Đại biểu Quốc hội: Giảm tiền kiểm, tăng hậu kiểm trong cấp phép xây dựng

Tiếp tục kỳ họp thứ 10, sáng 14/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Xây dựng (sửa đổi).

Một trong những nội dung nhận được sự quan tâm của nhiều đại biểu Quốc hội đóng góp là việc miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình theo hướng giảm “tiền kiểm”, tăng “hậu kiểm” trong việc quản lý các công trình xây dựng.

Góp ý kiến về việc miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) nhận định, so với Luật Xây dựng hiện hành, dự thảo luật quy định miễn giấy phép xây dựng đối với một số loại công trình, theo hướng giảm “tiền kiểm”, tăng “hậu kiểm” trong việc quản lý các công trình xây dựng. Đây là nội dung phù hợp với mục tiêu cải cách, cắt giảm các thủ tục hành chính, giảm thời gian, chi phí thực hiện các thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thực tiễn nhiều năm qua cho thấy, tình trạng xây dựng không phép, sai phép, lấn chiếm vỉa hè, đất công, xây vượt tầng, thay đổi công năng… diễn ra ở nhiều nơi. Nhiều công trình không được phát hiện từ sớm, chỉ khi công trình đã xây gần xong hoặc hoàn thiện mới bị phát hiện và xử lý.

Trước thực trạng như vậy, cùng với bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, đội ngũ cán bộ chuyên môn về xây dựng ở cấp xã rất mỏng, phần lớn là kiêm nhiệm, không có đủ lực lượng để thực hiện giám sát, phát hiện kịp thời vi phạm; ở một số địa phương còn thiếu cán bộ có chuyên môn sâu về xây dựng. Điều đó dẫn tới những khó khăn trong việc thực hiện kiểm tra, giám sát các công trình xây dựng trên thực tế.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng).

Vì vậy, song song với việc cắt giảm khâu “tiền kiểm”, miễn giấy phép xây dựng đối với một số công trình xây dựng, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị bổ sung các cơ chế tăng cường “hậu kiểm” để phát hiện và xử lý các sai phạm về xây dựng kịp thời; quy định rõ trách nhiệm của UBND cấp xã, trong việc kiểm tra, phát hiện và xử lý vi phạm các quy định xây dựng ngay từ giai đoạn đầu.

Đồng thời bổ sung chế tài xử lý trách nhiệm người đứng đầu nếu không phát hiện hoặc xử lý kịp thời các sai phạm về công trình xây dựng; nghiên cứu bố trí lực lượng hỗ trợ quản lý xây dựng ở cấp cơ sở… để khâu “hậu kiểm” thực sự kịp thời và đạt hiệu quả. Tránh tình trạng mở cơ chế “hậu kiểm” nhưng không có đủ nguồn nhân lực, con người để thực hiện “hậu kiểm”.

Liên quan đến việc cấp giấy phép xây dựng đối với những công trình dân dụng, công trình công cộng của Nhà nước, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho biết, theo quy định, những công trình nhà cấp bốn và những công trình ở nông thôn từ 7 tầng trở xuống mà đúng trong quy hoạch, không có tranh chấp thì không phải xin giấy phép xây dựng. Đây là việc làm cần thiết để giảm bớt thủ tục hành chính đối với người dân.

Tuy nhiên, theo đại biểu Hòa, để công trình xây dựng đó không phải xin giấy phép xây dựng hay không thì cơ quan soạn thảo dự án Luật Xây dựng cần xem xét lại. Vì thực tế, việc chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm” hoặc “hậu kiểm” từng công trình đã có những bất cập.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp).

Theo đại biểu Phạm Văn Hòa, việc xác định rõ công trình không phải xin giấy phép xây dựng thì cần nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương, cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng khi phải đi kiểm tra thường xuyên việc thi công công trình để tránh hậu quả gây tranh chấp, tốn kém tiền của người dân và thiệt hại của Nhà nước.

Ngoài ra, kiểm tra, giám sát và quản lý chất lượng công trình xây dựng của Nhà nước có vai trò rất quan trọng. Do đó, xơ quan soạn thảo dự án luật cần quy định rõ trách nhiệm của Ban quản lý dự án giám sát công trình; chủ đầu tư, đơn vị thi công.

Cũng nêu ý kiến góp ý, đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) đánh giá cao việc dự thảo luật đã mạnh dạn mở rộng các trường hợp miễn giấy phép xây dựng, chuyển trọng tâm từ tiền kiểm sang hậu kiểm, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị.

Tuy nhiên, chuyển mô hình quản lý không chỉ là sửa thủ tục. Chuyển mô hình quản lý là tái thiết lại tư duy quản lý theo hướng quản trị rủi ro, gắn trách nhiệm nhiều hơn cho người quyết định đầu tư, chủ đầu tư và nhà thầu.

Để cơ chế trên vận hành thực chất, đại biểu Lê Thu Hà đề nghị phải quy định rõ tiêu chí áp dụng đối với từng trường hợp miễn giấy phép để tránh diễn giải khác nhau giữa các địa phương. Mở rộng miễn giấy phép để thuận lợi, nhưng phải đi kèm các tiêu chí minh bạch để không tạo kẽ hở cho tiêu cực.

Cùng đó, hậu kiểm chỉ hiệu quả khi có năng lực thực thi. Hiện nay, năng lực cán bộ cấp xã – cấp trực tiếp chịu trách nhiệm về trật tự xây dựng còn rất hạn chế. Việc coi UBND cấp xã là cơ quan chuyên môn về xây dựng cần được quy định đi kèm tiêu chuẩn, điều kiện bảo đảm. Phân cấp mà không phân chuẩn sẽ tạo rủi ro lớn hơn là lợi ích.

Bên cạnh đó, cần tăng mạnh chế tài xử lý vi phạm, đặc biệt với hành vi không thông báo khởi công, không cập nhật dữ liệu, hoặc thi công sai hồ sơ. Một cơ chế hậu kiểm mà chế tài không đủ mạnh sẽ dẫn đến buông lỏng quản lý.

Theo đó, đại biểu Lê Thu Hà đề nghị sửa Điều 43 – bổ sung rõ tiêu chí miễn giấy phép: “Miễn giấy phép xây dựng khi công trình đáp ứng đồng thời tiêu chí về loại công trình, quy mô, khoảng lùi, an toàn phòng cháy, chữa cháy, phù hợp quy hoạch và nghĩa vụ cập nhật dữ liệu trước khi khởi công”,

Bên cạnh đó sửa Điều 47 – tăng chế tài và gắn hậu kiểm với dữ liệu: “Trường hợp không thực hiện nghĩa vụ thông báo khởi công hoặc cập nhật dữ liệu, chủ đầu tư và nhà thầu bị xử phạt theo khung tăng nặng và bị đình chỉ thi công cho đến khi hoàn thành nghĩa vụ”.

Ngoài ra, cần sửa Điều 20 – làm rõ thẩm quyền chuyên môn: “UBND cấp xã chỉ thực hiện nhiệm vụ quản lý trật tự xây dựng; thẩm quyền chuyên môn thuộc UBND cấp huyện hoặc cấp tỉnh tùy theo loại công trình”.