Nguồn nhân lực cho chuyển đổi số còn thiếu cả chất và lượng

Chia sẻ trên được ông Phạm Vũ Quốc Bình đưa ra tại Hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh”, do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Báo Lao động tổ chức chiều 11/8.

Theo ông Bình, hiện cả nước có hơn 240 trường đại học, 390 trường cao đẳng, 427 trường trung cấp, 1.058 trung tâm giáo dục nghề nghiệp, 618 trung tâm giáo dục thường xuyên và 10.469 trung tâm học tập cộng đồng nhưng đến quý II/2025, tỉ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ là 29,1%.

Về nhân lực công nghệ cao, Việt Nam hiện có khoảng 500.000 lao động trong lĩnh vực công nghệ thông tin, nhưng nhu cầu thực tế lên tới 2 triệu người vào năm 2030. Đặc biệt, thiếu hụt nhân lực trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, an ninh mạng và internet vạn vật.

Về phân bổ theo ngành nghề, lao động có kỹ năng số chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn và trong lĩnh vực dịch vụ, trong khi nông nghiệp và công nghiệp chế tạo hai trụ cột của nền kinh tế vẫn chưa được số hóa đầy đủ. Điều này tạo ra sự bất cân xứng trong phát triển và hạn chế khả năng tận dụng tối đa tiềm năng của chuyển đổi số.

Ông Phạm Vũ Quốc Bình, Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên (Bộ Giáo dục và Đào tạo).

Việt Nam đã cam kết đạt mục tiêu carbon trung tính vào năm 2050 và đang đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh. Tuy nhiên, nguồn nhân lực phục vụ tăng trưởng xanh vẫn còn rất hạn chế so với yêu cầu thực tế. Về quy mô, lực lượng lao động trong các ngành kinh tế xanh hiện chỉ chiếm khoảng 3-5% tổng số lao động, chủ yếu tập trung trong nông nghiệp hữu cơ và năng lượng tái tạo.

Về chất lượng, hiện tại thiếu nhân lực có chuyên môn cao trong thiết kế, vận hành và bảo trì các hệ thống công nghệ xanh.

Về ý thức, nhiều lao động chưa có đủ hiểu biết về tầm quan trọng của tăng trưởng xanh và chưa được trang bị các kỹ năng cần thiết để chuyển đổi sang các công việc xanh.

Trên cơ sở đó, ông Phạm Vũ Quốc Bình đưa ra một số giải pháp, khuyến nghị.

Thứ nhất, tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hơn nữa nhận thức về đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động; coi việc đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một trong những điều kiện tiên quyết thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và tăng trưởng xanh.

Thứ hai, tăng cường đầu tư nguồn lực để tổ chức đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động giúp ổn định việc làm, chuyển đổi công việc/nghề nghiệp; ưu tiên đào tạo cho lao động vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, vùng sâu vùng xa và nhóm đối tượng yếu thế…

Thứ ba, đẩy mạnh tuyên truyền đến người lao động về việc học tập, rèn luyện nâng cao trình độ kỹ năng là quyền lợi nhằm bảo đảm việc làm, chuyển đổi công việc/nghề nghiệp, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống, thăng tiến nghề nghiệp.

Các đại biểu tại hội thảo.

Thứ tư, tổ chức rà soát, đánh giá xác định nhu cầu nguồn nhân lực về quy mô, cơ cấu trình độ, lĩnh vực ngành nghề/kỹ năng, đặc biệt là các kỹ năng phục vụ chuyển đổi số và tăng trưởng xanh nhằm xây dựng kế hoạch và tổ chức đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng kịp thời nhu cầu của thị trường lao động và yêu cầu phát triển.

Thứ năm, thực hiện đào tạo nghề theo nhu cầu học nghề của người lao động, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng lao động và yêu cầu của thị trường. Gắn việc đào tạo với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa.

Thứ sáu, phát triển đào tạo nghề cho người lao động theo hướng mở, đa dạng, linh hoạt, hiệu quả, dễ tiếp cận và công bằng; đa dạng phương thức, trình độ đào tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ thông tin trong quản lý, điều hành và tổ chức đào tạo.

Thứ bảy, thường xuyên cập nhật chương trình đào tạo, tích hợp giáo dục kỹ năng số cho học sinh, sinh viên trong chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học. Đặc biệt coi trọng kỹ năng sử dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và đào tạo…

Thứ tám, triển khai sâu rộng phong trào “Bình dân học vụ số” nhằm phổ cập tri thức cơ bản về chuyển đổi số, kỹ năng số cho người dân với tinh thần cách mạng, toàn dân, toàn diện, không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình chuyển đổi số.

Thứ chín, xây dựng cơ chế, chính sách để tăng cường thu hút sự tham gia của doanh nghiệp vào quá trình đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng cho người lao động.