Huyền thoại Ả Lự Minh Vương - nữ tướng của Hai Bà Trưng

Theo thần tích, Ả Lự Minh Vương là một nữ tướng giỏi của Hai Trưng. Bà đã tham gia khởi nghĩa ngay từ đầu, có nhiều đóng góp trong công cuộc đánh đuôi thái thú Tô Định.

Một số thần phả ghi thêm rằng, Ả Lự Minh Vương dòng dõi vua Hùng. Cha đẻ Lự Nương là Hùng Hiên. Bà là cô của Trưng Trắc, Trưng Nhị, đã hợp sức với cháu, cùng đánh Tô Định.

Tam quan của đền Ả Lự Minh Vương tại xã Tráng Việt, huyện Mê Linh

Huyền thoại về mưu trí của Lự Nương được lưu truyền như sau: Một buổi tối, Lự Nương lúc đó cùng quân sĩ nghỉ ngơi ăn uống. Đang ăn, Lự Nương nghĩ, lúc này có thể bọn Tô Định chủ quan, chúng đang ăn uống rượu chè say sưa nằm la liệt ngổn ngang.

Thế là đoàn nữ binh của bà đặt bát đũa xuống, giữa đêm bất ngờ xông vào tấn công tận sào huyệt giặc, quyết diệt bọn chúng. Lúc đó đèn đuốc tắt ngấm, quân ta cứ sờ lên ngực tên nào là đàn ông, mồm nồng nặc hơi rượu là tiêu diệt. Từ đó, hàng năm dân làng Tráng Việt tổ chức tiệc đêm để tưởng nhớ chiến công của Lự Nương.

Tôn tượng của Ả Lự Minh Vương

Sau khi bà hóa, người dân Tráng Việt lập đền thờ Lự Nương, tôn xưng là Ả Lự Minh Vương. Đền được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1994.

Một ngày đầu năm Ất Tỵ, thăm đền Ả Lực Minh Vương, trong tiếng gió lao xao của bờ bãi sông Hồng, dường như vẫn nghe voi kêu ngựa hý tựa như thiên quân vạn mã vùng lên chống ách ngoại bang hai ngàn năm trước.

Ông Ngô Thành Hải, thủ nhang đền Ả Lự Minh Vương cho biết, đền được xây dựng trên một khu đất rộng, cao ráo, bằng phẳng ngoài đê sông Hồng. Đền quay theo hướng tây, phía trước có một cao rộng xung quanh sân đền là những rặng nhãn.

Đền được làm vào khoảng thời Hậu Lê và được trùng tu lớn vào thời Nguyễn. Đền làm theo kiểu chữ "đinh" gồm Tiền tế và Hậu cung. Tòa Tiền tế gồm 5 gian. Bốn vì kèo kết câu theo kiêu thức giá chiêng, thượng lương kết cấu theo kiểu tứ trụ lòng thuyền.

Ông Ngô Thành Hải, thủ nhang đền Ả Lự Minh Vương

Toàn bộ các xà ngang, xà dọc ăn mộng với nhau bằng cách lắp mộng đuôi én. Các cột cửa đền có lỗ mộng cách, Mái được lợp ngói mũi hài. Hậu cung có chiều dài nối liền với tòa Tiền tế. Mặt trước Hậu cung được làm theo kiêu khám thờ. Với 4 cánh cửa trang trí ở giữa, 2 bên là các chấn song đã tạo cho Hậu cung vừa kín đáo lại rất ấm cúng.

Cùng với hệ thống kiến trúc nhỏ gọn song vững chắc, đền Tráng Việt còn lưu giữ những bức chạm trổ có giá trị với đề tài chủ yếu là Tứt tinh và các cảnh thiên nhiên như: hoa, lá, sen, trúc, mai,... đặc biệt là các bức chạm hình rồng và cá hoa rồng.

Quang cảnh u tĩnh tại ngôi đền cổ kính

Lễ hội truyền thống tưởng nhớ công lao Ả Lự Minh Vương diễn ra vào ngày mùng 8 tháng 2 Âm lịch. Tiếp nối truyền thống ấy, năm nay, xã Tráng Việt long trọng tổ chức Lễ hội truyền thống nhằm tưởng nhớ để tưởng nhớ đến công ơn to lớn và 1982 năm ngày hóa của Nữ Quốc Vương Ả Lự Minh Vương đồng thời cầu mong Nữ quốc vương gia hộ cho Quốc thái dân an, dân khang làng thịnh, nhà nhà được ấm no, hạnh phúc.