Ký ức ngày Độc lập trong trái tim Mẹ Việt Nam anh hùng 99 tuổi

Mảnh ghép ký ức 80 năm

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Mê Linh lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025 - 2030 vừa diễn ra, sự hiện diện của Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sản ở hàng ghế đầu tiên, bên cạnh các lãnh đạo thành phố Hà Nội, khiến nhiều đại biểu xúc động. Sự xúc động không chỉ vì những hi sinh to lớn của mẹ Sản cho độc lập dân tộc, mà còn là cảm xúc mừng vui khi mẹ vẫn khỏe mạnh, tinh anh ở độ tuổi suýt soát 100.

Bí thư Đảng ủy xã Mê Linh Nguyễn Anh Tuấn thăm hỏi, động viên Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sản nhân dịp 27

Dù lưng hơi còng do gánh nặng thời gian và mắt phải mờ đục, mẹ Sản vẫn nhớ rất nhiều câu chuyện trong cuộc đời vắt qua hai thế kỷ. Đặc biệt, trong đó, ký ức về những ngày sục sôi chuẩn bị cuộc Tổng khởi nghĩa tháng 8/1945 và Quốc khánh 2/9/1945. “Đó là khoảng thời gian phấn khởi nhất trong đời tôi”, mẹ Sản cười hiền hòa.

Lúc bấy giờ, 19 tuổi, mẹ Sản đã có chồng nhưng chưa sinh con, không biết chữ. Công việc chủ yếu của mẹ Sản là làm ruộng, thỉnh thoảng đi xuống thị xã Phúc Yên để mua sắm. Với nhân thân đơn giản đó, trong mắt chính quyền bù nhìn, mẹ Sản gần như vô hại. Lợi dụng điểm này, Việt Minh mời mẹ Sản tham gia vào tổ tam - tam để hỗ trợ việc liên lạc giữa các cơ sở cách mạng.

Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sản kể về những ký ức trong ngày Độc lập

Vén lớp sương mù che mờ ký ức 8 thập kỷ trước, mẹ Sản kể: “Tôi và hai chị em khác được phân công cùng tổ tam - tam, chuyên liên lạc và hậu cần. Cán bộ thường giao cho chúng tôi những lá thư giấu kín trong gói hàng hoặc trong những chiếc bánh gói kỹ lưỡng để chuyển đến những cơ sở bí mật. Đôi khi, vì tính chất quan trọng của lá thư, cán bộ quấn thư vào miếng trầu, dặn chúng tôi cầm trên tay. Nếu gặp kẻ địch kiểm tra thì nhai nuốt miếng trầu ấy, từ đó, tiêu hủy luôn lá thư”.

Trong trí nhớ của mẹ Sản, những ngày đầu tháng 8/1945, làng quê Mê Linh rùng rùng chuyển động, như báo hiệu một sự kiện trọng đại sắp diễn ra với dân tộc. Mẹ Sản tham gia vào các đoàn mít tinh, đi diễu hành qua các đường cái quan và hô vang khẩu hiệu ủng hộ Mặt trận Việt Minh. Đến ngày 19/8, làn sóng nổi dậy bắt đầu từ trung tâm Hà Nội loang ra như ngọn lửa, nhanh chóng đốt cháy chính quyền tay sai. Mẹ Sản và những người cùng thế hệ lần đầu tiên được hít thở bầu không khí của một đất nước tự do.

“Sau ngày 19/8/1945, làng quê của tôi gần như lột xác. Mọi người đều vui mừng, phấn khởi. Đâu đâu cũng kể về chiến công của Việt Minh, cũng như ca ngợi Cụ Hồ”, mẹ Sản kể: “Chúng tôi được nghe về việc đất nước sắp tổ chức buổi lễ lớn để công bố sự độc lập, tự do vào ngày 2/9/1945. Bản thân tôi không được trực tiếp nghe Cụ Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập, khai sinh đất nước Việt Nam. Tuy nhiên, chỉ nghe kể lại sự kiện hào hùng ấy, tôi cũng cảm thấy vô cùng vui sướng”.

Phóng viên báo Tuổi trẻ Thủ đô lắng nghe chia sẻ của Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sản

Thông qua những người tham dự buổi lễ kể lại, Mẹ Sản được biết, ngày 2/9/1945, Hà Nội được vinh dự thay mặt các địa phương trong cả nước, tổ chức ngày lễ độc lập để Chính phủ lâm thời ra mắt đồng bào; đồng thời nước Việt Nam chính thức công bố quyền độc lập và thiết lập thể chế dân chủ cộng hòa.

Từ sáng sớm, cả Hà Nội bừng lên trong màu cờ đỏ sao vàng và đèn, hoa rực rỡ. Những biểu ngữ lớn bằng chữ Việt, Pháp, Nga, Anh, Trung Quốc chăng khắp các đường phố: "Nước Việt Nam của người Việt Nam”, “Độc lập hay là chết", "Ủng hộ Chính phủ lâm thời", "Ủng hộ Chủ tịch Hồ Chí Minh”...

Từ giữa trưa, Nhân dân thành phố và các vùng lân cận đã cuồn cuộn đổ về quảng trường Ba Đình, nơi dựng lễ đài Độc lập; tràn ngập các phố chung quanh. Đúng 14 giờ, các thành viên của Chính phủ lâm thời bước lên lễ dài". Bài Tiến quân ca vàng lên hùng tráng, lá cờ đỏ sao vàng được từ từ kéo lên. Một rừng cánh tay to lớn chào, bàn tay nắm lại.

Trong không khí trang nghiêm, Chủ tịch Hồ Chí Minh trang trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập lịch sử, tuyên bố với toàn thể nhân dân, với thế giới nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa độc lập, tự do ra đời.

Người phụ nữ quê hương Hai Bà Trưng bất khuất

Trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ Việt Nam Dân chủ cộng hòa ngày 3/9/1945, các thành viên Chính phủ đã thống nhất với 6 nhiệm vụ cấp bách mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đề xuất: “Phát động tăng gia sản xuất, mở các cuộc lạc quyên để chống nạn đói. Mở phong trào chống nạn mù chữ. Tổ chức càng sớm càng tốt cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu, thực hiện các quyền tự do dân chủ cho Nhân dân”.

Hưởng ứng lời kêu gọi của Chính phủ, mẹ Sản cùng bà con nông dân Mê Linh bắt tay vào lao động, sản xuất với khí thế tưng bừng, hết lòng hết sức. Người Mẹ Việt Nam anh hùng 99 tuổi nhớ rằng, sau khi trở thành công dân của nước Việt Nam độc lập, mẹ cùng gia đình được hưởng nhiều quyền lợi chưa bao giờ nghĩ đến. Trong đó, có việc học tập xóa mù chữ.

Còn nhớ, thời điểm trước năm 1945, dưới thời cai trị của thực dân Pháp, 95% dân số Việt Nam mù chữ. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, Chính phủ đã ban hành ngay rất nhiều các quyết sách để khắc phục tình trạng này. Từ ngày 8/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã liên tục ký các sắc lệnh: Sắc lệnh số 17 đặt ra một bình dân học vụ trong toàn cõi Việt Nam; Sắc lệnh số 19 lập cho nông dân và thợ thuyền những lớp học bình dân buổi tối; Sắc lệnh số 20 định rằng việc học chữ quốc ngữ từ nay bắt buộc và không mất tiền.

Thông qua các lớp xóa mù chữ, nơi mà học sinh trở thành “thầy giáo” lên lớp dạy chữ cho người lớn, mẹ Sản được dạy đọc, dạy viết. Dần dà, mẹ Sản có thể viết được tên của mình và đọc những dòng tin về công cuộc cải cách mà Chính phủ mang đến trên khắp cả nước. Có thể nói, cách mạng đã mang đến ánh sáng tri thức cho mẹ Sản.

Mẹ Sản vẫn minh mẫn ở tuổi 99

Những năm tháng bình yên không kéo dài lâu đối với mẹ Sản. Đất nước lại bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp, rồi chiến tranh đánh đuổi kẻ xâm lược Mỹ. Mẹ Sản trải qua sự mất mát to lớn khi những người chí thân ngã xuống để bảo vệ Tổ Quốc. Cụ thể, người chồng đầu của mẹ Sản là liệt sỹ Ngô Văn Hùng hy sinh năm 1951. Mẹ Sản tái giá, sinh được 7 người con. Đến năm 1978, mẹ Sản tiếp tục đón tin dữ khi người con là liệt sỹ Nguyễn Huy Vân (SN 1956) hy sinh trong cuộc chiến bảo vệ biên giới.

Vượt qua những sự mất mát, hi sinh to lớn ấy, Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Sản kiên cường nuôi dạy các con trai, con gái phương trưởng, thành gia thất. Đến nay, đại gia đình của mẹ Sản đã có hàng trăm thành viên. Tất cả đều coi mẹ Sản là điểm tựa, bởi người phụ nữ quê hương Hai Bà Trưng ấy đã vững vàng vượt qua mọi gian truân trong cuộc đời kéo dài cả thế kỷ của mình.