Doanh nghiệp tư nhân vẫn đối mặt với "mê hồn trận" các điều kiện kinh doanh

Đây là nhận định được TS Trần Du Lịch, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP HCM chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 do Báo Người Lao động tổ chức phiên 2 với chủ đề: "Kinh tế tư nhân: Gỡ rào cản – Giao trọng trách" tổ chức ngày 5/6.

Theo TS Trần Du Lịch, bên cạnh Nghị quyết 68, chúng ta đã có các Nghị quyết 57, 59 và 66. Đây được xem là "bộ tứ trụ cột" tạo nên một chỉnh thể chiến lược nhất quán – một bước ngoặt quan trọng trong tư duy hoạch định chính sách quốc gia, mở ra thời cơ để đất nước bứt phá trong kỷ nguyên mới.

Với "bộ tứ trụ cột" này, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tăng tốc và phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, để triển khai thành công, điều kiện tiên quyết là phải thực hiện một cuộc cách mạng trong sắp xếp, cải cách bộ máy nhà nước. Việc tổ chức lại bộ máy một cách tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả là nền tảng để hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược mà "bộ tứ trụ cột" đề ra.

TS Trần Du Lịch, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế TP HCM. Ảnh: NLĐ.

Khi được triển khai đồng bộ và hiệu quả, những nghị quyết này sẽ góp phần xây dựng một nhà nước thực sự kiến tạo và phát triển. Có thể nói, chưa bao giờ chúng ta có được một thời cơ lớn như hiện nay.

Đối với Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, TS Trần Du Lịch cho biết, văn kiện này đã xác định rõ kinh tế tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Có thể thấy, thái độ và cách nhìn nhận của chúng ta đối với khu vực kinh tế tư nhân đã có sự thay đổi căn bản.

"Tôi từng tham gia xây dựng luật về doanh nghiệp từ những năm 1990-1991, có thể nói rằng rào cản lớn nhất trong suốt hành trình phát triển chính là nhận thức về vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường. Đó là một quá trình thay đổi đầy khó khăn và kéo dài nhiều năm", TS Trần Du Lịch nói và cho biết thêm, ban đầu, khu vực tư nhân gần như không được tham gia. Sau đó là giai đoạn cho làm nhưng phải xin phép từng ngành nghề, lĩnh vực; tiếp theo là giai đoạn dỡ bỏ dần rào cản, cho phép đăng ký kinh doanh rộng hơn.

Bước ngoặt lớn đến từ Luật Đầu tư năm 2014, với quy định rằng doanh nghiệp được kinh doanh tất cả các ngành nghề mà pháp luật không cấm. Đây là một bước tiến về tư duy lập pháp, mở ra môi trường thông thoáng hơn cho khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, theo TS Trần Du Lịch, trên thực tế, doanh nghiệp tư nhân vẫn đang phải đối mặt với một "mê hồn trận" các điều kiện kinh doanh chồng chéo, rườm rà, khiến quyền tự do kinh doanh bị hạn chế đáng kể.

"Báo chí đã nhiều lần phản ánh tình trạng này, với hàng nghìn điều kiện kinh doanh vẫn tồn tại như những rào cản vô hình. Do đó, việc đặt khu vực kinh tế tư nhân vào đúng vai trò, vị trí trong nền kinh tế thị trường là hết sức cần thiết – không chỉ ở cấp độ chính sách mà còn trong thực tiễn thực thi pháp luật", TS Trần Du Lịch chia sẻ.

Theo TS Trần Du Lịch, chính sách đặt hàng, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu hoặc khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cùng Nhà nước vào các lĩnh vực chiến lược, trọng điểm cần được triển khai như thế nào để vừa tạo điều kiện cho doanh nghiệp, vừa bảo đảm hiệu quả quản lý, hạn chế rủi ro và thất thoát?

Vấn đề này đã được thể chế hóa rất cụ thể trong Nghị quyết 198 của Quốc hội, trên cơ sở Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị.

TS Trần Du Lịch kể một câu chuyện cách đây 30 năm tại Hàn Quốc để minh họa cho "quyết tâm chính trị" trong việc đặt hàng và chỉ định khu vực tư nhân tham gia vào các lĩnh vực chiến lược, trọng điểm.

Thời điểm đó, lãnh đạo Hàn Quốc gặp Chủ tịch Tập đoàn Hyundai và nêu rõ mục tiêu phát triển ngành đóng tàu. Sau đó, Chủ tịch Hyundai đã đi thực tế, tham khảo kinh nghiệm ở nhiều nước trên thế giới. Trên cơ sở đó, ông báo cáo lại rằng: "Chúng ta không có cơ sở nào để cạnh tranh trong lĩnh vực đóng tàu." Lúc này, lãnh đạo Hàn Quốc yêu cầu: "Một là ông về đóng tàu, hai là từ nay đừng gặp tôi nữa." Và cuối cùng, họ đã làm được.

Từ câu chuyện đó, có thể thấy Việt Nam cần sự tham gia của khu vực tư nhân vào các công trình chiến lược với một quyết tâm chính trị rất lớn. Phải có những dự án lớn có sự góp mặt của tư nhân. Nếu không có quyết tâm chính trị mạnh mẽ thì mọi việc chỉ dừng lại ở các cuộc họp bàn suông.

TS Trần Du Lịch cho rằng, khi các doanh nghiệp tư nhân lớn tham gia vào những dự án trọng điểm quốc gia, cần đi kèm với điều kiện lan tỏa, thu hút doanh nghiệp nhỏ cùng phát triển. Không nên để xảy ra tình trạng thiếu sự liên kết giữa doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ.