Chuyển dịch xúc tiến thương mại truyền thống sang đa nền tảng là xu thế tất yếu

Báo cáo mới đây của Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) cho biết, sự chuyển dịch xúc tiến thương mại từ truyền thống sang đa nền tảng là yếu tố then chốt để thúc đẩy xuất khẩu bền vững, đạt mức tăng trưởng bình quân 13-16%/năm đến năm 2030.

Trong giai đoạn 2021-2025 chứng kiến những thành tựu đáng kể trong xúc tiến thương mại, với kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng trung bình 10,5%/năm, đạt hơn 370 tỷ USD vào năm 2024.

Các hoạt động như hội chợ triển lãm, đoàn giao thương và hỗ trợ thông tin thị trường đã hỗ trợ hàng nghìn doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, báo cáo Cục Xúc tiến thương mại cũng chỉ ra nhiều hạn chế của mô hình truyền thống, chủ yếu tập trung vào các hình thức trực tiếp như hội chợ, hội thảo, dẫn đến hiệu quả chưa cao và thiếu linh hoạt.

Theo Bộ chỉ số TPCI (Trade Promotion Capacity Index) đánh giá 52 hiệp hội và trung tâm xúc tiến thương mại năm 2024, điểm trung bình về chuyển đổi số chỉ đạt 42%, thấp nhất trong 6 trụ cột năng lực.

Hầu hết các đơn vị mới dừng ở mức "kế hoạch trên giấy", thiếu ứng dụng phần mềm chuyên sâu (25%) và tỷ lệ hỗ trợ doanh nghiệp tham gia hoạt động số (36%).

Quản lý dữ liệu cũng yếu kém, với điểm trung bình 46%, dẫn đến tình trạng thiếu cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất, khiến thông tin thị trường phân mảnh và chậm cập nhật. Nguồn nhân lực hạn chế về kỹ năng số, ngoại ngữ và am hiểu thị trường quốc tế (điểm 59,6%) càng làm trầm trọng hóa vấn đề.

Sự chuyển dịch từ xúc tiến thương mại truyền thống sang tích hợp, đa nền tảng là tất yếu. Ảnh: MOIT.

Từ phía doanh nghiệp, báo cáo nhấn mạnh tâm lý ngại thay đổi, thiếu đầu tư vào xúc tiến thương mại số, dẫn đến phụ thuộc vào các kênh truyền thống dễ bị gián đoạn bởi dịch bệnh hay biến động địa chính trị.

Cơ chế chính sách cũng lạc hậu, như Quyết định 72/2010/QĐ-TTg và Thông tư 171/2014/TT-BTC, chưa theo kịp xu hướng, gây khó khăn trong triển khai. Kết quả là, dù xuất khẩu tăng, nhưng tỷ lệ đa dạng hóa thị trường chưa đạt mục tiêu, với Mỹ và EU vẫn chiếm tỷ trọng lớn (hơn 40%), trong khi châu Phi và Mỹ Latinh chỉ chiếm dưới 5%.

Theo đánh giá của các chuyên gia, những hạn chế này không chỉ làm giảm hiệu quả xúc tiến thương mại mà còn cản trở doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, nơi yêu cầu về bền vững và số hóa ngày càng cao.

Báo cáo "Xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2025 và một số định hướng chiến lược, kế hoạch giai đoạn 2026-2030" của Cục Xúc tiến thương mại dự báo đến 2030, thương mại số sẽ chiếm 30% GDP, buộc xúc tiến thương mại phải chuyển dịch để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường mới như: Halal, Châu Phi, với trọng tâm là thông tin chuyên sâu và kết nối chuỗi cung ứng.

Sự chuyển dịch này không chỉ giúp đa dạng hóa thị trường (tăng tỷ trọng Châu Phi và Mỹ Latinh lên 10%) mà còn nâng cao năng lực doanh nghiệp, từ sản xuất xanh đến marketing số, đảm bảo xuất khẩu bền vững.

Là đầu mối quốc gia về xúc tiến thương mại, Bộ Công thương đóng vai trò trung tâm trong việc dẫn dắt chuyển dịch. Với Cục xúc tiến thương mại làm nòng cốt, Bộ Công thương chịu trách nhiệm xây dựng khung pháp lý, như Đề án 1968/QĐ-TTg về ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại giai đoạn 2021-2030, nhằm hiện đại hóa mạng lưới.

Báo cáo nhấn mạnh, Bộ Công thương cần tăng cường phối hợp liên ngành để thống nhất chiến lược xúc tiến thương mại giúp kết nối Trung ương - địa phương - hiệp hội. Điều này khắc phục tình trạng phân mảnh hiện nay, nơi các trung tâm địa phương phụ thuộc ngân sách hạn hẹp và thiếu liên kết.

Đồng thời, Bộ Công thương cũng phải nâng cao năng lực hệ sinh thái, như đào tạo cán bộ về kỹ năng số, phát triển cơ sở dữ liệu quốc gia và khuyến khích hợp tác công - tư. Trong kế hoạch 2026-2030, Bộ Công thương sẽ ưu tiên ngân sách cho xúc tiến thương mại số, tăng từ mức hiện tại lên tương ứng tăng trưởng xuất khẩu, đồng thời thí điểm mô hình "Voucher xúc tiến thương mại" để doanh nghiệp tự chọn dịch vụ.

Báo cáo đề xuất kế hoạch xúc tiến thương mại 2026-2030 với ngân sách dự kiến hơn 1.000 tỷ VND, tập trung 5 lĩnh vực chính. Trước hết, xúc tiến thương mại theo nhóm ngành ưu tiên như điện tử, dệt may - da giày, thực phẩm, gỗ, công nghệ thông tin, logistics và hàng hóa môi trường. Các hoạt động sẽ tích hợp số hóa, như nền tảng AI dự báo thị trường và hội chợ hybrid (mô hình tổ chức hội chợ kết hợp cả hình thức trực tiếp).

Bên cạnh đó, cần hỗ trợ đa dạng hóa thị trường, với trọng tâm Châu Phi, Mỹ Latinh và Halal, qua thông tin chuyên sâu và kết nối người mua; phát triển mạng lưới xúc tiến thương mại quốc gia, nâng cao vai trò thương vụ nước ngoài và trung tâm địa phương.

Ngoài ra, cần nâng cao năng lực chủ động của ngành hàng và địa phương, qua đào tạo chuyển đổi số - xanh; đổi mới chương trình cấp quốc gia, từ dàn trải sang tập trung chiều sâu, ưu tiên doanh nghiệp dẫn dắt và liên kết chuỗi ngành. Giải pháp thực hiện bao gồm hoàn thiện thể chế, tăng phối hợp liên ngành và nâng cao năng lực doanh nghiệp (hỗ trợ thương hiệu, chuỗi cung ứng bền vững).