Bài 1: Minh bạch kinh doanh, bảo vệ người tiêu dùng

Muôn kiểu né thuế

Sáng 13/6, tròn 2 tuần sau khi cơ quan thuế thông báo áp dụng chính sách thuế mới, anh Cường (quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) được đề nghị ghi nội dung chuyển khoản là “trả nợ” khi thanh toán 12 triệu đồng phí bảo dưỡng xe ô tô. Nhân viên kế toán của gara ô tô rụt rè giải thích: “Đợt này, cơ quan thuế làm rất gắt gao. Chúng em đang chưa biết phải xử lý đầu vào như thế nào. Rất mong anh thông cảm”.

Trường hợp như anh Cường gặp phải không hề hiếm trong thời gian gần đây, thậm chí, còn là phổ biến. Theo ghi nhận, đã xuất hiện một số hộ kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ treo biển với nội dung “chỉ nhận tiền mặt” hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ như “trả tiền mượn”, “tiền cafe”, “tiền ship”…, để cơ quan quản lý Nhà nước gặp khó khăn khi xác định doanh thu tính thuế nhằm “né thuế”.

Theo tìm hiểu của phóng viên, chính sách thuế mới có hiệu lực vào ngày 1/6 cũng trùng với thời điểm các cơ quan chức năng mở đợt tấn công cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, vi phạm bản quyền, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên toàn quốc diễn ra từ ngày 15/5 đến ngày 15/6.

Việc thay đổi chính sách mới về thuế cùng với sự vào cuộc quyết liệt của các lực lượng chức năng được cho là một trong những nguyên nhân khiến nhiều cửa hàng kinh doanh trên các tuyến phố ở Hà Nội luôn trong tình trạng đóng cửa. Điều này xuất phát một phần từ lo ngại bị kiểm tra nguồn gốc hàng hoá, một phần do chưa thích nghi với thay đổi về thuế và phương thức kê khai mới. Không riêng Hà Nội, nhiều tỉnh thành khác cũng trong tình trạng tương tự, khi các cửa hàng, ki ốt vốn đông đúc tập nập người bán kẻ mua bỗng trở nên vắng vẻ, lặng lẽ hơn.

Thời gian gần đây, nhiều hàng quán nhận tiền mặt thay vì chuyển khoản.

Đáng chú ý, trên một diễn đàn mạng xã hội, nhiều người rỉ tai nhau việc “lách luật” bằng cách không nhận tiền chuyển khoản khi có giao dịch mua bán hàng hóa, nếu chuyển khoản thì cộng thêm 1,5% tiền thuế vào tổng bill hoặc thay bằng nội dung chuyển khoản mua hàng như “trả tiền mượn”, “chúc mừng sinh nhật”…

Nêu quan điểm về vấn đề này, Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn khẳng định, hộ kinh doanh “né thuế” chỉ là một vài trường hợp cá biệt, không phải hiện tượng rộng khắp, phần lớn các hộ kinh doanh vẫn chấp hành tốt quy định, pháp luật thuế.

Bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam

Còn bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam khẳng định, từ xưa đến nay, chính sách thuế đối với thương mại bán buôn, bán lẻ đối với hộ kinh doanh vẫn là 1,5%/doanh thu. Như vậy, dù là thanh toán bằng tiền mặt hay chuyển khoản cũng phải nộp thuế và nghĩa vụ nộp thuế là như nhau.

Trước thông tin một số hộ kinh doanh thông báo chỉ nhận tiền mặt, không nhận tiền chuyển khoản của người mua hàng nhằm che giấu doanh thu để “né thuế”, một số chi cục thuế khu vực khác đã có thư ngỏ gửi các hộ có hoạt động sản xuất kinh doanh thực hiện nghiêm các quy định pháp luật thuế và pháp luật khác có liên quan.

Chi tiết chính sách thuế mới

Được biết, từ ngày 1/6/2025, Nghị định số 70/2025/NĐ-CP (Nghị định 70) của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 quy định về hóa đơn, chứng từ chính thức có hiệu lực.

Theo đó, Nghị định 70 quy định các hộ kinh doanh hoạt động trong một số lĩnh vực như: ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí..., có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Theo đó, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên và doanh nghiệp có hoạt động bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, trong đó có bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế.

Chính sách thuế mới được kỳ vọng mang lại sự minh bạch cho thị trường kinh doanh

Các ngành nghề được liệt kê cụ thể gồm: Trung tâm thương mại; siêu thị, bán lẻ, (trừ ô tô, mô tô, xe máy và xe có động cơ khác); ăn uống; nhà hàng; khách sạn; dịch vụ vận tải hành khách, dịch vụ hỗ trợ trực tiếp cho vận tải đường bộ, dịch vụ nghệ thuật, vui chơi, giải trí, hoạt động chiếu phim, dịch vụ phục vụ cá nhân khác theo quy định về hệ thống ngành kinh tế Việt Nam.

Luật sư Lê Ngọc Hoàng, trưởng văn phòng luật sư Long Tâm

Ở góc độ pháp lý, trao đổi với phóng viên Báo Tuổi trẻ Thủ đô, luật sư Lê Ngọc Hoàng, Trưởng Văn phòng luật sư Long Tâm cho rằng các vấn đề cần đi sâu phân tích.

Một là, đây là những thay đổi là rất căn bản, hướng đến sự minh bạch và công bằng trong nghĩa vụ thuế của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Việc chuyển đổi này đòi hỏi sự thích ứng từ phía họ khi thực hiện quy định về kê khai, sổ sách kế toán đồng thời cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết cho cơ quan thuế trong việc “hướng dẫn và hỗ trợ người nộp thuế.

Hai là, Nghị quyết 198/2025/QH15 về cơ chế đặc thù cho kinh tế tư nhân có ý nghĩa “đòn bẩy mạnh mẽ” cho môi trường kinh doanh Việt Nam hiện nay đặc biệt thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển với việc đặt ra các nguyên tắc cải thiện môi trường kinh doanh như: “Giới hạn số lần thanh tra, kiểm tra không quá 1 lần/năm và thanh tra, xử lý nghiêm hành vi nhũng nhiễu của cán bộ thuế cùng với việc ưu tiên thanh tra, kiểm tra từ xa dựa trên dữ liệu điện tử.

Ba là, với chủ trương chuyển mạnh từ “tiền kiểm sang hậu kiểm, xóa bỏ rào cản tiếp cận thị trường, loại bỏ điều kiện kinh doanh không cần thiết và đảm bảo không phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế” sẽ là mốc lịch sử tiếp cận với tiêu chuẩn của pháp luật cạnh tranh văn minh của thế giới của nền kinh tế thị trường nói chung và ngành Thuế nói riêng.

Luật sư Hoàng cho rằng, những thay đổi này kỳ vọng sẽ xây dựng một môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, chi phí thấp, ổn định và dễ tuân thủ, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người kinh doanh từ đó giải phóng tiềm năng, khuyến khích đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực kinh tế tư nhân đồng thời thúc đẩy doanh nghiệp Nhà nước, doanh nghiệp lớn đổi mới, sáng tạo và cạnh tranh lành mạnh mức độ cao hơn nữa.

(Còn tiếp)...