên dẫn đầu ASEAN về công suất điện mặt trời với hơn 16,5 GW được đưa vào vận hành; điện gió cũng đạt gần 4,3 GW tính đến cuối 2023.

Thế nhưng, bước ngoặt tưởng là khởi đầu cho một kỷ nguyên xanh đã bất ngờ chững lại từ năm 2021, khi các rối rắm pháp lý và thay đổi cơ chế chính sách bắt đầu xuất hiện.

Trong đó, điểm nghẽn nghiêm trọng nhất là vấn đề “thiếu CCA” (chấp thuận nghiệm thu) – điều khiến hàng loạt doanh nghiệp đầu tư điện sạch bị loại khỏi diện hưởng giá FIT ưu đãi, dù nhiều nhà máy đã COD (vận hành thương mại) đúng tiến độ.

Năng lượng gió và mặt trời - điện sạch - an toàn cho môi trường

Một nhà đầu tư điện mặt trời chia sẻ điều khiến họ bức xúc là, trước ngày 31/10/2021, hoàn toàn không có quy định pháp lý nào bắt buộc phải có CCA để được áp dụng giá FIT.

Hợp đồng mua bán điện giữa EVN và các nhà đầu tư cũng không đề cập CCA là điều kiện tiên quyết.

Mãi đến ngày 9/6/2023, Bộ Công thương mới ban hành Thông tư 10, quy định thủ tục nghiệm thu và bắt buộc có CCA – nghĩa là sau khi mọi chính sách khuyến khích FIT đã hết hiệu lực.

Vậy, có hợp lý hay không khi dùng một văn bản ban hành sau để “hồi tố” cho hàng trăm dự án trước đó, và gạt họ ra khỏi quyền lợi hợp pháp đã được định hướng rõ ràng?

Không thể quên rằng, thời điểm 2019-2021 là giai đoạn dịch COVID-19 bùng phát, cả nước bị phong tỏa suốt nhiều tháng theo các chỉ thị giãn cách xã hội. Việc nghiệm thu, kiểm tra công trình gần như bị đình trệ.

Các nhà đầu tư phải “chạy nước rút” trong thế giới bị đóng băng, không có bất kỳ hướng dẫn quy trình chính thức nào từ cơ quan quản lý, trong khi thiết bị và nhân lực đều khan hiếm, chi phí tăng vọt.

Chính trong điều kiện như thế, nhiều dự án vẫn kịp đóng điện, vận hành thương mại – điều đáng được khuyến khích, thay vì bị trừng phạt bằng những hồi tố đầy rủi ro.

Doanh thu giảm mạnh vì EVN cắt giảm sản lượng mua điện từ 20-30%. Dòng tiền bị nghẽn, nhà đầu tư không đủ khả năng trả nợ ngân hàng đúng hạn. Bị giam tiền bán điện, dẫn tới mất thanh khoản.

Quan trọng hơn, họ cho biết họ mất niềm tin vào chính sách – điều nguy hiểm hơn cả mất vốn. Vì không ai dám đầu tư lâu dài trong một môi trường mà “quy định thay đổi theo thời tiết”.

Nếu không tháo gỡ kịp thời, hệ quả không chỉ nằm ở con số hàng chục tỷ USD vốn bị mắc kẹt, mà còn là sự hụt hơi chiến lược trong chuyển dịch năng lượng quốc gia. Điện sạch không thể trở thành “nạn nhân” của sự thiếu thống nhất giữa các bộ ngành và sự chậm trễ từ phía đơn vị mua điện.

Chính sách không thể hồi tố, đặc biệt trong lĩnh vực có vốn đầu tư lớn và thời gian thu hồi dài. Ngành điện không thể né trách nhiệm bằng cách đẩy gánh nặng pháp lý về phía doanh nghiệp.

"Điện sạch là xu thế sống còn, không phải “cuộc chơi thử nghiệm” của thủ tục", đại diện một nhà đầu tư phàn nàn.