Sứ mệnh mới của kinh tế tư nhân

CÁCH MẠNG VỀ TƯ DUY VÀ THỂ CHẾ

Ngày 4/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW, một văn kiện có ý nghĩa chiến lược, đánh dấu bước ngoặt lớn trong tư duy phát triển nền kinh tế Việt Nam – nơi khu vực kinh tế tư nhân được khẳng định là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc dân.

Không chỉ là sự ghi nhận về mặt tư tưởng, Nghị quyết 68-NQ/TW phản ánh một tầm nhìn cải cách sâu rộng, đổi mới thực chất, đặt doanh nghiệp tư nhân vào trung tâm của công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất lao động, khơi thông nguồn lực và giải phóng sức dân.

Có thể thấy, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW đang từng bước hiện thực hóa những quan điểm chỉ đạo, định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết Phát triển kinh tế tư nhân - đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng, hồi giữa tháng 3/2025 vừa qua; đặc biệt là việc lượng hóa cụ thể các mục tiêu và sự khác biệt về quan điểm chỉ đạo.

Thời điểm lịch sử trọng đại của dân tộc thì phải có những quyết định lịch sử, đột phá cho sự phát triển của đất nước. Cùng với việc cả hệ thống chính trị đang quyết tâm, quyết liệt, quyết làm cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, sắp xếp các đơn vị hành chính; cách mạng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo thì việc Nghị quyết số 68-NQ/TW ra đời cũng chính là "quyết sách lịch sử trong thời điểm lịch sử".

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng.

Theo Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, điểm nổi bật của Nghị quyết này trước hết là thay đổi trong quan điểm và nhận thức về vai trò, vị trí của khu vực kinh tế tư nhân. Nếu như trước đây, chúng ta xác định khu vực kinh tế tư nhân là một bộ phận của nền kinh tế, sau đó là một bộ phận quan trọng của nền kinh tế, thì nay, Nghị quyết đã có một bước tiến quan trọng khi khẳng định khu vực kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia.

Chúng ta đã nhìn nhận và khẳng định đúng vai trò của khu vực này, dựa trên những đóng góp thực tiễn và vai trò của kinh tế tư nhân trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và đặt kinh tế tư nhân vào đúng vị trí xứng đáng. Đây là một thay đổi có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Tiếp theo, chúng ta cũng mạnh dạn trao lại những quyền chính đáng cho doanh nghiệp, bảo đảm các quyền cơ bản như quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh, quyền cạnh tranh bình đẳng, quyền được tiếp cận một cách công bằng với các nguồn lực của đất nước.

Những quyền này thực chất đã được ghi nhận trong Hiến pháp, ví dụ như quy định người dân và doanh nghiệp được tự do kinh doanh trong những ngành nghề mà pháp luật không cấm. Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn còn tồn tại không ít rào cản, gây hạn chế quyền tự do này của doanh nghiệp.

Trong Nghị quyết mới, Bộ Chính trị đã khẳng định một cách mạnh mẽ rằng doanh nghiệp được quyền tự do kinh doanh, được hưởng sự bình đẳng trong môi trường cạnh tranh.

Trước đây, doanh nghiệp được coi như một đối tượng để quản lý, nhưng bây giờ, chúng ta xác định doanh nghiệp tư nhân là đối tác để cùng với Nhà nước tham gia kiến tạo, phát triển đất nước.

Chúng ta không còn đặt nặng vấn đề quản lý theo kiểu cũ. Tất cả các cơ chế, chính sách được xây dựng đều dựa trên tinh thần lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, làm chủ thể; mọi chính sách được thiết kế ra phải xoay quanh việc phục vụ, kiến tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp phát triển. Các doanh nghiệp cũng được tạo điều kiện tham gia vào các dự án lớn, các dự án mang tính chiến lược, các dự án quan trọng của quốc gia.

"Có thể thấy đây là một cuộc cách mạng về tư duy và thể chế, dẫn đến những thay đổi rất lớn. Ví dụ như chủ trương bỏ cơ chế "xin – cho", từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm" – một tư duy an toàn nhưng kìm hãm sự phát triển", Phó Thủ tướng nói.

Cũng theo Phó Thủ tướng, trước đây, đôi khi chúng ta tự tạo ra những rào cản, rồi sau đó lại tháo gỡ và coi đó là cải cách, đổi mới. Lần này, chúng ta chủ động thiết kế, kiến tạo một môi trường thuận lợi cho sự phát triển, để dòng chảy kinh tế được lưu thông một cách tự nhiên, thậm chí làm cho chảy nhanh hơn, đúng hướng hơn, tốt hơn, chứ không phải là ngăn cấm.

Chúng ta coi doanh nghiệp là đối tác và đã mạnh dạn chuyển từ cơ chế "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Đây là những thay đổi rất lớn về thể chế. Thay vì quản lý theo "hình nón ngược", siết chặt đầu vào nhưng lỏng lẻo đầu ra, chúng ta học tập kinh nghiệm các nước, làm theo "hình chiếc phễu".

Đó là tạo điều kiện cho đầu vào thông thoáng, tự do, nhưng quản lý đầu ra rất chặt chẽ bằng các công cụ, tiêu chuẩn, quy chuẩn, tăng cường giám sát, kiểm tra. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp giảm bớt khó khăn khi gia nhập thị trường, giảm chi phí và thời gian.

Ngoài những thay đổi về tư duy, nhận thức và quan điểm, cũng như việc bảo đảm các quyền tự do, Nghị quyết cũng đưa ra rất nhiều các nhóm chính sách cụ thể.

KHI "CHIẾC LÒ XO" ĐƯỢC THÁO CHỐT HÃM

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho biết, theo yêu cầu của Bộ Chính trị và Tổng Bí thư, các chính sách này phải thực sự "trúng" và "đúng". Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu các chính sách phải mang tính "đột phá", "đủ mạnh", đồng thời phải "bao quát", "toàn diện" các vấn đề mà doanh nghiệp đang gặp vướng mắc và quan trọng hơn là phải "cụ thể", "dễ hiểu", "dễ nhớ" để có thể "triển khai thực hiện ngay". Bám sát tinh thần chỉ đạo đó, Nghị quyết đã đề ra khoảng 8 nhóm chính sách, trong đó có một nhóm chính sách quy định rất rõ ràng các vấn đề liên quan đến việc tiếp cận nguồn lực.

Đây chính là thời điểm thực hiện cuộc cách mạng cho kinh tế tư nhân cùng với cuộc cách mạng sắp xếp bộ máy, khoa học và công nghệ.

Ví dụ, đối với vấn đề đất đai, mặt bằng sản xuất – một trong những khó khăn lớn nhất của doanh nghiệp hiện nay, Nghị quyết quy định rằng mỗi một địa phương phải dành ra một quỹ đất tương ứng trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, với diện tích khoảng 20ha, hoặc tối thiểu là 5% quỹ đất sạch đã được đầu tư hạ tầng, để dành riêng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Ngoài ra, các doanh nghiệp này sẽ được giảm 30% tiền thuê đất trong thời hạn 5 năm. Đối với các doanh nghiệp kinh doanh hạ tầng mà thực hiện việc cung cấp đất và giảm giá đất cho các đối tượng ưu tiên này, họ sẽ được khấu trừ vào số tiền thuế đất phải nộp. Đây là một giải pháp cụ thể nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, có thể tiếp cận được với đất đai, giải quyết tình trạng trước đây khi các doanh nghiệp hạ tầng chủ yếu ưu tiên cho các doanh nghiệp lớn thuê trọn gói, khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa với nhu cầu và năng lực hạn chế hơn khó tiếp cận.

Bên cạnh đó, theo Phó Thủ tướng, công tác thanh tra, kiểm tra cũng rất quan trọng. Nghị quyết khẳng định nghiêm cấm các hành vi thanh tra, kiểm tra gây nhũng nhiễu, trùng lắp, kéo dài thời gian không cần thiết.

Đồng thời, bảo đảm nguyên tắc mỗi một năm, một doanh nghiệp chỉ bị kiểm tra, thanh tra một lần, trừ những trường hợp có dấu hiệu vi phạm pháp luật rõ ràng hoặc có bằng chứng cụ thể. Cùng với đó, việc cố gắng chuyển đổi sang hình thức thanh tra trực tuyến, giảm thiểu việc thanh tra trực tiếp, nhằm giảm phiền hà và tạo sự yên tâm cho doanh nghiệp là cải cách rất mạnh mẽ.

Kế đến là vấn đề xử lý sai phạm - nội dung mà doanh nghiệp cũng hết sức quan tâm. Trong xử lý sai phạm, Nghị quyết lần này đã khẳng định: Đối với các vụ việc liên quan đến dân sự, hành chính và kinh tế, sẽ ưu tiên sử dụng các biện pháp xử lý về hành chính, dân sự và kinh tế.

Một nội dung cũng rất quan trọng là nếu trong trường hợp quy định của pháp luật có thể hiểu theo hướng xử lý hình sự cũng được, hoặc không xử lý hình sự cũng được (tức là có những tình huống nằm ở ranh giới) thì Nghị quyết yêu cầu cương quyết không xử lý hình sự. Đây là một điểm rất mới và rất nổi bật.

Còn trong trường hợp đã đến mức phải xử lý hình sự, thì vẫn ưu tiên sử dụng các biện pháp kinh tế để khắc phục hậu quả trước và lấy kết quả khắc phục đó làm cơ sở để xem xét, giải quyết các bước tiếp theo, theo hướng xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự nếu doanh nghiệp đã tích cực khắc phục hậu quả. Tôi cho rằng nội dung này hết sức quan trọng và mang tính đột phá cao.

Cũng liên quan đến việc giải quyết các vấn đề về hình sự và tranh chấp, 2 vấn đề rất cơ bản được nhấn mạnh: Đảm bảo nguyên tắc không hồi tố đối với các quy định của pháp luật được ban hành sau mà gây bất lợi cho doanh nghiệp (doanh nghiệp sẽ không bị truy cứu trách nhiệm đối với các quy định bất lợi hơn được ban hành sau thời điểm hành vi xảy ra; Đảm bảo nguyên tắc suy đoán vô tội trong quá trình điều tra, xét xử các vụ việc liên quan đến doanh nghiệp.

Cùng với đó, Nghị quyết nhấn mạnh việc tôn vinh, khen thưởng, biểu dương đối với doanh nghiệp và doanh nhân. Có một cụm từ trong Nghị quyết mà tôi rất tâm đắc, đó là coi những doanh nhân là những người "chiến sĩ trên mặt trận kinh tế". Bởi họ chính là những người trực tiếp tạo ra của cải vật chất cho xã hội, trực tiếp đóng thuế, đóng góp vào ngân sách Nhà nước, trực tiếp giải quyết việc làm cho người lao động và trực tiếp tham gia vào quá trình thúc đẩy sự phát triển của đất nước.

Nghị quyết khẳng định về vai trò, sứ mệnh mới của khu vực kinh tế tư nhân; khuyến khích, tôn vinh doanh nghiệp để họ yên tâm, tự tin với trí tuệ, bản lĩnh và năng lực của mình, tham gia vào công cuộc phát triển, kiến tạo đất nước.

Cũng theo Phó Thủ tướng, về yêu cầu triển khai, Bộ Chính trị, Tổng Bí thư và Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo rằng sau khi Nghị quyết 68/NQ-TW được ban hành, phải triển khai cụ thể ngay, phải tổ chức thực hiện ngay và nhanh chóng đi vào cuộc sống.

Do đó, ngay trong một vài ngày tới, Bộ Tài chính, cơ quan được giao chủ trì xây dựng đề án này sẽ trình Chính phủ chương trình hành động của Chính phủ để thực hiện Nghị quyết, đồng thời dự thảo một Nghị quyết của Quốc hội để thể chế hóa các nội dung của Nghị quyết 68. Chúng ta cũng sẽ sớm tổ chức Hội nghị quán triệt toàn quốc về Nghị quyết quan trọng này.

Hiện nay, Nghị quyết đang được cộng đồng doanh nghiệp và dư luận xã hội đón nhận với nhiều đánh giá tích cực, được gọi bằng những cụm từ rất ý nghĩa như "Nghị quyết 10 trong thời kỳ đổi mới", hay "Nghị quyết mang tính cách mạng", "mang tính đột phá", "mang tính lịch sử" đối với khu vực kinh tế tư nhân.

"Tôi tin tưởng chắc chắn rằng, Nghị quyết được tổ chức thực hiện thật tốt và thực sự đi vào cuộc sống, sẽ tạo ra một luồng sinh khí mới, một niềm tin mới, một xung lực mới cho khu vực kinh tế tư nhân. Khu vực này giống như một "chiếc lò xo" đã bị nén lại trong một thời gian dài và Nghị quyết 68–NQ/TW sẽ như một cú hích, giúp "tháo chốt", để "chiếc lò xo" có thể bung ra, phát triển mạnh mẽ, xứng tầm với tiềm năng, năng lực và dư địa phát triển còn rất lớn. Qua đó, khu vực kinh tế tư nhân sẽ đóng góp một cách xứng đáng vào quá trình phát triển chung của đất nước", ông Dũng nói.