Kiến tạo thể chế cho các cơ sở giáo dục đại học đột phá

Tự chủ đại học gắn với trách nhiệm giải trình

Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua, đã thể chế hóa các chủ trương, định hướng về phát triển giáo dục đại học trong giai đoạn mới như vai trò và sứ mạng của giáo dục đại học công lập, tư thục; tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt về tự chủ đại học, phát triển chương trình đào tạo, thu hút đội ngũ cán bộ, thu hút nguồn lực đầu tư. Giáo dục đại học được xác định giữ vai trò nòng cốt, là động lực để phát triển mạnh mẽ nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo quốc gia.

Luật đã thể chế đầy đủ chủ trương “Đảm bảo quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính”, thoát ly khỏi quan điểm “tự chủ là tự lo” mà chuyển sang cơ chế Nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chăm lo phát triển giáo dục đại học.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn khẳng định: Tự chủ bao gồm tự chủ học thuật, tổ chức bộ máy, đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, nhân sự và tài chính, đồng thời khẳng định trách nhiệm giải trình là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc. Những điều chỉnh này đảm bảo quyền tự chủ trở thành thực chất, song hành với cơ chế kiểm soát quyền lực, bảo đảm liêm chính học thuật, minh bạch và chất lượng hoạt động của cơ sở giáo dục đại học.

Về mô hình đại học vùng: Luật đã sửa đổi thiết kế hướng tới nâng cao hiệu quả quản trị bên trong từng đại học vùng, làm rõ chức năng điều phối chiến lược của đại học vùng và quyền tự chủ học thuật, tổ chức, tài chính của các trường đại học thành viên; hoàn thiện cơ chế phân cấp, cơ chế giải trình, tiêu chuẩn nhân sự, phương thức vận hành và trách nhiệm của từng cấp. Chính phủ cũng đã và đang chỉ đạo Bộ Giáo dục Đào tạo có nghiên cứu, rà soát toàn diện mô hình tổ chức của từng đại học vùng, đánh giá mức độ phân quyền, phân cấp hiện nay, rà soát các đơn vị trung gian, khâu trung gian không còn phù hợp theo tinh thần của Nghị quyết 71-NQ/TW; từ đó đề xuất phương án sắp xếp, tinh gọn, bảo đảm hiệu quả hoạt động, hạn chế chồng chéo và không làm phát sinh thêm cấp quản lý hành chính.

Sinh viên Bách khoa Hà Nội nghiên cứu khoa học

Đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe

Đây là nhóm vấn đề nhận được nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại kỳ họp vừa qua. Qua rà soát tổng thể và tham khảo kinh nghiệm quốc tế, đào tạo bác sĩ nội trú và chuyên khoa I, chuyên khoa II là đào tạo sau đại học trở thành các bác sĩ giỏi làm việc trong bệnh viện, không thuộc các trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ theo hướng học thuật. Bộ Giáo dục và Bộ Y tế đã thống nhất cao quy định những nguyên tắc chung trong dự thảo Luật quy định các chương trình đào tạo chuyên sâu sau đại học trong lĩnh vực sức khỏe cấp bằng bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa do Bộ Y tế hướng dẫn, tổ chức thực hiện và quản lý”. Việc này là quy phạm hóa những nhóm việc Bộ Y tế đã và đang làm từ trước đến nay.

Ngoài ra, Luật cũng đề cập nội dung tăng cường ứng dụng công nghệ tiên tiến, nhất là trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số trong quản trị, đào tạo và kiểm định, cũng như hoàn thiện các quy định về hợp tác, liên kết với doanh nghiệp và cơ sở đào tạo nước ngoài; cơ chế học phí, tín dụng và hỗ trợ người học; chính sách ưu tiên với vùng đồng bào dân tộc thiểu số; đất đai, cơ sở vật chất và đầu tư phát triển; hoạt động khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo; kiểm định chất lượng và công nhận lẫn nhau. Những nội dung này đã được rà soát, chỉnh sửa, bổ sung theo hướng tăng cường minh bạch, thúc đẩy hội nhập quốc tế, khuyến khích ứng dụng công nghệ mới và trí tuệ nhân tạo trong giáo dục đại học có kiểm soát, đồng thời tạo hành lang pháp lý thông thoáng nhưng vẫn bảo đảm cơ chế giám sát đầy đủ.

Luật đã thể hiện rõ tầm nhìn cải cách, tạo khuôn khổ pháp lý phát triển giáo dục đại học hiện đại, tự chủ, minh bạch, hội nhập, gắn kết chặt chẽ với khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và nhu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Thiết lập hệ thống giáo dục đại học thống nhất

Đánh giá về Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), GS Hoàng Văn Cường – ĐBQH TP Hà Nội khẳng định, Luật đã kiến tạo cho các cơ sở giáo dục đại học đột phá, tiên phong trong đổi mới sáng tạo, đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao phục vụ phát triển đất nước, nhân loại; Thiết lập hệ thống giáo dục đại học thống nhất, quản trị đại học tiên tiến, gia tăng sức mạnh nội sinh.

GS.TS Phạm Hồng Tung cũng cho rằng, việc kết thúc hoạt động của Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục đại học công lập, tăng cường vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng trong cơ sở giáo dục đại học; đảm bảo tự chủ toàn diện của các trường đại học về không gian học thuật, đội ngũ cán bộ, nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, tài chính và hợp tác quốc tế.

Việc đột phá quản trị cấp cơ sở giáo dục đại học tạo sự đồng bộ, liên thông giữa các trình độ, chương trình đào tạo chuyên sâu, đặc thù; quyền tự chủ là quyền pháp định, tăng tính quyết của cơ sở giáo dục đại học trong hoạt động giáo dục đại học.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội bày tỏ quan điểm: Luật mở ra hành lang, cơ chế chính sách thu hút đội ngũ cán bộ giảng viên giỏi, chính sách hỗ trợ sinh viên đại học đến sau đại học; Cơ chế chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, khơi dậy tiềm năng, kiến tạo môi trường sáng tạo, sân chơi cạnh tranh bình đẳng cho các bên liên quan tham gia hoạt động giáo dục đại học ông lập, tư thục), cơ sở giáo dục; đồng thời góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và đón đầu công nghệ mới.