Đại biểu Quốc hội băn khoăn cơ chế thưởng cho cán bộ thuế khi thu vượt dự toán

Thảo luận tại tổ về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi), chiều 5/11, một số đại biểu Quốc hội quan tâm đến Điều 9 quy định cơ quan quản lý thuế được thưởng khi tổ chức thu ngân sách Nhà nước vượt dự toán Quốc hội quyết định hằng năm để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động.

Đại biểu Nguyễn Thành Trung (đoàn Lào Cai) tán thành với đề xuất cần có cơ chế bổ sung thu nhập cho cán bộ thuế, tuy nhiên đại biểu đề nghị cân nhắc quy định cơ chế thưởng này.

Ông Trung lập luận, nhiệm vụ của cơ quan quản lý thuế là thực hiện thu đúng luật, thu đúng, thu đủ theo đúng luật. Việc vượt dự toán có thể do tăng trưởng kinh tế cao hơn kế hoạch hoặc do công tác lập dự toán chưa sát, quá thấp. Do đó, đại biểu cho rằng đây chưa hẳn là thành tích để khen thưởng.

Thay vào đó, ông Trung đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu quy định các tiêu chí mang tính chất quản lý hiệu quả và tuân thủ pháp luật, chuyển trọng tâm sang chống thất thu và thu hồi nợ.

Cụ thể, có thể cho phép sử dụng một phần khoản thu được từ các hoạt động chống gian lận, trốn thuế đã được cơ quan thẩm quyền xử lý hoặc thu hồi các khoản nợ thuế cũ để làm nguồn khen thưởng.

Đồng thời, đại biểu đề nghị giao Chính phủ quy định về hiệu quả quản lý thông qua các tiêu chí như: Nâng cao chất lượng dịch vụ; cải cách thủ tục hành chính; mức độ hài lòng của người nộp thuế; hiệu quả của công tác chống thất thu.

Đại biểu Nguyễn Thành Trung (đoàn Lào Cai).

Cùng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (đoàn Lai Châu) cũng cho rằng yếu tố vượt dự toán có thể là do dự toán được xây dựng quá thấp. Đại biểu đề nghị rà soát lại cơ chế này vì cả căn cứ thực tiễn và để đảm bảo một mặt bằng thống nhất trong việc khuyến khích thu nhập đối với các ngành, lĩnh vực có liên quan, tránh tình trạng "cơ quan này nhìn sang cơ quan kia".

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn cũng dẫn kinh nghiệm quốc tế, nơi hầu như các nước không lập dự toán thu mà chỉ xây dựng kế hoạch dự kiến thu để điều hành.

Trước đó, thuyết minh cho đề xuất này, Bộ Tài chính cho biết, về cơ sở chính trị: Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 21/5/2018 II. “1.3. Trong khu vực công, Nhà nước trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo, phù hợp với nguồn lực của Nhà nước và nguồn thu sự nghiệp dịch vụ công, bảo đảm tương quan hợp lý với tiền lương trên thị trường lao động; thực hiện chế độ đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng theo năng suất lao động, tạo động lực nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp, góp phần làm trong sạch và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị”.

Đồng thời căn cứ Kết luận 83-KL/TW ngày 21/6/2024 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 142/2024/QH15 ngày 29/6/2024 của Quốc hội về sửa đổi hoặc bãi bỏ cơ chế tài chính, thu nhập đặc thù của các cơ quan, đơn vị hành chính nhà nước; trong đó quy định “Thực hiện tiền lương và thu nhập của các cơ quan, đơn vị đang được áp dụng cơ chế tài chính và thu nhập đặc thù: Giao Ban cán sự đảng Chính phủ: Chỉ đạo Chính phủ, các bộ, các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát toàn bộ khung khổ pháp lý để trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định việc sửa đổi hoặc bãi bỏ cơ chế tài chính và thu nhập đặc thù của các cơ quan, đơn vị cho phù hợp”.

Về cơ sở thực tiễn, Bộ Tài chính cho biết, trước đây, ngành thuế và hải quan được áp dụng cơ chế tài chính đặc thù theo Nghị quyết số 1094/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (được trích 1,8% trên dự toán thu ngân sách nhà nước đối với ngành thuế và 2,1% đối với hải quan).

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (đoàn Lai Châu).

Từ ngày 1/7/2023 đến nay, mức lương cơ sở đối với các đơn vị không có cơ chế tài chính đặc thù được điều chỉnh lên mức 1,8 triệu đồng/người/tháng (từ 1/7/2023 đến 30/6/2024) và mức 2,34 triệu đồng/người/tháng (từ 1/7/2024 đến nay) theo các nghị quyết của Quốc hội.

Tuy nhiên, đối với ngành thuế, hải quan không được điều chỉnh tiền lương theo mức tăng lương cơ sở mà giữ nguyên như trước ngày 1/7/2023 (bình quân khoảng 10 triệu đồng/người/tháng).

Với việc sắp xếp, tinh gọn lại bộ máy cơ quan thuế, cơ quan hải quan ở địa phương, cùng với việc luân chuyển công tác theo quy định thì các công chức phải công tác xa nhà, phát sinh các chi phí đi lại, sinh hoạt, thuê nhà… tại nơi công tác.

Đây là áp lực lớn đối với công chức (nhất là vừa qua 2 ngành đã giảm trên 8.000 biên chế), đồng thời đây là là lực lượng nòng cốt trong quản lý thu ngân sách Nhà nước, góp phần quyết định bảo đảm nguồn lực tài chính quốc gia. Do đó, rất cần chế độ đãi ngộ cho công chức quản lý thuế để công chức yên tâm công tác, phòng chống tham nhũng, hạn chế tiêu cực.

Ngoài ra, theo Bộ Tài chính, hiện nay đã có cơ chế chi thu nhập tăng thêm đối với một số địa phương, cơ quan Trung ương như: Cơ chế chi thu nhập tăng thêm đối với công chức TP Hồ Chí Minh theo Nghị quyết số 98/2023/QH15; Hà Nội theo Luật Thủ đô số 39/2024/QH15; Hải phòng theo Nghị quyết số 226/2025/QH15 (chi thu nhập tăng thêm không vượt quá 0,8 lần quỹ lương cơ bản của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động); chi khen thưởng, động viên cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan thanh tra không vượt quá 1,0 lần tiền lương ngạch, bậc, chức vụ tại Luật Thanh tra và Nghị quyết số 37/2023/UBTVQH15; hỗ trợ mức thu nhập tăng thêm hàng tháng bằng 0,8 lần lương ngạch, bậc và các khoản phụ cấp của 4 Văn phòng Trung ương.

Từ nội dung báo cáo nêu trên, căn cứ cơ sở chính trị tại Kết luận 83-KL/TW, cơ sở pháp lý tại Nghị quyết số 142/2024/QH15 ngày 29/6/2024 của Quốc hội, Chính phủ đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ sở pháp lý về bố trí kinh phí để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động tại Luật Quản lý thuế (sửa đổi) cho cơ quan quản lý thuế (thuế, hải quan).

Cụ thể, tại khoản 5 Điều 9 dự thảo như sau: “Cơ quan quản lý thuế khi tổ chức thực hiện thu ngân sách Nhà nước vượt dự toán Quốc hội quyết định hàng năm thì được bố trí kinh phí để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động không quá 1 lần quỹ tiền lương của công chức, người lao động. Chính phủ quy định việc phân bổ và sử dụng kinh phí để bổ sung thu nhập đảm bảo đúng mục đích, hiệu quả”.

Theo Bộ Tài chính, nội dung này khác với cơ chế tài chính và thu nhập đặc thù trước đây ở điểm sau: Chỉ khi cơ quan quản lý thuế thực thu vượt dự toán thu ngân sách Nhà nước được Quốc hội quyết định thì mới được bố trí kinh phí để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động.

Do đó, đây không phải là cơ chế tài chính và thu nhập đương nhiên được hưởng hằng năm mà thực hiện theo từng năm, chỉ có khi vượt thu ngân sách Nhà nước và phải trình Quốc hội phê duyệt bố trí dự toán theo quy định.

Theo Bộ Tài chính, quy định này không trái với Nghị quyết số 27-NQ/TW (thực hiện chế độ đãi ngộ, khen thưởng xứng đáng theo năng suất lao động, tạo động lực nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc, đạo đức công vụ, đạo đức nghề nghiệp) và theo đúng Kết luận số 83-KT/TW (trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định việc sửa đổi hoặc bãi bỏ cơ chế tài chính và thu nhập đặc thù của các cơ quan, đơn vị cho phù hợp), đồng thời đảm bảo đúng nguyên tắc “cơ quan nào ban hành thì cơ quan đó có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung” và đảm bảo tính khẩn trương, toàn diện trong rà soát khung khổ pháp lý của từng đơn vị có cơ chế tài chính và thu nhập đặc thù theo đúng nội dung tại Nghị quyết số 142/2024/QH15 ngày 29/6/2024 của Quốc hội.