Chính phủ đề xuất cắt giảm 25 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, sáng 11/11, Quốc hội nghe tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Kinh tế và Tài chính về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi).

Trình bày tờ trình của Chính phủ về dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, tại Kết luận số 194 ngày 20/9/2025, Bộ Chính trị đã chỉ đạo tiếp tục quy định thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng thu hẹp dự án phải thực hiện thủ tục này. Trên cơ sở đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính nhấn mạnh, dự thảo luật đã hoàn thiện theo hướng thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương.

Theo đó, chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư phát triển hạ tầng trong một số lĩnh vực quan trọng, nhạy cảm như cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản báo chí; các dự án đề xuất sử dụng đất đai, khu vực biển; các dự án ảnh hưởng đến môi trường hoặc thực hiện tại khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.

Bên cạnh đó, không thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án nhà ở thương mại, khu đô thị được lựa chọn nhà đầu tư thông qua hình thức đấu giá, đấu thầu; dự án đã trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản; dự án hạ tầng kỹ thuật cụm công nghiệp; dự án đầu tư thuộc trường hợp giao đất, cho thuê đất thông qua đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, trừ các trường hợp dự án quan trọng có tác động ảnh hưởng lớn đến kinh tế - xã hội như dự án sân bay, cảng biển, khu công nghiệp.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng.

Dự thảo luật tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư cho Thủ tướng Chính phủ và Chủ tịch UBND cấp tỉnh đối với những dự án quan trọng cần có cơ chế chính sách đặc thù, khác với quy định của luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư sau khi được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Dự thảo luật tiếp tục đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng lược bỏ một số nội dung thẩm định không thực sự cần thiết phải xem xét ngay ở giai đoạn chấp thuận chủ trương đầu tư.

Về việc thành lập, tổ chức kinh tế đầu tư nước ngoài, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, dự thảo luật sẽ sửa đổi bổ sung quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập doanh nghiệp trước khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Đây là quy định mới nhằm cải cách căn bản về thủ tục đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng mở rộng đối tượng áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt (luồng xanh) để cho phép các dự án đầu tư tại khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu thương mại tự do và các khu chức năng trong khu kinh tế được thực hiện thủ tục đầu tư đặc biệt (luồng xanh) mà không hạn chế về ngành, lĩnh vực, trừ một số dự án lớn, quan trọng như sân bay, cảng biển.

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định để tháo gỡ vướng mắc trong trường hợp chuyển nhượng dự án đầu tư nhưng thời hạn còn lại của dự án không đáp ứng được các phương án tài chính hoặc phương án đầu tư kinh doanh của nhà đầu tư nhận chuyển nhượng. Quy định này được thực hiện trên cơ sở Kết luận số 194 ngày 20/9/2025 của Bộ Chính trị về việc tạo điều kiện cho các nhà đầu tư mới được thực hiện dự án để tránh lãng phí.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, dự thảo luật cắt giảm 25 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện; thu hẹp, sửa đổi phạm vi của 20 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Quy định nguyên tắc xác định điều kiện đầu tư kinh doanh làm cơ sở để thực hiện tiền kiểm và chuyển sang cơ chế hậu kiểm.

Về thủ tục đầu tư ra nước ngoài, tại Kết luận số 194 của Bộ Chính trị đã chỉ đạo việc quy định thủ tục đầu tư ra nước ngoài theo hướng đơn giản hóa, theo đó dự thảo luật đã sửa đổi theo hướng bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài; chỉ thực hiện cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài đối với các dự án có vốn đầu tư từ 20 tỷ đồng trở lên hoặc dự án đầu tư thuộc ngành, nghề đầu tư ra nước ngoài có điều kiện; thực hiện đăng ký giao dịch ngoại hối với Ngân hàng Nhà nước để chuyển tiền ra nước ngoài đối với các dự án có quy mô dưới 20 tỷ đồng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi.

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Đầu tư (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, về chấp thuận chủ trương đầu tư, Ủy ban đề nghị rà soát kỹ lưỡng, chỉ áp dụng quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư đối với trường hợp thật sự cần thiết; nghiên cứu cơ sở của việc bỏ thẩm quyền của Quốc hội, bảo đảm phù hợp với nguyên tắc phân cấp, phân quyền.

Đối với dự án có cơ chế, chính sách đặc thù, thực hiện theo đúng thẩm quyền được quy định tại Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức Chính quyền địa phương và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Trường hợp khác, luật hoặc chưa có quy định thì thẩm quyền thuộc Quốc hội.

“Làm rõ tiêu chí, thẩm quyền đối với các dự án không thuộc loại quan trọng quốc gia, tham khảo Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư công. Sửa đổi khoản 1, điều 3 theo hướng đơn giản, tập trung vào các định hướng lớn, làm rõ tiêu chí về quy hoạch, bảo đảm thống nhất, khả thi, chỉ căn cứ vào một loại quy hoạch mang tính định hướng”, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề xuất.

Về ngành, nghề đầu tư kinh doanh, danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh, danh mục ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị tiếp tục rà soát, tinh gọn, cắt giảm thực chất ngành, nghề và điều kiện đầu tư kinh doanh, chỉ giữ lại những điều kiện thực sự cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh, trật tự, đạo đức, sức khỏe cộng đồng; phân định rõ giữa điều kiện hành nghề của cá nhân và điều kiện đầu tư kinh doanh của tổ chức; nghiên cứu chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm.

“Đồng thời, Bộ Tài chính cần phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát các dự án luật có liên quan như Luật Xây dựng, Luật Thương mại điện tử, Luật Hàng không để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật”, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị.

Về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị tiếp tục rà soát, nghiên cứu một số đề xuất tại báo cáo thẩm tra đầy đủ. Trong đó, đối với nội dung tại dự thảo luật sửa đổi theo hướng quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề ưu đãi đầu tư nhằm thu hút có hiệu quả vào các ngành, nghề trọng điểm, ưu tiên phát triển; giao Chính phủ ban hành, sửa đổi, bổ sung các danh mục cụ thể, phù hợp với điều kiện và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.

Về quản lý hoạt động đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi đề nghị rà soát thận trọng quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập tổ chức kinh tế mà không bắt buộc phải có dự án đầu tư trước, chỉ áp dụng khi có cơ chế quản lý, kiểm soát thay thế hiệu quả; tổng kết, đánh giá chính sách thí điểm trước khi thể chế hóa; báo cáo rõ hiệu quả, thực tế của chính sách thu hút đầu tư đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, khởi nghiệp sáng tạo và Quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, bảo đảm thống nhất với pháp luật về đất đai và các quy định liên quan.

Đối với nội dung Quản lý hoạt động đầu tư ra nước ngoài, nhiều ý kiến đề nghị giữ quy định quản lý như luật hiện hành, đồng thời cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian, chi phí. Trường hợp bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư và giấy phép, chứng nhận đầu tư, cần bổ sung cơ chế thông báo hoặc đăng ký thông tin để hậu kiểm, liên thông dữ liệu với Ngân hàng Nhà nước về quản lý ngoại hối. Giao Chính phủ quy định mức trần đầu tư phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội từng thời kỳ.

Về thủ tục chuyển nhượng dự án đầu tư, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính đề nghị làm rõ trường hợp và đối tượng áp dụng, bảo đảm tháo gỡ vướng mắc nhưng không làm phát sinh quy định chồng chéo. Bổ sung cơ chế thực hiện trên cơ sở thực tiễn và tính khả thi của quy định trong hồ sơ của Chính phủ. Đồng thời, nghiên cứu quy định thống nhất việc chuyển nhượng dự án bất động sản chỉ theo một luật: Luật Kinh doanh bất động sản hoặc Luật Đầu tư. Trường hợp đã thực hiện theo Luật Kinh doanh bất động sản thì không phải điều chỉnh theo Luật Đầu tư.