Bước ngoặt của đất nước

“Chìa khóa” khơi dậy nhiều tiềm lực của đất nước

Tại kỳ họp thứ 8, Chính phủ đã chính thức trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án đường sắt cao tốc trên trục Bắc - Nam.

Thay mặt Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết, tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam chưa được Quốc hội thông qua vào năm 2010 do còn có ý kiến băn khoăn về tốc độ, phương án khai thác, nguồn lực đầu tư trong bối cảnh quy mô nền kinh tế tại thời điểm năm 2010 thấp (GDP là 147 tỷ USD), nợ công ở mức cao (56,6% GDP).

Tuy nhiên, với nhu cầu vận tải ngày càng tăng cao, quy mô nền kinh tế năm 2023 đạt 430 tỷ USD, gấp gần 3 lần so với năm 2010; nợ công ở mức thấp khoảng 37% GDP; dự kiến thời điểm triển khai xây dựng vào năm 2027, quy mô nền kinh tế ước đạt 564 tỷ USD nên nguồn lực để đầu tư không còn là trở ngại lớn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nêu rõ, việc đầu tư dự án sẽ tăng cường kết nối vùng, miền, các cực tăng trưởng, tạo động lực lan tỏa, mở ra không gian phát triển kinh tế mới; tái cấu trúc các đô thị, phân bố dân cư, chuyển dịch cơ cấu kinh tế; tăng năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; đảm bảo nhu cầu vận tải trên hành lang Bắc - Nam; tạo tiền đề, động lực phát triển công nghiệp đường sắt, công nghiệp hỗ trợ; phát triển phương thức vận tải bền vững, hiện đại, thân thiện.

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng.

Dự án cũng phù hợp với chủ trương, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được Đảng, Quốc hội, Chính phủ thông qua; phù hợp với quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch phát triển mạng đường sắt, quy hoạch của các ngành, các vùng và các địa phương có liên quan.

Về mục tiêu đầu tư, Bộ trưởng cho biết, việc xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải, góp phần tái cơ cấu thị phần vận tải trên hành lang Bắc - Nam một cách tối ưu, bền vững, tạo tiền đề, động lực cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Tuyến đường sắt tốc độ cao bắt đầu tại TP Hà Nội (ga Ngọc Hồi) và kết thúc tại TP HCM (ga Thủ Thiêm), đi qua địa phận 20 tỉnh, thành phố; chiều dài tuyến khoảng 1.541km.

Về quy mô đầu tư, dự án xây dựng mới tuyến đường sắt đôi, khổ 1.435mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Nói về dự án này, đại biểu Nguyễn Thanh Cầm (đoàn Tiền Giang) cho rằng, Đảng đã có chủ trương, Quốc hội đang thảo luận kỹ càng, Chính phủ đang chỉ đạo quyết liệt và cũng là mong muốn của nhiều người dân, đúng là ý Đảng, lòng dân, dự án được thực hiện thành công sẽ là chiếc chìa khóa khơi dậy nhiều tiềm lực của đất nước, góp phần hiện thực hóa mục tiêu để dân tộc ta bước vào kỷ nguyên mới.

Đại biểu Cầm cũng cho rằng, cần đưa ra bức tranh tổng thể cả những mặt tích cực, thuận lợi và cả khó khăn, thách thức để từ đó có giải pháp và phương án phù hợp nhất đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Để đảm bảo hiệu quả, khả thi và tránh thất thoát trong triển khai, bà Nguyễn Thanh Cầm đề nghị, Chính phủ tiếp tục quan tâm đánh giá kỹ tác động; lưu ý giải pháp liên quan đến khoa học công nghệ và ứng dụng công nghệ thông tin sẽ phải là giải pháp xuyên suốt, quan trọng nhất trong tất cả các khâu, đáp ứng phát triển kinh tế số của ngành đường sắt.

Có giải pháp giảm thiểu thất thoát, lãng phí

Một số đại biểu Quốc hội cũng cho rằng cần có sự tính toán, cân đối lưu lượng hành khách di chuyển bằng tàu cao tốc trong tổng thể lưu lượng khách của toàn ngành giao thông.

Ảnh minh họa.

Đồng thời, các đại biểu đề nghị Chính phủ cần đánh giá kỹ lưỡng về tiến độ giải ngân, nguồn cung vật liệu và giá nguyên vật liệu trong toàn bộ quá trình thực hiện dự án, việc chuyển giao công nghệ, việc quản lý vận hành, khai thác, bảo trì, bảo dưỡng khi tổ chức vận hành, dự trù các rủi ro có thể xảy ra để có giải pháp kịp thời, khả thi, hiệu quả, giảm thiểu thất thoát, lãng phí.

Đồng tình cao với chủ trương này, đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) cho rằng đã đến thời điểm chúng ta cần cân nhắc để hiện đại hóa hệ thống giao thông nước ta, đồng thời việc đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Về tổng mức vốn đầu tư cho dự án, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho biết, hiện tổng vốn của chúng ta bằng khoảng 49% tổng vốn đầu tư công trung hạn nguồn ngân sách Trung ương giai đoạn 2021 - 2025, như vậy đã vượt so với quy định tại khoản 2 Điều 89 Luật Đầu tư công năm 2019.

Do đó, ông Hiếu đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng nội dung này vì với quy định như vậy, chúng ta đã xác định được mức rủi ro của nền kinh tế. Nếu vượt qua mức độ rủi ro thì cần phân tích để có giải pháp phòng ngừa tất cả các rủi ro, bất ngờ có thể xảy ra cho nền kinh tế.

Đồng thời cần cân nhắc kỹ về chi phí vận hành để có thể đáp ứng được. Vì qua các báo cáo nghiên cứu cho thấy, chi phí cho nguồn điện để vận hành hệ thống đường sắt tốc độ cao là tương đối lớn.

Nhất trí cao, đại biểu Trần Đức Thuận (đoàn Nghệ An) cho rằng, thời điểm này đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là hoàn toàn phù hợp. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần có lộ trình cụ thể, đồng thời nghiên cứu kỹ lưỡng để giảm thiểu tối đa về lãng phí, đảm bảo an toàn cân đối nền kinh tế, giải quyết hài hòa các bài toán kinh tế khác, tránh quá chú trọng đến dự án mà làm ảnh hưởng đến các mục tiêu phát triển kinh tế.

Về công nghệ, đại biểu Trần Đức Thuận đề nghị Chính phủ nghiên cứu vấn đề này để không lệ thuộc quá nhiểu vào công nghệ của nước ngoài, lựa chọn nhà thầu vừa có uy tín vừa có kinh nghiệm, tránh trường hợp rơi vào bẫy nợ. Đồng thời, đại biểu đề xuất ký kết với đối tác theo hướng đầu tư và chuyển giao công nghệ là tốt nhất, từ đó chúng ta có kinh nghiệm và chủ động về công nghệ.