Cần bổ sung quy định về quản lý KOLs để ngăn chặn tình trạng tiếp tay cho hàng giả

Chiều 3/11, thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Thương mại điện tử, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (đoàn Quảng Trị) cho rằng, dự thảo luật cần quy định bao quát để không bỏ sót đối tượng và đảm bảo tính khả thi.

Đối với khoản 11, Điều 3 về chức năng livestream bán hàng, ông Cường phân tích, nếu những đối tượng livestream bán hàng nhưng lại không thực hiện giao dịch mua bán trên nền tảng đó mà chuyển giao dịch ra ngoài nền tảng thì sẽ không thuộc phạm vi điều chỉnh của luật này. Do đó, đại biểu đề nghị điều chỉnh mở rộng phạm vi điều chỉnh để tăng tính bao quát, không bỏ sót đối tượng.

Tương tự, khái niệm “người bán” được quy định tại dự thảo chưa bao quát đối tượng khi người bán là người cung cấp nền tảng điện tử, vừa là người kinh doanh trực tiếp trên nền tảng. Đại biểu đề nghị điều chỉnh khái niệm để đảm bảo không bỏ sót đối tượng này.

Ngoài ra, đại biểu Cường cũng bày tỏ băn khoăn, quy định yêu cầu nền tảng có công cụ để kiểm soát những nội dung được quảng cáo, bán hàng trên nền tảng liệu có thực sự hiệu quả và khả thi hay không.

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (đoàn Quảng Trị).

Do vậy, cần đánh giá tác động, xem các nền tảng hiện nay đã có công cụ kiểm soát tự động trước thông tin hàng cấm, hàng giả trước khi những đối tượng này cho đăng tải trên nền tảng hay chưa; cần chi phí, hạ tầng kỹ thuật ra sao để thực hiện được yêu cầu này. Từ đó, có lộ trình phù hợp để khuyến khích, hỗ trợ về mặt quản lý nhà nước giúp các nền tảng nhỏ dần tuân thủ các yêu cầu theo quy định...

Cho ý kiến về các vấn đề cụ thể, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (đoàn Quảng Trị) khẳng định, livestream bán hàng là xu hướng phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử. Quy định pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động livestream bán hàng giống như một hoạt động quảng cáo đi kèm với bán hàng, mà chưa có các quy định riêng về các chủ thể tham gia livestream (chủ tài khoản, người tham gia livestream); chưa định danh chủ tài khoản, nghĩa vụ nộp thuế và các vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình livestream.

Thực tiễn đã có nhiều vụ việc như các phiên livestream bán hàng nhiều tỷ đồng nhưng Nhà nước không thu được thuế; hàng giả, hàng nhái, thực phẩm chức năng trôi nổi… ẩn nấp dưới các buổi phát trực tiếp chưa được kiểm soát hiệu quả ảnh hưởng rất lớn đến quyết định mua hàng và sức khỏe của người tiêu dùng.

Vì vậy, dự thảo luật đã luật hóa khái niệm livestream bán hàng và bổ sung trách nhiệm pháp lý cho các nền tảng tại mục 3, chương 3 dự thảo luật là cần thiết.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị rà soát tập trung vào những nội dung mang tính chất đặc thù của các hoạt động trên môi trường điện tử, chưa được điều chỉnh hoặc chưa được quy định riêng tại các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan, quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể, rõ nội dung quản lý nhà nước gắn với công cụ quản lý, mục tiêu quản lý cụ thể.

Cụ thể, nội hàm của khái niệm “quảng cáo” và “livestream bán hàng” có nhiều điểm tương đồng. Hiện Luật Quảng cáo đã có quy định cụ thể các điều kiện quảng cáo, yêu cầu về nội dung quảng cáo, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan khi tham gia hoạt động quảng cáo trên mạng.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị).

Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát, bảo đảm sự thống nhất giữa các quy định về hoạt động livestream bán hàng của dự thảo luật với quy định về điều kiện quảng cáo của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo năm 2025. Cân nhắc bổ sung quy định mang tính dẫn chiếu yêu cầu các bên phải tuân thủ quy định về điều kiện quảng cáo, điều kiện quảng cáo sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ đặc biệt theo quy định của pháp luật về quảng cáo.

Cũng quan tâm đến nội dung này, đại biểu Hoàng Đức Thắng (đoàn Quảng Trị) cho biết, khoản 2 Điều 21 và khoản 4 Điều 22 quy định về yêu cầu tuân thủ nội dung quảng cáo đã được xác nhận.

Theo đó, Điều 21 quy định người bán chỉ được livestream bán hàng sau khi có văn bản xác nhận nội dung quảng cáo đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc diện phải xác nhận và nội dung livestream phải phù hợp với nội dung quảng cáo đã được duyệt. Tương tự, Điều 22 yêu cầu người livestream thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan thẩm quyền xác nhận.

Theo đại biểu, hai quy định này nhằm kiểm soát quảng cáo sản phẩm nhạy cảm (thuốc, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm…) trên livestream, nhằm ngăn chặn người bán không “quảng cáo chui” vượt quá nội dung được duyệt theo Luật Quảng cáo. Tuy nhiên, việc lặp lại quy định của Luật Quảng cáo trong Luật Thương mại điện tử có thể dẫn đến chồng chéo xử phạt.

Do đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc vẫn giữ yêu cầu này, để ràng buộc trách nhiệm trên sàn, nhưng cần cơ chế phối hợp. Có thể bổ sung: “Chủ thể vi phạm sẽ bị xử lý theo pháp luật về quảng cáo; chủ quản sàn phải phối hợp cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý quảng cáo”.

Ngoài ra, nên hướng dẫn quy trình liên thông. Nếu phát hiện người bán livestream quảng cáo sai phép, Bộ Công thương sẽ thông báo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xử lý, tránh chồng chéo. Quy định như vậy vừa đảm bảo tuân thủ Luật Quảng cáo, vừa không tạo gánh nặng chế tài trùng lặp.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị ban soạn thảo cân nhắc rà soát thêm các điều liên quan đến nội dung livestream là điểm nóng của dư luận trong thời gian gần đây. Đó là các vụ việc những người có ảnh hưởng (người nổi tiếng) KOLs đã bị cơ quan chức năng xử lý hình sự vì livestream quảng cáo sản phẩm là hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, sai công dụng,…

Đồng thời, cần bổ sung các quy định về quản lý KOLs, trách nhiệm mạng xã hội, đăng ký và chế tài đặc thù sẽ tạo hành lang pháp lý rõ ràng và nghiêm minh hơn cho thương mại điện tử Việt Nam. Kết hợp với Luật Quảng cáo và Luật Bảo vệ người tiêu dùng, để chúng ta có bộ công cụ pháp luật đầy đủ để ngăn chặn triệt để tình trạng “KOLs tiếp tay hàng giả”, quảng cáo lừa dối người tiêu dùng, góp phần xây dựng môi trường thương mại điện tử lành mạnh, bền vững.