Điện ảnh Việt “chắp cánh” cho công nghiệp văn hóa

Đòn bẩy cho lĩnh vực điện ảnh

Thời gian qua, công nghiệp văn hóa luôn nhận được sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước trong đó không thể không nói đến lĩnh vực điện ảnh, một trong những trụ cột của các ngành công nghiệp văn hóa. Đại hội XII của Đảng (tháng 1/2016 tại Hà Nội) đã đề ra nhiệm vụ phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường dịch vụ và sản phẩm văn hóa, coi phát triển công nghiệp văn hóa là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong xây dựng văn hóa, con người Việt Nam thời kỳ mới, cũng như trong chính sách gia tăng “sức mạnh mềm” của quốc gia.

Nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, ngày 8/9/2016, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1755/QĐ-TTg phê duyệt “Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”. Theo đó, chiến lược sẽ tăng dần tỷ trọng phim truyện Việt Nam chiếu tại các rạp; xây dựng và phổ biến các tác phẩm điện ảnh có giá trị nghệ thuật, có tính cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế; đạt mục tiêu đảm bảo doanh thu từ phim Việt Nam đạt khoảng 50 triệu USD vào năm 2020 và 125 triệu USD vào năm 2030.

Trong Quyết định số 1909/QĐ-TTg ngày 21/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chiến lược phát triển văn hóa Việt Nam đến năm 2030 nêu rõ: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Văn hóa phải được đặt ngang hàng và phát triển hài hòa với kinh tế, chính trị, xã hội; bảo đảm yếu tố văn hóa và con người trong phát triển kinh tế; thích ứng với xu thế phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các công nghệ mới, hiện đại và biến đổi kinh tế - xã hội, con người do tác động của thiên tai, dịch bệnh, khủng hoảng...

Phong cảnh Hà Giang hút khách du lịch sau bộ phim “Chuyện của Pao”

Ngày 29/8/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 30/CT-TTg khẳng định: “Để thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa, cần chú trọng, đẩy nhanh quá trình ứng dụng, khai thác những thành tựu khoa học công nghệ, kỹ thuật cùng kỹ năng kinh doanh, năng lực sáng tạo, phát huy nguồn vốn văn hóa và quyền sở hữu trí tuệ để tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mang giá trị văn hóa và kinh tế, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, hưởng thụ văn hóa của người dân, góp phần phát triển bền vững đất nước; phát triển các ngành công nghiệp văn hóa phải bảo đảm khai thác tối đa, hiệu quả tiềm năng, lợi thế; đa dạng, liên kết đa ngành, lĩnh vực; có tư duy sắc bén, hành động quyết liệt, hiệu quả, biết lựa chọn tinh hoa và tạo đột phá phát triển; đáp ứng được các yếu tố: Sáng tạo, bản sắc, độc đáo, chuyên nghiệp, lành mạnh, cạnh tranh, bền vững trên nền tảng dân tộc, khoa học, đại chúng…”.

Như vậy, có thể thấy thời gian qua, công nghiệp văn hóa luôn nhận được sự quan tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước trong đó không thể không nói đến lĩnh vực điện ảnh. Cùng với các ngành nghệ thuật khác, điện ảnh đã góp phần trong công cuộc phát triển văn hóa dân tộc, đưa văn hóa trở thành nền tảng tinh thần, mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; đã và đang tạo động lực để thu hút các thành phần kinh tế trong nước tham gia cũng như thu hút doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào điện ảnh.

Cơ hội lớn để quảng bá du lịch địa phương

Cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, các địa danh của Việt Nam đang trở thành điểm đến thu hút du khách trong nước và quốc tế thông qua những tác phẩm điện ảnh đặc sắc, mang dấu ấn thời đại. Các địa điểm, bối cảnh quay phim của nhiều tác phẩm điện ảnh sau khi kết thúc đã trở thành những điểm tham quan hấp dẫn khách du lịch trong và ngoài nước tìm đến để trải nghiệm.

Ngay từ những năm cuối thế kỷ XX, điện ảnh đã minh chứng cho việc quảng bá địa danh thông qua các thước phim mang lại hiệu quả bất ngờ. Các phim bom tấn của Hollywood nổi tiếng như: Người tình (1991), Đông Dương (1992), Người Mỹ trầm lặng (2002)... được coi là những đại diện tiêu biểu góp phần đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Theo báo cáo Xu hướng Du lịch năm 2023 của Expedia, 2/3 du khách toàn cầu đã xem xét việc du lịch dựa trên nguồn cảm hứng từ điện ảnh và 39% đã lựa chọn điểm đến dựa trên những câu chuyện từ màn ảnh. Điều này cho thấy, các bộ phim không chỉ giúp quảng bá phong cảnh thiên nhiên, mà còn là “cầu nối” giúp khán giả khám phá về đất nước, con người, văn hóa, du lịch của một quốc gia nhanh, hiệu quả.

Bộ phim "Đi giữa trời rực rỡ" được quay tại non nước Cao Bằng

Trên thế giới, có thể kể đến một vài thành tựu mà điện ảnh góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, du lịch như: “Trò chơi vương quyền” (Game of Thrones) được quay tại Dubrovnik, Ireland mang lại gần nửa triệu lượt khách du lịch tới thăm thành phố; gần một triệu vé vào cửa đã được bán tại các di tích/địa điểm xuất hiện trong phim với lượng khách du lịch tăng 37,9%; khách lưu trú qua đêm tăng 28,5% trong năm 2015. Phim “Cô gái có hình xăm rồng” (Girl with Dragon Tattoo), quay tại Stockholm, ước tính mang lại khoảng 100 triệu Euro cho ngành du lịch Thụy Điển. Phim “Chúa tể của những chiếc nhẫn” (Lord of the Rings) ước tính đã tạo ra 42 triệu đô la cho ngành du lịch New Zealand...

Còn tại Việt Nam, có thể kể đến lượng du khách ồ ạt đổ về “Nhà của Pao” ở xã Sủng Là, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang sau thành công của bộ phim “Chuyện của Pao” (2006); bộ phim “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” (2015) đạt doanh thu 80 tỷ đồng, lập doanh thu kỷ lục cho phòng vé tại Việt Nam vào thời điểm phát hành, đồng thời làm tăng lượng du khánh đến Phú Yên (tăng 30% so với những năm trước).

Theo thống kê của tỉnh Phú Yên, năm 2019, lượng du khách đến Phú Yên tăng 1,8 triệu lượt người, doanh thu 2.000 tỷ đồng, tăng gấp 2,5 năm lần so với năm 2014 (thời điểm công chiếu). Năm 2024, du lịch tỉnh Phú Yên đón hơn 4 triệu lượt khách, doanh thu đạt hơn 8.000 tỷ đồng, gấp 1,6 lần năm 2023.

Tỉnh Ninh Bình đang trở thành một trong những địa phương thu hút khách du lịch hàng đầu các tỉnh phía Bắc và cũng là tỉnh có “sức hút” các nhà làm phim trong nước và quốc tế từ những bộ phim như: “Người Mỹ trầm lặng” (The Quiet American); “Kong: Đảo Đầu lâu” (Kong: Skull Island), “Khát vọng Thăng Long”, “Tấm Cám: Chuyện chưa kể”, “Về nhà đi con”, “Trạng Tí”, “Hương vị tình thân”, “Vui lên nào anh em ơi”…

Từ những năm 2000 cho đến nay Ninh Bình đã hỗ trợ cho 5 bộ phim của nước ngoài quay phim tại Ninh Bình, trong đó hỗ trợ toàn bộ về mặt bằng, các điều kiện về an ninh trật tự, cung cấp các dịch vụ miễn phí hay người dân tham gia các hoạt động của đoàn làm phim…”. Kết quả cho thấy, năm 2024, Ninh Bình đặt mục tiêu đón 7,5 triệu lượt khách, trong đó khách nội địa đón 6,6 triệu lượt, khách quốc tế đón 900.000 lượt. Đến tháng 11, ngành Du lịch Ninh Bình đã “về đích sớm” với lượng khách quốc tế đạt 1,08 triệu lượt, cao nhất từ trước đến nay; chiếm gần 7% tổng lượng khách quốc tế đến Việt Nam).

“Cánh cửa” để đất nước hội nhập quốc tế hiệu quả

Thạc sĩ Vũ Thị Như Hoa, chuyên viên Cục Điện ảnh cho biết, với hơn 100 triệu dân, điện ảnh Việt Nam có lợi thế trong nỗ lực thu hút khán giả đến rạp. Khán giả Việt rất yêu thích phim trong nước và sẵn lòng ủng hộ những tác phẩm mà họ thấy thuyết phục, tạo được ấn tượng tốt.

Tuy vậy, theo thạc sĩ Vũ Thị Như Hoa, điện ảnh thực sự là “cánh cửa” quảng bá đất nước, con người, văn hóa và du lịch Việt Nam. Để lĩnh vực này phát huy hiệu quả, cần cắt giảm một số thủ tục hành chính trong hoạt động tạm nhập tái xuất trang thiết bị, phục trang, đạo cụ, phương tiện quay phim… phục vụ sản xuất phim.

Cảnh trong phim "Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh"

“Đặc biệt, cần tăng cường công tác bảo hộ quyền tác giả và quyền sở hữu tác phẩm điện ảnh đề phòng và ngăn chặn tình trạng vi phạm bản quyền, thực hiện cam kết quốc tế về bản quyền. Ngoài ra, tăng cường mở rộng hợp tác song phương, đa phương với các nước khu vực và quốc tế thông qua ký kết các văn bản ghi nhớ, chương trình hợp tác để khuyến khích xuất khẩu sản phẩm điện ảnh, góp phần quảng bá đất nước, con người, văn hóa, du lịch Việt Nam ra thế giới. Trong đó, phát triển công nghiệp điện ảnh có sự kết hợp hài hòa giữa tính dân tộc và hội nhập quốc tế”, bà Hoa nói.