Thủ đô Hà Nội cần "chiếc áo cơ chế" rộng hơn

Ngày 8/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô.

Các ý kiến cơ bản đồng tình và nhất trí với sự cần thiết ban hành Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn Thủ đô nhằm khắc phục một số vướng mắc, bất cập trong quá trình triển khai Luật Thủ đô.

Các ý kiến tại phiên thảo luận cũng cho rằng, nhiều dự án quan trọng của Hà Nội chưa đạt được tiến độ như mong muốn do vướng mắc về thủ tục đầu tư, quy hoạch chồng chéo, công tác giải phóng mặt bằng phức tạp và cơ chế huy động nguồn lực còn hạn chế.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội) cho rằng, nếu tiếp tục áp dụng hoàn toàn các cơ chế thông thường thì rất khó tạo được bước chuyển rõ rệt. Việc ban hành nghị quyết thí điểm là cách tiếp cận phù hợp vừa để tháo gỡ nút thắt trước mắt, vừa để kiểm nghiệm hoàn thiện thể chế cho giai đoạn tiếp theo. Đại biểu đánh giá cao dự thảo nghị quyết ở tính đột phá nhưng có kiểm soát chặt chẽ.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (đoàn Hà Nội).

Thứ nhất, mạnh dạn phân cấp, phân quyền cho chính quyền đô thị giúp rút ngắn quy trình, nâng cao trách nhiệm và tính chủ động trong tổ chức thực hiện nhưng vẫn đạt trong khuôn khổ Hiến pháp, pháp luật và sự giám sát của Quốc hội, của Chính phủ.

Thứ hai, Nghị quyết đánh trúng điểm nghẽn cốt lõi như quy hoạch, thủ tục đầu tư, thu hồi đất, tái thiết đô thị, từ đó tạo điều kiện để triển khai nhanh hơn các dự án thật sự cấp bách, có tác động lan tỏa lớn.

Thứ ba, dự thảo thể hiện rõ tinh thần lấy người dân làm trung tâm thông qua các cơ chế bồi thường, hỗ trợ tái định cư cao hơn quy định chung, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu công khai, minh mạch, phòng chống tham nhũng, lợi ích nhóm trong quá trình tổ chức thực hiện.

“Tôi cho rằng nghị quyết này không phải là sự ưu ái đặc thù cho Thủ đô mà là một cơ chế thí điểm có giới hạn với mục tiêu giúp Hà Nội hoàn thành tốt hơn vai trò trách nhiệm được giao là trung tâm chính trị hành chính quốc gia; đồng thời là trung tâm lớn về văn hóa, kinh tế, khoa học, công nghệ và giáo dục - đào tạo của cả nước”, đại biểu nhấn mạnh.

Để nghị quyết được triển khai hiệu quả, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị cần tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và thành phố, nhất là với các dự án có tác động liên vùng, liên ngành.

Trong quá trình thực hiện, cần quan tâm đến quyền lợi chính đáng của người dân, của tổ chức, cần công khai thông tin truyền thông sớm và đầy đủ tới người dân để tạo sự đồng thuận và chia sẻ ngay từ đầu. Cùng với đó, cần theo dõi, đánh giá thường xuyên quá trình thí điểm, kịp thời điều chỉnh những bất cập phát sinh đối với tinh thần thí điểm có kiểm soát.

Cũng tham gia thảo luận, đại biểu Lê Hữu Trí (đoàn Khánh Hòa) cho rằng, nghị quyết được thí điểm trong thời hạn 5 năm kể từ khi được Quốc hội thông qua với 7 nhóm cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, quy hoạch, đô thị, kiến trúc, xây dựng, đất đai, tài chính để thực hiện 5 loại dự án lớn quan trọng trên địa bàn Thủ đô.

Các cơ chế, chính sách này mang tính đột phá cao, vượt trội và có sự tác động lớn đến nhiều đối tượng trong xã hội, liên quan đến nhiều lĩnh vực quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và tái thiết Thủ đô.

Tuy nhiên, để tránh chồng chéo, gây ra xung đột pháp luật, đại biểu Lê Hữu Trí cho rằng, Nghị quyết cần rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm tính nguyên tắc, chỉ quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, phù hợp, thực sự cần thiết để thực hiện các dự án lớn quan trọng trên địa bàn Thủ đô thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành.

Các cơ chế, chính sách phải có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với thực tiễn nguồn lực yêu cầu phát triển của Thủ đô, bảo đảm tuân thủ các quy định của Hiến pháp năm 2013, phù hợp với cam kết điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết.

“Nếu các cơ chế, chính sách này được thực hiện đúng đối tượng, đúng mục đích, công khai, minh bạch, bảo đảm hài hòa lợi ích người dân, Nhà nước và doanh nghiệp, không để thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm thì sẽ là hành lang pháp lý tạo thuận lợi, tăng tính chủ động, linh hoạt cho Hà Nội từng bước giải quyết các điểm nghẽn, tạo động lực, đột phá mới cho Hà Nội triển khai các nhiệm vụ xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô trong vòng 5 năm tới”, đại biểu nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình.

Giải trình các vấn đề đại biểu nêu về những cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn Thủ đô, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, đối với Hà Nội, trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa, với vai trò là một trong hai đầu tàu kinh tế của cả nước, thành phố cũng đang triển khai nhiều dự án lớn, quan trọng, bao gồm các dự án đầu tư công, PPP, đầu tư tư, các dự án chỉnh trang đô thị, đặc biệt là các dự án quy mô lớn sẽ triển khai trong thời gian tới, dự báo sẽ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, cản trở việc phát huy tối đa vai trò, vị thế của Thủ đô.

Do vậy, việc ban hành nghị quyết của Quốc hội để thí điểm một số cơ chế, chính sách, tạo điều kiện cho Thủ đô có thể thực hiện nhanh các dự án lớn, quan trọng trên địa bàn; đồng thời giải quyết những vấn đề mà cử tri, người dân bức xúc, như ô nhiễm môi trường, ngập úng…

Đây là những giải pháp mang tính đột phá, nhiều giải pháp khác luật, để thu hút nguồn lực đầu tư, góp phần hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng hai con số, cũng như tăng trưởng cao của ba thành phố trong thời gian tới, theo đúng chủ trương của Bộ Chính trị, cũng như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm.

Đối với Hà Nội, dự thảo nghị quyết tập trung tháo gỡ và đơn giản hóa thủ tục đối với 5 nhóm dự án lớn và quan trọng. Một là, dự án đầu tư công, dự án đầu tư PPP, dự án đầu tư tư cần triển khai ngay theo chỉ đạo của cấp có thẩm quyền.

Hai là, dự án đầu tư công, dự án PPP đáp ứng tiêu chí dự án quan trọng quốc gia sử dụng vốn ngân sách địa phương, có tổng mức đầu tư 30.000 tỷ đồng trở lên.

Ba là, dự án đầu tư thuộc danh mục thu hút nhà đầu tư chiến lược, có quy mô vốn đầu tư từ 30.000 tỷ trở lên.

Bốn là, dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết khu vực đô thị như: dự án xây dựng lại nhà chung cư, dự án cải tạo, chỉnh trang, tái thiết một ô phố đô thị, hoặc là nhiều ô phố đô thị.

Năm là, dự án đầu tư mới, dự án cải tạo công trình để xử lý các điểm nghẽn, cấp bách về ùn tắc giao thông, ngập úng, ô nhiễm môi trường và trật tự đô thị.

Về thu hồi đất thực hiện các dự án tại Thủ đô Hà Nội, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, thực tế các dự án lớn quan trọng tại Hà Nội thường có mục đích sử dụng đất rất đa dạng, bao gồm đất thể thao, đất văn hóa, đất thương mại, nhà ở…

Bên cạnh đó, có các dự án không thuộc trường hợp trường hợp thu hồi đất theo quy định tại Điều 79 của Luật Đất đai, hoặc các nghị quyết tháo gỡ vướng mắc hiện hành. Do vậy, việc áp dụng phương pháp liệt kê theo luật hiện hành không đảm bảo được tính đầy đủ, nên sẽ xảy ra vấn đề liên quan đến bỏ sót những dự án đột phá, có tầm cỡ quốc tế, quốc gia hoặc khu vực.

Do đó, việc đề xuất Quốc hội ban hành nghị quyết và giao thẩm quyền cho HĐND thành phố quyết định từng trường hợp thu hồi đất cụ thể để thực hiện ở những dự án đặc thù, để tạo điều kiện cho thành phố chủ động, nhưng vẫn đảm bảo việc kiểm soát chặt chẽ.

Cùng đó, để đảm bảo công khai, minh bạch, dự thảo nghị quyết của Quốc hội cũng quy định mức bồi thường cao hơn quy định, nhằm thúc đẩy sự đồng thuận của người dân, bảo đảm an sinh xã hội. Chính sách này sẽ tạo điều kiện cho thành phố Hà Nội chủ động tận dụng nguồn lực về đất đai, nâng cao sức cạnh tranh, để hút đầu tư, tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

Về băn khoăn của đại biểu, liệu chính sách này có vượt trội so với thẩm quyền hiện nay của các địa phương hay không, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định sẽ tiếp thu và tiếp tục nghiên cứu để đảm bảo cơ chế đột phá, vượt trội, khả thi trong thực tế.

"Việc cho phép Hà Nội quyết định biện pháp cưỡng chế trong các trường hợp khi chủ đầu tư đã đạt thỏa thuận trên 75% là cần thiết để bảo vệ tính mạng của người dân và đẩy nhanh tiến độ dự án. Biện pháp này, chỉ áp dụng đối với các khu chung cư cũ, nguy hiểm và đã có trên 75% người dân đồng thuận và sau khi thành phố đã nỗ lực cao nhất để có mức đền bù, hỗ trợ tái định cư thỏa đáng và thực hiện đầy đủ các bước tuyên truyền, vận động, thuyết phục. Việc cực chẳng đã phải cưỡng chế sẽ phải thực hiện theo đúng quy định của pháp luật hiện hành", Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định.

Đối với việc cho phép thành phố chỉ lập một quy hoạch trên cơ sở tích hợp lồng ghép quy hoạch Thủ đô và quy hoạch chung, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định, hiện nay dự thảo Luật Quy hoạch (sửa đổi) trình tại kỳ họp thứ 10 đã quy định thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh quy hoạch tỉnh bao gồm thành phố trực thuộc Trung ương là Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Trong khi đó, tại dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn (đang trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 10), thẩm quyền phê duyệt quy hoạch chung thành phố vẫn thuộc Thủ tướng Chính phủ; chỉ phân cấp cho UBND cấp tỉnh phê duyệt, điều chỉnh cục bộ theo trình tự do Thủ tướng quy định.

"Việc tồn tại hai quy hoạch, có nhiều nội dung tương đồng trên cùng một địa bàn nhưng lại do hai cấp thẩm quyền phê duyệt sẽ dẫn đến xung đột về hiệu lực pháp lý và tính thứ bậc. Sự thiếu thống nhất trong các dự thảo quy định nêu trên, cần tiếp tục được nghiên cứu, hoàn chỉnh trong các dự thảo luật.

Chính vì thế, trước mắt dự thảo nghị quyết đề xuất thống nhất tích hợp hai quy hoạch làm một trên địa bàn Thủ đô để thí điểm là hoàn toàn phù hợp, giúp xác định rõ một đầu mối thẩm quyền duy nhất, bảo đảm tính đồng bộ và khả thi trong quản lý thực hiện", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng giải trình.