Chúng ta sẽ tiến tới đủ, thừa và xuất khẩu khoa học - công nghệ

Tại Hội nghị chuyên đề "Quốc hội số và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo trong chuyển đổi số của Quốc hội", chiều 19/3, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đã thông tin về những điểm nhấn đáng chú ý liên quan đến Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia - những khuyến nghị cho Quốc hội trong xây dựng và phát triển Quốc hội số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, về nhận thức, "bộ ba" khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là những yếu tố quyết định sự phát triển của một quốc gia. Khoa học, công nghệ là nền tảng, tạo ra tri thức, công cụ.

Khoa học là nghiên cứu cơ bản tạo ra tri thức mới. Công nghệ là phát triển công cụ dựa trên tri thức mới. Đổi mới sáng tạo là động lực, chuyển hóa tri thức, công cụ thành ý tưởng, giải pháp. Chuyển đổi số tạo ra môi trường và công cụ để đẩy nhanh việc hiện thực hóa ý tưởng, giải pháp thành sản phẩm, dịch vụ và phổ cập, tạo ra những giá trị thiết thực để phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu. Ảnh Phạm Thắng.

Bộ trưởng nhấn mạnh, "bộ ba" này phải đi cùng nhau trong một hệ sinh thái và lần đầu tiên đi cùng nhau trong một nghị quyết (Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia).

Với nước ta, bộ ba này là điều kiện tiên quyết, là thời cơ để nước ta giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới. Đây là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu.

Nhấn mạnh cần có những giải pháp đột phá mang tính cách mạng, Bộ trưởng cho rằng người dân, doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể, nguồn lực và là động lực chính, nhà khoa học là nhân tố then chốt. Nhà nước dẫn dắt, thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi nhất; tạo ra liên kết: Nhà nước - Viện/trường - Doanh nghiệp.

Bộ trưởng cho biết, thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược cũng là những nội dung trọng tâm, cốt lõi. Trong đó, thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, thể chế giải phóng sức lao động, sáng tạo của con người. Thể chế không phải vật chất, nhưng tạo ra vật chất. Thể chế, dù đang là "điểm nghẽn của điểm nghẽn" nhưng là tư duy nên dễ làm, có thể làm nhanh, hiệu quả cao.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, hoàn thiện thể chế phải quyết liệt, khẩn trương, nhất là đầu tư mua sắm công cho chuyển đổi số, cơ chế chi tiêu cho nghiên cứu, chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu, ứng dụng, kinh doanh, xóa bỏ mọi rào cản.

Cụ thể, tập trung hoàn thiện các quy định để tháo gỡ mọi điểm nghẽn, rào cản, giải phóng các nguồn lực. Cải cách phương thức quản lý, triển khai các nhiệm vụ khoa học, công nghệ, cơ chế tài chính, đơn giản thủ tục hành chính, giao tự chủ trong sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ.

Cũng theo Bộ trưởng, cần thí điểm cái mới để nhân rộng; đồng thời chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm, độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, Sandbox; với Quỹ đầu tư mạo hiểm cho khởi nghiệp sáng tạo, ươm tạo công nghệ và chuyển đổi số, thì cơ chế là chấp nhận “có cái được, có cái mất”.

Cùng với đó, cần tiếp tục thu hút có hiệu quả mọi nguồn lực đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Ngân sách cho nghiên cứu khoa học, công nghệ thực hiện theo cơ chế Quỹ, bảo đảm chi tiêu tập trung, có trọng tâm, trọng điểm…

Tinh thần của Nghị quyết số 57-NQ/TW là quản lý theo mục tiêu, không quản lý theo cách làm, là trao quyền tự chủ và trách nhiệm cho người làm, chấp nhận rủi ro và đánh giá dựa trên hiệu quả tổng thể, là người làm được hưởng lợi từ thành quả lao động và sáng tạo.

“Giống như Nghị quyết khoán 10 cho nông nghiệp cách đây 40 năm, nhưng lần này với Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, từ chỗ thiếu khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, chúng ta sẽ tiến tới đủ, thừa, xuất khẩu và xuất khẩu lớn về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, giống như chúng ta đã làm được đối với nông nghiệp”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.